Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar

PATIR, BAHRİ; Erdem, Gulnur

Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar

Gülnur ERDEM, (Şanlıurfa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Şanlıurfa, TÜRKİYE)

Bahri PATIR (Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı, Elazığ, TÜRKİYE)

Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi

16 1

Yıl: 2017 Cilt: 31 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 235 - 241 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar

Öz:

Bu araştırmada, Elazığ ilinde satışa sunulan kuru tulum peynirlerinde kimyasal kalite parametreleri ile bazı azot fraksiyonlarından yararlanarak elde edilen olgunlaşma düzeyleri ve histamin miktarları incelenmiştir. Araştırmanın materyalini, 40 adet tulum peyniri örneği teşkil etmiştir. Yapılan kimyasal analizlerde, ortalama olarak asitlik (l.a cinsinden) %1.80±0.38; pH değeri 5.10±0.40; aw 0.930±0.030; kuru madde %54.94±5.13; yağ %27.35±6.85; kuru maddede yağ %49.15±10.53; tuz %3.29±0.60, kuru maddede tuz %7.19±2.83; kül %3.37±0.91 değerlerinde bulunmuştur. İncelenen azot fraksiyonları ise ortalama olarak toplam azot %3.25±0.299; protein %20.76±1.934; suda çözünen azot %0.795±0.162; TCA-N %0.4982±0.092; PTA-N %0.1743±0.065 değerlerinde saptanmış ve olgunlaşma indeksi %24.58±5.48 olarak hesaplanmıştır. Örneklerin histamin analizleri ELISA ile yapılmıştır. İncelenen örneklerde histamin miktarı en düşük 6.78 mg/100 g, en yüksek 251 mg/100 g, ortalama 70.65 mg/100g düzeyinde tespit edilmiştir. Örneklerin olgunlaşma indeksleri ile histamin miktarları arasında önemli düzeyde pozitif bir korelasyon olduğu saptanmıştır (P<0.001). Sonuç olarak, histamin düzeyleri göz önüne alındığında, bazı örneklerin insan sağlığını etkileyecek düzeyde histamin içerdiği görülmüştür. Histamin oluşumunun kontrol altına alınmasında, peynire işlenecek sütün pastörize edilmesi, starter kültürlerin kullanılması, mikrobiyel kontaminasyonların en aza indirilmesi, üretim ve muhafaza sırasında hijyen krallarına uyulması, ürünün güvenilir olması açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Ziraat Mühendisliği Gıda Bilimi ve Teknolojisi

Investigations of Histamine Levels and Some Chemical Quality Parameters on Tulum Cheeses Consumed in Elazığ

Öz:

In this study, the ripening levels that were obtained by utilizing some nitrogen fractions, and chemical quality parameters and histamine contents in dry Tulum cheese sold in Elazig were investigated. The material of the study consisted of 40 Tulum chesses. The samples were analysed. The chemical parameters were found as, acidity (as l.a) 1.80±0.38%; pH 5.10±0.40; aw 0.930±0.030; dry matter 54.94±5.13%; oil 27.35±6.85%; oil in dry basis 49.15±10.53%; salt 3.29±0.60%; salt in dry basis 7.19±2.83%; ash 3.37±0.91%. Nitrogen fractions were found respectively as, average total nitrogen 3.25±0.299%; protein 20.76±1.934%; water soluble nitrogen 0.795±0.162%; TCA-N 0.4982±0.092%; PTA-N 0.1743±0.065% and ripening index 24.58±5.48%. The histamine analyses of cheese samples were carried out by ELISA. The minimum histamine amount was found as 6.78 mg/100g, maximum histamine amount was found 251 mg/100g and the average amount of histamine was found 70.65 mg/100g. The results showed that, there was a high positive correlation between the ripening index and histamine content (P<0.001). As a result, considering histamine content of the cheeses, it was seen that some samples contained level of histamine that may effects human health negatively. In order to take histamine formation under control, the pasteurization of milk that will be processed to cheese, using of starter cultures, prevention of microbial contamination, and compliance to hygiene rules during production and storage are of importance in point of reliability of the product.

Anahtar Kelime:

Konular: Ziraat Mühendisliği Gıda Bilimi ve Teknolojisi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Çakmakcı S, Dağdemir E, Hayaloğlu AA, Gürses M, Gündoğdu E. Influence of ripening container on the lactic acid bacteria population in Tulum cheese. World Journal of Microbiology and Biotechnology 2008; 24: 293-299.
2. Kamber U. Geleneksel Anadolu Peynirleri. Ankara: Miki Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti, 2005.
3. Ateş G, Patır B. Starter kültürlü tulum peynirinin olgunlaşması sırasında duyusal, kimyasal ve mikrobiyolojik niteliklerinde meydana gelen değişimler üzerine araştırmalar. Fırat Üniv Sağlık Bilimleri Derg 2001; 15: 45-56.
4. Kurt A, Çakmakçı S, Çağlar A. Erzincan tulum (Şavak) peynirinin yapılışı, duyusal, fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerinde bir araştırma. Gıda 1991; 16: 295-302.
5. Bostan K. Tulum Peynirlerinde Starter Kültür Kullanılabilirliği Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı, 1991.
6. Stratton JE, Hutkins RW, Taylor SL. Biogenic amines in cheese and other fermented foods: A review. J Food Protect 1991; 54: 460-470.
7. Durlu Özkaya F, Alichanidis E, Litopoulou-Tzanetaki E, Tunail N. Determination of biogenic amine content of Beyaz cheese and biogenic amine production ability of some lactic acid bacteria. Milchwissenschaft 1999; 54: 680-682.
8. Durlu Özkaya F, Ayhan K, Özkan G. Biogenic amine determination in Tulum cheese by high performance liquid chromatography (HPLC). Milchwissenschaft 2000; 55: 27-28.
9. Joosten HMLJ. Conditions allowing the formation of biogenic amines in cheese. 3. Factors influencing the amounts formed. Neth Milk Dairy J 1988; 41: 329-345.
10. Shalaby AR. Significance of biogenic amines to food safety and human health. Food Research International 1996; 29: 675- 690.
11. Halasz A, Barath A, Simon-Sarkadi L, Holzapfel W. Biogenic amins and their production by microorganisms in food. Trends food science technol 1994; 5: 42-48.
12. Karahan AG. Gıdalarda biyojen aminler. Mikrobiyoloji Derg 2003; 05: 21-32.
13. Taylor SL. Histamine food poisoning: Toxicology and clinical aspects. CRC. Critical Rewiews in Toxicology and Clinical Aspects 1986; 17: 91-117.
14. Aygün O, Schneider E, Scheuer R, et al. Comparison of ELISA and HPLC for the determination of histamine in cheese. J Agric Food Chem 1999; 47: 1961-1964.
15. Seyes. Peynirde Olgunlaşmayı Saptamada Uygulanan Analiz Yöntemleri. Süt Endüstrisinde Yeni Eğilimler Sempozyumu, Bildiri No: P69, 22-23 Mayıs 2003, Bornova, İzmir.
16. Fox PF. Proteolysis during cheese manufacture and ripening. Journal of Dairy Science 1989; 72: 1379-1400.
17. Joosten HMLJ, Weerkamp AH. Vorming van biogene aminen in kaas. Voedings Middelen Technologie 1994; 27: 9-11.
18. Fox PF, Mcsweeney PLH. Proteolysis in cheese during ripening. Food Rev Int 1996; 12: 457-509.
19. Chang SF, Ayres JW, Sandine WE. Analysis of cheese for histamine, tyramine, triptamine, histidine, tyrosine, and tryptophane. Journal of Dairy Science 1985; 68: 2840-2846.
20. Türk Standardları Enstitüsü. Beyaz Peynir. T.S. 591, Türk Standardları Enstitüsü, Ankara, 1974.
21. American Public Health Association. Standards Methods for the Examination of Dairy Products. 13th Edition, New York: American Public Health Association, l974.
22. Lang KW, Sternberg MP. Calculation of moisture content of a formulated food system to any shown water activity. Journal of Food Sci 1980; 45: 1228-1230.
23. American Dry Milk Institute, Standards for Grades of Dry Milks Including Methods of Analysis. American Dry Milk Institute-ADMI, Chicago,1971.
24. International Dairy Federation. Milk, Determination of Nitrogen Content, FIL-IDF 20B, International Dairy Federation, Brussels, Belgium, 1993.
25. Association of Official Analytical Chemists. Official Methods of Analysis. 14th ed. Association of Analytical Chemists, Washington, DC,1984.
26. Kuchroo CN, Fox PF. Soluble nitrogen in cheddar cheese: Comparison of extraction procedures. Milchwissenschaft 1982; 37: 331-335.
27. Uraz T, Şimşek B. Ankara piyasasında satılan beyaz peynirlerin proteoliz düzeylerinin belirlenmesi. Gıda 1998; 23: 371-375.
28. Polchroniadou A, Michaelidou A, Paschaloudis N. Effect of time, temperature and extraction method on the trichloroacetic acid-soluble nitrogen of cheese. Int Dairy Journal 1999; 9: 559-568.
29. Jarret WD, Aston JW, Dulley JR. A Simple method for estimating free amino acids in cheddar cheese. Australian Journal of Dairy Technology 1982; 37: 55-58.
30. Ridascreen® Histamin. Enzyme İmmunoassay Fort the Quantitative Analysisis of Histamine. R-Biopharm AG, Darmstadt, Germany.
31. Fowler J, Cohen L. Practical Statistics for Field Biology. Chichester: John Wiley and Sons Ltd, 1992.
32. Kurt A, Çağlar A, Çakmakçı S, Akyüz N. Erzincan tulum (Şavak) peynirinin kimyasal özellikleri. Gıda 1991; 16: 295-302.
33. Yetişmeyen A. Bazı Geleneksel Peynirlerimizin Biyojen Amin İçeriğinin Saptanması ve Peynirlerin Mikrobiyolojik, Kimyasal Özellikleri ile Olan İlişkisinin Araştırılması. Ankara Üniv Bilimsel Araştırma Projeleri, 2005, Ankara.
34. Akyüz N. Erzincan (Şavak) tulum peynirinin yapılışı ve bileşimi. Atatürk Üniv Ziraat Fakültesi Derg1981; 12: 85- 112.
35. Bostan K. Uğur M, Aksu H. Deri ve plastik bidonlar içinde satışa sunulan tulum peynirlerinin duyusal, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri. Pendik Hayv Hast Merk Araşt Enst Derg 1992; 23: 75-83. Dergi 36. Demirci M. Ülkemizin önemli peynir çeşitlerinin fiziksel ve kimyasal nitelikleri, özellikle mineral madde bileşimi ve enerji değerleri üzerinde araştırmalar. Tekirdağ Üniv Zir Fak Derg 1987; 7: 44.
37. Patır B, Ateş G, Dinçoğlu AH, Kök F. Elazığ'da tüketime sunulan tulum peynirinin mikrobiyolojik ve kimyasal kalitesi ile laktik asit bakterileri üzerine araştırmalar. Fırat Üniv Sağlık Bil Derg 2000;14: 75-83.
38. Çakmakçı S, Şengül M, Çağlar A. Karın kaymağı peynirinin üretim tekniği ve bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri. Gıda 1995; 20: 199-203.
39. Türk Standardları Enstitüsü. Tulum Peyniri. TS 3001,Türk Standardları Enstitüsü, Ankara 2006.
40. Arslaner A. Geleneksel Yöntem ve Farklı Sütlerden Isıl İşlem Uygulanarak Üretilen ve Farklı Ambalaj Materyallerinde Olgunlaştırılan Erzincan Tulum Peynirinde Bazı Kalite Niteliklerinin Tespiti. Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2008.
41. Şengül M. Çiğ ve Pastörize İnek sütünden Yapılan ve Farklı Ambalaj Materyallerinde Olgunlaştırılan Tulum Peynirlerinin Bazı Kalite Kriterlerinin Tespiti. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enst., Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, 1995.
42. Uçar G, Tekinşen OC. Farklı dumanlama tekniklerinin Selçuklu tulum peynirinin kimyasal mikrobiyolojik ve duyusal niteliklerine etkisi. Atatürk Üniv Zir Fak Derg 2004; 35: 183-191.
43. Morul F, İşleyici Ö. Divle tulum peynirinin kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri. YYÜ Vet Fak Derg 2012: 23: 71-76.
44. Çalım HD. Konya ve Çevresinde Farklı Tip Ambalajlarda Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinin Kalite Nitelikleri. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2007.
45. Gönç S. Divle tulum peynirinin teknolojisi ve bileşimi üzerine araştırmalar. Ege Üniv Ziraat Fakültesi Derg 1974; 12: 515-533.
46. Güler Z. Beyaz, Kaşar ve Tulum Peynirlerinin Serbest Yağ Asitleri İle Duyusal (Tat-Koku) Nitelikleri Arasındaki İlişkiler Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2000.
47. Güven M, Konar A. Ankara, İstanbul ve Adana piyasalarında farklı ambalajlarda satılan tulum peynirlerinin bazı kimyasal özellikleri ve standarda uygunluğu. Tr Journal of Agriculture and Forestry 1995;19: 287-291.
48. Koçak C, Gürsel A, Uslu K, Aydın G. Proteolytic changes in tulum cheeses marketed in Ankara. Tr Journal of Agriculture and Forestry 1996; 20: 268-271.
49. İzmen ER. Türkiye Mihaliç, Tulum ve Beyaz Peynirlerinin Terkipleri. YZE Çalışmaları: 86, Ankara: Ankara Üniv Basımevi, 1939.
50. Karaibrahimoğlu Y, Üçüncü M. Erzincan tulum peynirinin işlem ve ürün parametrelerinin belirlenmesi. Ege Üniv Müh Fak Derg Seri: B 1988; 6: 79-97.
51. Şengül M. Çiğ ve Pastörize İnek Sütünden Yapılan ve Farklı Ambalaj Materyallerinde Olgunlaştırılan Tulum Peynirlerinin Bazı Kalite Kriterlerinin Tespiti. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, 1995.
52. Bostan K. Değişik Ambalajlar İçinde Bulunan Tulum Peynirlerinin Duyusal, Kimyasal ve Mikrobiyolojik Özellikleri, "Her Yönüyle Peynir". II. Baskı, Tekirdağ: Tekirdağ Zir Fak Basımevi, 1991: 249-253.
53. Dığrak M, Yılmaz Ö, Özçelik S. Elazığ kapalı çarşısında satışa sunulan Erzincan (Şavak) tulum peynirlerinin mikrobiyolojik ve bazı fiziksel kimyasal özellikleri. Gıda Derg 1995; 19: 381-387.
54. Keleş A, Atasever M. Divle tulum peynirinin kimyasal, mikrobiyolojik ve duyusal kalite nitelikleri. Süt Teknolojisi, 1996; 1: 47-53.
55. Koçak C, Aydınlıoğlu G, Uslu K. Ankara piyasasında satılan dil peynirlerinin proteoliz düzeyi üzerine bir araştırma. Gıda 1997; 22: 251-255.
56. Özer HB, Atasoy AF, Akın MS. İnek ve koyun sütlerinden geleneksel yöntemle üretilen Urfa peynirlerinin bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Gıda 2002; 27: 325-331.
57. Uraz T. Peynirlerde Acı Tadın Oluşumu. Ankara: Ankara Üniv.Ziraat Fak Yayınları, 1979.
58. Dinkçi N, Ünal G, Akalın AS, ve ark. Kargı tulum peynirinin kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri. Ege Üniv Ziraat Fak Derg 2012: 49: 287-292.
59. Güler Z, Uraz T. Proteolytic and lipolytic composition of tulum cheeses. Milchwissenschaft 2003; 58: 502-505.
60. Tuncel NB, Güneşer O, Engin B, ve ark. Ezine Peyniri II. Olgunlaşma Süresince Proteoliz Düzeyi. Gıda 2010; 35: 21-16.
61. Hayaloğlu AA. Starter Olarak Kullanılan Bazı Lactococcuc Suşlarının Beyaz Peynirlerin Özellikleri Üzerine Etkisi. Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2003.
62. Mutluer U. Uygulanan Bazı Farklı İşlemlerin Sünme Peynirin Özellikleri Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2007.
63. Tunçtürk Y, Ocak E, Köse Ş. Farklı süt türlerinden üretilen Van otlu peynirlerinin fiziksel ve kimyasal özellikleri ile proteoliz profillerinde olgunlaşma sürecinde meydana gelen değişimler. Gıda 2014; 39: 163-170.
64. Godinho M, Fox PF. Ripening of Blue Cheese Influence of Slting Rate on Prpteolysis. Milchwissenschaft 1982; 37: 72-75.
65. Yerlikaya P, Gökoğlu N. Gıdalarda biyojen aminler ve önemi. Akdeniz Üniv Ziraat Fak Gıda Mühendisliği Derg 2002; 12: 24-30.
66. Henry M. Dosage biologique de L'histamine dans les aliments. Ann Fals Exp Chim 1960; 53: 24-33.
67. Nizamlıoğlu M. Kaşar ve Tulum Peynirlerinde Histamin ve Tiramin Düzeyleri. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1990.
68. Durlu Özkaya F, Ayhan K, ve Özkan G. Biogenic amines determination in tulum cheese by high performance liquid chromatography (HPLC). Milchwissenschaft 2000; 55: 27-28.
69. Tarakçı Z, Küçüköner E, Sancak H, ve ark. İnek sütünden üretilerek cam kavanozlarda olgunlaştırılan tulum peynirinin bazı özellikleri. Yüzüncüyıl Üniv Vet Fak Derg 2005; 16: 9-14.
70. Öner Z, Şanlıdere HA. Keçi Sütü Kullanılarak Yapılan Mihaliç Peynirinin Özelliklerinin Belirlenmesi. Süt Endüstrisinde Yeni Eğilimler Sempozyumu. Mayıs 2003; 141.
71. Koçak C, Gürsel A, Avşar YK, ve ark. Ankara piyasasındaki tulum peynirlerinin bazı nitelikleri. Tr Journal of Agriculture and Forestry 1996; 20: 121-125.
72. Sumner SS, Roche F, Taylor SL. Histamine formation by enterococci in goat cheese. Int J of Food Microbiol 1990; 11: 225-230.

APA	Erdem G, PATIR B (2017). Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. , 235 - 241.
Chicago	Erdem Gulnur,PATIR BAHRİ Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. (2017): 235 - 241.
MLA	Erdem Gulnur,PATIR BAHRİ Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. , 2017, ss.235 - 241.
AMA	Erdem G,PATIR B Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. . 2017; 235 - 241.
Vancouver	Erdem G,PATIR B Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. . 2017; 235 - 241.
IEEE	Erdem G,PATIR B "Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar." , ss.235 - 241, 2017.
ISNAD	Erdem, Gulnur - PATIR, BAHRİ. "Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar". (2017), 235-241.

APA	Erdem G, PATIR B (2017). Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 31(3), 235 - 241.
Chicago	Erdem Gulnur,PATIR BAHRİ Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi 31, no.3 (2017): 235 - 241.
MLA	Erdem Gulnur,PATIR BAHRİ Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, vol.31, no.3, 2017, ss.235 - 241.
AMA	Erdem G,PATIR B Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi. 2017; 31(3): 235 - 241.
Vancouver	Erdem G,PATIR B Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi. 2017; 31(3): 235 - 241.
IEEE	Erdem G,PATIR B "Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar." Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 31, ss.235 - 241, 2017.
ISNAD	Erdem, Gulnur - PATIR, BAHRİ. "Elazığ'da Tüketime Sunulan Tulum Peynirlerinde Histamin Düzeyleri ile Bazı Kimyasal Kalite Parametreleri Üzerine Araştırmalar". Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi 31/3 (2017), 235-241.