Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi
Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 12 Sayfa Aralığı: 171 - 222 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16947/fsmia.502230 İndeks Tarihi: 01-10-2019
Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi
Öz: Tükenmişlik; bir enerji, idealizm, perspektif ve amaç kaybıdır ve sürekli stres, umutsuzluk ve çaresizlik duygularına neden olan fiziksel, duygusal ve zihinsel bir tükenme durumudur. Tükenmişlik kavramı insanlara yüz yüze hizmet veren ve insan merkezli meslekdallarında daha fazla görülmektedir. Bu mesleklerden birisi de rehber öğretmenlik/psikolojik danışmanlıktır. Rehber öğretmenler eğitim kurumlarında yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler ve ailelerle en çok iletişim halinde olan bireylerdir. Yoğun insan ilişkileriiçinde olan rehber öğretmenlerin tükenmişlik yaşama ihtimallerin diğer bireylere kıyasladaha fazla olduğu düşüncesine dayandırılan bu çalışmada devlet okullarında görev yapanrehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve buna etki eden faktörler farklı değişkenlere göre incelenecektir. Araştırmanın örneklemini, İstanbul ili Avrupa yakasında farklıokul kademelerinde çalışan 75 rehber öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verileriMaslach Tükenmişlik Ölçeği’nin uygulanması ile elde edilen sonuçlar ile yöneltilen ikiadet açık uçlu soruların yanıtlarından elde edilmiştir. Verilerin nicel analizinde SPSS istatistik paket programı, açık uçlu anket soruları için de içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Rehber öğretmenlerin ölçeğin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutlarındadüşük, kişisel başarı alt boyutunda ise yüksek puan aldıkları saptanmıştır. Ayrıca rehberöğretmenlerin tükenmişlik düzeyini okulun fiziki durumu, rehber öğretmenlerin kişiselalgısı ve mesleki problemler olmak üzere üç alt boyutun etkilediği görülmektedir.
Anahtar Kelime: Konular:
Examination of Occupational Burnout Levels of School Counsellors According to Some Demographic Variables and Factors
Öz: Burnout; a loss of energy, idealism, perspective and purpose, and a state of physical, emotional and mental exhaustion that causes feelings of constant stress, hopelessness, and helplessness. The concept of burnout is more common in people-centred professions that serve people face-to-face. One of these occupations is school counsellor / psychological counselling. School counsellors are the people most in contact with the administrators, teachers, students and families in the educational institutions. In this study, which is based on the assumption that guide teachers in intensive human relationships are more likely to experience burnout than other individuals, burnout levels and affecting factors of school counsellors working in public schools will be examined according to different variables. The sample of the research consists of 75 school counsellors working in different school levels in the province of Istanbul. The data of the study were obtained from the application of the Maslach Burnout Inventory and the responses from two open-ended questions. SPSS statistical package program was used for the quantitative analysis of the data and content analysis technique was used for the open-ended survey questions. It was found that the school counsellors had low scores in the emotional exhaustion and depersonalization subscales and high scores in the personal accomplishment subscale. In addition, it is observed that the burnout level of the school counsellors affected the physical condition of the school, personal perception of the school counsellors and professional problems.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akten, Serkan, “Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Edirne, 2007.
- Babaoglan, Emine, “İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu, 2006.
- Bakırcıoğlu, Rasim, Rehberlik ve psikolojik danışma, Bakırcıoğlu Yayınları, 1994.
- Başören, Mehmet, “Çeşitli değişkenlere göre rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak, 2005.
- Baysal, Asuman, “Lise ve dengi okul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğe etki eden faktörler”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1995.
- Büyüköztürk, Şener - Kılıç Çakmak, Ebru - Akgün, Özcan Erkan - Karadeniz, Şirin - Demirel, Funda, Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara, Pegem Akademi Yayınları, 2012.
- Cemaloğlu, Necati - Erdem, Dilek, “Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 15, 2007.
- Cohen, L. - Manion, L. - Morrison, K., Research methods in education, 6th ed., New York, NY, Routledge, 2007.
- Çapri, Burhan, “Tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 2006.
- Çelik, Mehmet, “Rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Diyarbakır İli Örneği)”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, Mersin, 2017.
- Dolunay, Aynur Birsen, “Keçiören İlçesi genel liseler ve teknik-ticaret-meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu araştırması”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2002.
- Dinç, K., “Yardım mesleklerinde tükenmişlik sendromu”, Dönem Projesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
- Ergin, Canan, “Akademisyenlerde tükenmişlik ve çeşitli stres kaynaklarının incelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12 (1-2), 1992.
- Fraenkel, Jack R. - Wallen, Norman E., How to design and evaluate research in education, New York, McGraw-Hill International Edition, 2006.
- Friedman, Iseac A. - Farber, Barry A., “Professeonal self-concept as a predictor of teache Burnout”, Journal of Educational Research, 84(1), 1992.
- Gençer, A., “Öğretmenlerin iş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2002.
- Girgin, Günseli, “İlkokul öğretmenlerinde meslekten tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 1995.
- Gündüz, Bülent, “Okul psikolojik danışmanlarında yetkinlik inancı ve tükenmişlik”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences: Theory & Practice), 12(3), 2012.
- Hocaoğlu Özkaya, Gülşah, “Öğretmenlerin kariyer sürecinde yaşadıkları sorunlara ilişkin görüşleri”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale, 2005.
- İkiz, F. Ebru, “Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi”, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 2010.
- İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü, “2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı İstanbul Örgün Eğitim Verileri Raporu”, 2017.
- Karasar, Niyazi, Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara, Nobel, 2006.
- Kayabaşı, Yücel, “Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri”, Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 2008.
- Keser, A., “Çağrı merkezlerinde iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 2006.
- Maslach, Christina - Leiter, Michael P., “The truth about burnout”, JosseyBass, 1997.
- Maslach, Christina - Leiter, Michael P. - Schaufeli, Wilmar B., “Job burnout”, Annual Reviews of Psychology, 2001.
- Maslach, Christina - Jackson, Susan. E., “The masurement of experienced burnout”, J. Of Occuppational Behavior, Number 2, 1981.
- Meşeci, Filiz - Özcan, Nurcan - Bozdemir, Pınar, “Öğretmen ve müdürlerin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisine ilişkin algıları”, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 2007.
- Oruç, Serap, “Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Adana İli örneği)”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Adana, 2007.
- Öner, Uğur - Aydın, Gül - Yeşilyaprak, Binnur - Bilge, Filiz - Bacanlı, Feride - Ayas, Tuncay, Psikolojik danışma ve rehberlik alanında çalışanlar için etik kurallar, Ankara, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği, 2011.
- Özer, Recep, “Rehber öğretmenlerde tükenmişlik düzeyi, nedenleri ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon, 1998.
- Üngüren, Engin - Doğan, Hulusi - Özmen, Mehmet - Tekin, Ömer Akgün, “Otel Çalışanlarının Tükenmişlik ve İş Tatmin Düzeyleri İlişkisi”, Journal Of Yaşar University, 5(17), 2010.
- Pines, Ayala - Aronson, Eliot, Career burnout: Causes and cures, New York, The Free Press, 1988.
- S. Çetinkaya, Rahşan - Karaırmak, Özlem, “Psikolojik Danışma Eğitiminde Süpervizyon (Supervision In Counselor Education)”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(3), 2012.
- Seçer, İsmail, “Üniversite Öğrencilerinde Okul Tükenmişliği ile Psikolojik Uyumsuzluk Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 2015.
- Seğmenli, Sibel, “Rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2001.
- Tetik, Hayati - Polat, Suat - Ercengiz, Mustafa, “Öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 2012.
- Tuzgöl Dost, Meliha - Keklik, İbrahim, “Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik sorunları”, Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 2012.
- Tümkaya, Songül, “Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve kullandıkları başa çıkma davranışları”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(11), 2016.
- Uslu, Mustafa, “Psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin danışmanların denetim odağı ve bazı değişkenlere göre karşılaştırılması”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1999.
- Weisberg, J. - Sagie, A., “Teachers’ physical, mental, emotional burnout: ımpact on ıntention to quit”, The Journal of psychology, 133(3), 1999.
- Yıldız, Ebru, “Mesleki tükenmişlik ve rehber öğretmenler üzerine bir araştırma”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 2012.
- Yüksel Şahin, Fulya, “Ortaöğretimdeki öğrenci görüşlerine göre psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) hizmetlerinin değerlendirilmesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 2008.
| APA | Ü. ÖZTABAK M (2018). Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. , 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| Chicago | Ü. ÖZTABAK Muhammet Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. (2018): 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| MLA | Ü. ÖZTABAK Muhammet Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. , 2018, ss.171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| AMA | Ü. ÖZTABAK M Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. . 2018; 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| Vancouver | Ü. ÖZTABAK M Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. . 2018; 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| IEEE | Ü. ÖZTABAK M "Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi." , ss.171 - 222, 2018. 10.16947/fsmia.502230 |
| ISNAD | Ü. ÖZTABAK, Muhammet. "Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi". (2018), 171-222. https://doi.org/10.16947/fsmia.502230 |
| APA | Ü. ÖZTABAK M (2018). Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(12), 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| Chicago | Ü. ÖZTABAK Muhammet Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.12 (2018): 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| MLA | Ü. ÖZTABAK Muhammet Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.12, 2018, ss.171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| AMA | Ü. ÖZTABAK M Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2018; 0(12): 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| Vancouver | Ü. ÖZTABAK M Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2018; 0(12): 171 - 222. 10.16947/fsmia.502230 |
| IEEE | Ü. ÖZTABAK M "Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.171 - 222, 2018. 10.16947/fsmia.502230 |
| ISNAD | Ü. ÖZTABAK, Muhammet. "Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Demografik Değişkenlere ve Faktörlere Göre İncelenmesi". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 12 (2018), 171-222. https://doi.org/10.16947/fsmia.502230 |
