MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ

Karataş, Zeki

MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ

Zeki KARATAŞ (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İİBF, Sosyal Hizmet Bölümü, Rize, Türkiye)

Toplum ve Sosyal Hizmet

5 1

Yıl: 2020 Cilt: 31 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 70 - 105 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-10-2020

MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ

Öz:

Bu araştırmanın amacı; madde kullanım bozukluğu olan yetişkin bireylerin sorun, ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi, genel aile işlevleri düzeylerinin çeşitli demografik değişkenlerle ilişkisinin incelenmesidir. Nicel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışma, ilişkisel tarama modeli çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini denetimli serbestlik müdürlüğünden hizmet alan ve çalışmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 327 madde kullanım bozukluğu olan yetişkin birey oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarakAile Değerlendirme Ölçeği Kısa Formu ve Risk Değerlendirme Anketi kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde parametrik testlerden t ve ANOVA testleri kullanılmış, kategorik değişkenler arasındaki ilişki ise Ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda; katılımcıların genel aile işlevlerinde sorun olmadığı ancak genel aile işlevleri ile medeni durum, aile yapısı, aylık gelir, ruh sağlığı, ilk madde kullanma yaşı, suç geçmişi, intihar girişimi arasında anlamlı ilişki olduğu bulunmuştur. Bu araştırma bulgularının denetimli serbestlik müdürlüğünde madde kullanım bozukluğu olan bireylere yönelik sunulan rehabilitasyon hizmetlerinin kalitesinin arttırılmasına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelime:

The Role of Family Functions and Various Demographic Variables in Explaining Problems of Adults Having Substance-Use Disorders

Öz:

The aim of this study is to determine the problems, needs and expectations of adult individuals with substance-use disorders and to examine the relationship between general family function levels and various demographic variables. The study was conducted by using quantitative research method and within the framework of relational screening model. The sample of the study consists of 327 voluntary adult individuals with substance-use disorders who were receiving service from the department of probation. In the research, the Short Form of Family Assessment Device and Risk Assessment Questionnaire were used as data collection tools. T-test and ANOVA among parametric tests were used in the analysis of the obtained data. The relationship between categorical variables was analyzed by Chi-square test. As a result of the study, it was found out that there were not any problems in the general family functions of the participants, but there was a significant relationship between the general family functions and marital status, family structure, monthly income, mental health, age of first substance use, criminal history, and suicide attempt. The findings of this research are expected to contribute to the improvement of the quality of rehabilitation services provided to individuals with substance-use disorder in the department of probation.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Altıntoprak, A., Akgür, S., Kitapçıoğlu, G., Yüncü, Z., & Coşkunol, H. (2014). Denetimli serbestlik olgularının retrospektif analizi: sosyodemografik özellikler, bireysel ve ailesel bağımlılık ve suç öyküleri ile tedavi yanıtları. Bağımlılık Dergisi, 15(1), 1-9.
Altuner, D., Engin, N., Gürer, C., Akyay, İ., & Akgül, A. (2009). Madde kullanımı ve suç ilişkisi: kesitsel bir araştırma. Tıp Araştırmaları Dergisi, 7(2), 87-94.
Aydemir, İ. (2016). Denetimli serbestlik ve madde bağımlılığında sosyal hizmet müdahalesi. Ed. D. Yücel ve M. B. Gönültaş içinde, Adli Sosyal Hizmet (ss. 271-289). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Bahar, A. (2018). Uyuşturucu madde kullanımının nedenleri ve bağımlılık oluşum sürecinde iletişimsel yaklaşımların rolü ve önemi: Polis kayıtları üzerinden olgusal bir inceleme. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 55, 1-36.
Bahçeci, B., Helvacı-Çelik, F., Kandemir, G., Güveli, H., Polat, S., & Hocaoğlu, Ç. (2014). Doğu karadeniz bölgesinde bir eğitim ve araştırma hastanesine denetimli serbestlik kapsamında başvuran hastaların değerlendirilmesi: Bir yıllık geriye dönük çalışma. Adli Tıp Dergisi, 28(1), 1-9.
Barret, A., & Turner, R. (2006). Family structure and substance use problems in adolescence and early adulthood: Examining explanations for the relationship. Addiction, 101, 109- 120.
Bilici, R., Karakaş-Uğurlu, G., Tufan, E., Güven, T., & Uğurlu, M. (2012). Bir bağımlılık merkezinde yatarak tedavi gören hastaların sosyodemografik özellikleri. Fırat Tıp Dergisi, 17(4), 223-227.
Boles, S., & Miotto, K. (2003). Substance abuse and violence: A review of the literature. Aggression and Violent Behavior, 8(2), 155-174.
Bulut, I. (1990). Aile değerlendirme ölçeği el kitabı. Ankara: Özgüzeliş Matbaası. Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (24. b.) Ankara: Pegem Akademi.
Casadio, P., Olivoni, D., Ferrari, B., Pintori, C., Speranza, E., Bosi, M., Rita-Atti, A. (2014). Personality disorders in addiction outpatients: Prevalence and effects on psychosocial functioning. Substance Abuse: Research and Treatment, 8, 17–24.
Coombs, R., & Landsverk, J. (1988). Parenting styles and substance use during childhood and adolescence. Journal of Marriage and Family, 50, 473-482
Çavuşoğlu, F., & Bahar, Z. (2010). Influence of socioeconomic factors and family social support on smoking and alcohol use among health school students. International Journal of Caring Sciences, 3(2), 74-88.
De Carlo, L. T. (1997). On the meaning and use of kurtosis. Psychological Methods, 2, 292- 307.
De Jong, C., Van den Brink, W., Harteveld, F., & Van Der Wielen, E. (1993). Personality disorders in alcoholics and drug addicts. Comprehensive Psychiatry, 34(2), 87-94.
DiClemente, C. C. (2016). Bağımlılık ve değişim. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
EGM. (2018). Türkiye uyuşturucu raporu. Ankara: EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı.
EMCDDA. (2018). Avrupa uyuşturucu raporu: Eğilimler ve gelişmeler. Lüksemburg: Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar Bürosu.
Epsoylu, H., & Nehir, S. (2019). Madde kullanım varlığının, suç işleyen ve işlemeyen hastalarda suç ve şiddet özelliklerine etkisi. STED, 28(2), 108-113.
Epstein, N. B., Baldwin, L. M., & Bishop, D. S. (1983). The mcmaster family assessment device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180.
Eren, F., Gündüz, N., Turan, H., & Erzincan, E. (2018). Erzurum ilinde denetimli serbestlik polikliniğine başvuran hastaların sosyodemografik incelenmesi. Current Addiction Research, 2(1), 11-16.
Evren, C., & Ögel, K. (2003). Alkol/madde bağımlılarında dissosiyatif belirtiler ve çocukluk çağı travması, depresyon, anksiyete ve alkol/madde kullanımı ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4, 30-37.
Gökler, R., & Koçak, R. (2008). Uyuşturucu ve madde bağımlılığı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), 89-104.
Görgülü, T. (2017). Madde kullanımı olan bireylerde umutsuzluk ve intihar düşünceleri: Ankara denetimli serbestlik örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(2), 7-26 . Gövebakan, R., & Duyan, V. (2015). Madde bağımlılığı ve aile . İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Groeneveld, R., & Meeden, G. (1984). Measuring skewness and kurtosis. The Statistician, 33, 391-399
Güleç, G., Köşger, F., & Eşsizoğlu, A. (2015). DSM-5'te alkol ve madde kullanım bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4), 448-460.
Gündel, A. (2009). Uyuşturucu ve uyarıcı madde suçları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Hemovich, V., & Crano, W. D. (2009). Family structure and adolescent drug use: An exploration of single-parent families. Subst Use Misuse, 44(14), 2099-2113.
Hoffmann, J. P. (1993). Exploring the direct and indirect family effects on adolescent drug use. The Journal of Drug Issues, 23(3), 535-557.
Hopkins, K., & Weeks, D. (1990). Tests for normality and measures of skewness and kurtosis: Their place in research reporting. Educational and Psychological Measurement, 50, 717-7129.
Karaağaç, H., Esenkaya-Usta, Z., Usta, A., Gümüş-Yarmalı, M., & Gödekmerdan, A. (2017). Kayseri eğitim ve araştırma hastanesi amatem kliniğinde yatarak tedavi gören hastaların sosyo-demografik özelliklerinin retrospektif analizi. Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 30, 251-257.
Karadeniz, H., Birincioğlu, İ., Ketenci, H. Ç., & Karabacak, V. (2018). Doğu karadeniz bölgesinde uyuşturucu madde kullanımının değerlendirilmesi (2010-2013). Karadeniz Chemical Secience and Technology, 2, 32-36.
Karadeniz, H., Birincioğlu, İ., Seçilmişloğlu, B., Savaş, H., & Zazoğlu, S. (2009). Trabzon'da denetimli serbestlik ve yardım merkezi şube müdürlüğü'nde madde bağımlılığı nedeniyle kayıtlı olgularda toksikolojik analiz bulguları ve tedavi uygulamalarının değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni, 14(2), 80-87.
Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Köroğlu, E. (2014). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. İstanbul: HYB Yayıncılık.
Kring, A. M., Johnson, S. L., Davison, G., & Neale, J. (2015). Anormal psikoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kulaksızoğlu, B., Kulaksızoğlu, S., Ellidağ, H., Yılmaz, N., & Bozkurt, S. (2015). Antalya ilinde denetimli serbestlik kararı alınan kişilerde uyuşturucu madde kullanımının araştırılması. Adli Tıp Bülteni, 20(1), 21-26.
Küçükşen, K., Şener, M. M., Tekin, H. H., & Demirel, B. (2016). Madde bağımlısı bireylerde aile işlevselliği ve sosyal destek algısı. The Journal of Academic Social Science Studies, 53, 199-212.
McKay, J. R., Murphy, R. T., Rıvınus, T. R., & Maısto, S. A. (1991). Family dysfunction and alcohol and drug use in adolescent psychiatric ınpatients. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 30(6), 967-972.
McVicar, D., & Polanski, A. (2014). Peer effects in uk adolescent substance use: Never mind the classmates. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 76(4), 589-604.
Miller, I., Ryan, C., Keitner, G., Bishop, D., & Epstein, N. (2000). The mcmaster approach to families: Theory, assesment, treatment and research. Journal of family Therapy, 22, 168-189.
Moors, J. (1986). The meaning of kurtosis: Darlington reexamined. The American Statistician, 40, 283-284.
Mutlu, E. (2017). Madde bağımlılığı ve sosyal hizmet. Ed. S. Attepe-Özden, & E. Özcan içinde, Tıbbi Sosyal Hizmet (s. 247-261). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Mutlu, E. (2018). Madde bağımlılığı ve ı̇nsan evrimi. Bağımlılık Dergisi, 19(1), 17-22.
Olcay-Çam, H. A. (2013). Madde kullanım bozukluğu olan ve olmayan ergenlerin bağlanma stilleri, anne baba tutumları ve sosyal destek algıları yönünden karşılaştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(3), 137-144.
Ögel, K., Karadayı, G., Şenyuva, G., & Özdemir-Topsakal, E. (2011). Yasayla ihtilafa düşen ergenlerin risk ve gereksinmelerinin değerlendirilmesi: Araştırma ve değerlendirme formunun geliştirilmesi ve standardizasyonu. Anadolu Psikiyatri Dergisi(12), 143-150.
Ögel, K., Yücesan, S., Vaizoğlu, Ç., Eraslan, E., Demirtaş, M., Yıldırım, S., Ergüt, İ. K. (2016). Koruma ve bakım altındaki çocuklara yönelik bireysel risk değerlendirme forumunun (BİRDEF) geliştirilmesi, güvenirlik ve geçerliği. Klinik Psikiyatri(19), 5-12.
Öngel-Atar, A., Yalçın, Ö., Uygun, E., Çiftçi-Demirci, A., & Erdoğan, A. (2016). Madde kullanım bozukluğu olan ergenlerde aile işlevlerinin, çift uyumunun ve anne baba tutumunun değerlendirilmesi. Nöropsikiyatri Arşivi, 53, 35-41.
Özcan-Demir, N. (2006). Ailedeki madde bağımlılığının ergenin sapmış davranışlara yönelmesindeki etkisi: Lise son sınıf gençliği örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(1), 119-129.
Öztürk, Y., Kırlıoğlu, M., & Kıraç, R. (2015). Alkol ve madde bağımlılığında risk faktörleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(2), 97-118.
Polat, G. (2014). Madde bağımlılığı tedavisinde sosyal hizmet mesleği. Okmeydanı Tıp Dergisi, 30(2), 143-148.
TUBİM. (2013). EMCDDA 2013 ulusal raporu: Türkiye yeni gelişmeler, trandler, seçilmiş konular . Ankara: EGM Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı.
Turğut, M. (2014). Türkiye aile yapısı araştırması (2. b.). Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
Turhan, E., İnandı, T., Özer, C., & Akoğlu, S. (2011). Üniversite öğrencilerinde madde kullanımı, şiddet ve bazı psikolojik özellikler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 9(1), 33-44.
UNODC. (2018). Global overview of drug demand and supply: Latest trends, cross-cutting issues. Vienna: United Nations Publication.
Ünüvar, N. (2009). Madde kullanımı ve bağımlılığı ile kaçakçılığının önlenmesi alanlarında tespit edilen sorunlar ve çözüm önerileri. Ankara: TBMM. 10 01, 2019 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/docs/madde_kullanimi_ve_bagimliligi.pdf adresinden alındı
White, H., & Gorman, D. (2000). Dynamics of the drug-crime relationship. Criminal Justice, 1(15), 151-218.
Worden, M. (2013). Aile terapisi temelleri. Adana: Nobel Kitabevi. Yalçın, M., Eşsizoğlu, A., Akkoç, H., Yaşan, A., & Gürgen, F. (2009). Dicle üniversitesi öğrencilerinde madde kullanımını belirleyen risk faktörleri. Klinik Psikiyatri, 12, 125- 133.
Yıldırım, B., Engin, E., & Yıldırım, S. (2011). Alkol ve madde bağımlılarında yalnızlık ve etki eden faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(1), 25-30.

APA	Karataş Z (2020). MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. , 70 - 105.
Chicago	Karataş Zeki MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. (2020): 70 - 105.
MLA	Karataş Zeki MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. , 2020, ss.70 - 105.
AMA	Karataş Z MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. . 2020; 70 - 105.
Vancouver	Karataş Z MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. . 2020; 70 - 105.
IEEE	Karataş Z "MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ." , ss.70 - 105, 2020.
ISNAD	Karataş, Zeki. "MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ". (2020), 70-105.

APA	Karataş Z (2020). MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 70 - 105.
Chicago	Karataş Zeki MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. Toplum ve Sosyal Hizmet 31, no.1 (2020): 70 - 105.
MLA	Karataş Zeki MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. Toplum ve Sosyal Hizmet, vol.31, no.1, 2020, ss.70 - 105.
AMA	Karataş Z MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2020; 31(1): 70 - 105.
Vancouver	Karataş Z MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2020; 31(1): 70 - 105.
IEEE	Karataş Z "MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ." Toplum ve Sosyal Hizmet, 31, ss.70 - 105, 2020.
ISNAD	Karataş, Zeki. "MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN YETİŞKİNLERİN SORUNLARININ AÇIKLANMASINDA AİLE İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN ROLÜ". Toplum ve Sosyal Hizmet 31/1 (2020), 70-105.