Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü

DÜGER, YAVUZ SELIM

Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü

Yavuz Selim DÜGER (Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası Ticaret ve Finans Bölümü, Kütahya, Türkiye)

Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

2 0

Yıl: 2020 Cilt: 19 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1215 - 1236 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-01-2021

Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü

Öz:

Günümüz rekabet ortamında, çalışanların işletmeyi, süreçleri, ürünleri ya da hizmetleri daha ileriyetaşıyabilmeleri için sahip olduğu bilgiyi ve fikirleri özgürce söyleyebileceği bir ortam hazırlanmasıgerekmektedir. Çalışanların psikolojik olarak güçlendirilmesi ve lider-üye etkileşiminin sağlanması bu ortamınyaratılmasında önemli birer etken olarak değerlendirilmektedir. Böylece, işletmelerin en önemli varlığı olançalışanların işletmeye değer katması ve rekabet avantajının ortaya çıkması sağlanabilir. Bu çalışmada, konukağırlama sektöründe çalışanların lider-üye etkileşim düzeylerinin çalışan sesliliğine ve işten ayrılma niyetineolan etkisini incelemek ve bu iki ilişkide psikolojik güçlendirmenin moderatör etkisini ölçmek amaçlanmıştır.Bu amaç doğrultusunda, Kütahya il merkezinde faaliyet gösteren çeşitli otel, kafe ve restoran işletmelerindeçalışan 155 kişiye ulaşılmış ve anket aracılığı ile veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 20.0 ve ProcessMakro eklentisinden yararlanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucuna göre, lider-üye etkileşiminin çalışansesliliğine olumlu, işten ayrılma niyetine olumsuz etkisinin olduğunu ve oluşan bu etkinin psikolojikgüçlendirmenin moderatör etkisiyle birlikte arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Değişkenler arasındaki psikolojikgüçlendirmenin düzenleyici etkisi arttıkça, lider-üye etkileşiminin çalışan sesliliğine olumlu, işten ayrımaniyetine olumsuz etkisinin de arttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelime:

The Effect of Leader-Member Exchange (LMX) on Employee Voice and Turnover Intention: The Moderator Role of Psychological Empowerment

Öz:

In today's competitive environment, businesses need to create an environment in which employees can freely express their knowledge and ideas to carry the business, processes, products or services into the future. Empowering employees psychologically and ensuring leader-member exchange are considered as important factors in creating this environment. Thus, it can be ensured that employees, who are the most important assets of the enterprise, and businesses gain a competitive advantage eventually. In this study, it is aimed to investigate the effect of leader-member exchange on employee voice and turnover intention in the hospitality sector employees and to measure the moderator effect of psychological empowerment in these two relationships. To achieve these aims, 155 employees were reached in various hotels, cafes, and restaurants operating in the city center of Kütahya and the data were gathered through a survey form. The data obtained were analyzed by SPSS 20.0 and Macro Process extension. According to the results of the research, the leadermember exchange has a positive effect on employee voice, negative effect on turnover intention and psychological empowerment has a moderator effect on these two relationships. As the moderating effect of psychological empowerment increases between among variables, it was determined that the effect of leadermember exchange on employee voice positively increases, on turnover intention negatively decreases.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Armstrong, N. (2009). Armstrong's handbook of human resource management practice. London: Kogan Page.
Baş, T., Keskin, N. ve Mert, İ. S. (2010). Lider üye etkileşimi (LÜE) modeli ve ölçme aracının Türkçe’ de geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 10(3), 1013- 1039. Blau, P. (1964). Exchange and power in social life. New York: Wiley.
Bogosian, D. ve Rousseau, C. (2017). How and why millennials are shaking up organizational cultures. Rutgers Business Review, 2(3), 386-394.
Botero, I.C. ve Van Dyne, L. (2009). Employee voice behavior interactive effects of LMX and power distance in the United States and Colombia. Management Communication Quarterly, 23(1), 84-104.
Çekmecelioğlu, H. G. ve Ülker, F. (2014). Lider-üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi: eğitim sektöründe bir araştırma. KOSBED, 28, 35-58.
Çekmecelioğlu, H.G. (2005). Örgüt ikliminin iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: bir araştırma. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 23-39.
Çetin, Ş. ve Çakmakçı, C. (2012). Çalışan sesliliği ölçeğini Türkçeye uyarlama çalışması. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 22(2), 1-19.
Chan, S. C. H. ve Yeung, D. (2016). The impact of leader-member exchange (LMX) and empowerment on employee voice behavior. Nang Yan Business Journal, 4(1), 44-55.
Chen, T-J. ve Wu, C-M. (2017). Improving the turnover intention of tourist hotel employees: Transformational leadership, leader-member exchange, and psychological contract breach. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 29(7), 1914- 1936.
Chiang, C. F., ve Jang, S. (2008). The antecedents and consequences of psychological empowerment: The case of Taiwan’s hotel companies. Journal of Hospitality and Tourism Research, 32(1), 40–61.
Çiftçi, D. Ö. (2019). Lider üye etkileşiminin işe adanmışlık üzerindeki etkisinde psikolojik güçlendirmenin aracı rolü. Business and Economics Research Journal, 10(1), 167-186 Doi: 10.20409/berj.2019.161.
Collins, M. (2010). The effect of psychological contract fulfillment on manager turnover intentions and its role as a mediator in a casual, limited-service restaurant environment. International Journal of Hospitality Management, 29(4), 736-742.
Conger, J.A. ve Kanungo, R.N. (1988). The empowerment process: integrating theory and practice. Academy of Management Review, 13(3), 471-482.
Coşkun, R., Altunışık, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamaları, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Dansereau, F., Graen, G.B. ve Haga, W. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership in formal organizations. Organizational Behavior and Human Performance, 13, 46-78.
Dienesch, R. M., ve Liden, R.C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: A critique and further development. Academy of Management Review, 11, 618–634.
Dulebohn, J.H., Bommer, W.H., Liden, R.C., Brouer, R.L. ve Ferris, G.R. (2011). A metaanalysis of antecedents and consequences of leader-member exchange: integrating the past with an eye toward the future. Journal of Management, 38(6), 1715-1759.
Erdogan, B., Liden, R.C. ve Kraimer, M. L. (2006). Justice and leader-member exchange: the moderating role of organizational culture. Academy of Management Journal. 49, 395– 406.
Erstad, M. (1997). Empowerment and organizational change. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 9(73), 325-333.
Faiz, E. (2019). Aşırı iş yükü ve tükenmişlik sendromunun işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: satış personelleri üzerinde bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 10(1), 26-38.
Flickinger, M., Allscher, M. ve Fiedler, M. (2016). The mediating role of leader–member exchange: a study of job satisfaction and turnover intentions in temporary work. Human Resource Management Journal, 26(1), 46-62.
Frazier, M.L. ve Fainshmidt, S. (2012). Voice climate, work outcomes, and the mediating role of psychological empowerment a multilevel examination. Group & Organization Management, 37(6), 691-715.
Garg, S. ve Dhar, R. L. (2016). Extra-role customer service: the roles of leader–member exchange (LMX), affective commitment, and psychological empowerment. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 17(4), 373-396.
Graen, G.B. ve Uhl-Bien, M. (1995). Relationship-based approach to leadership: development of leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: applying a multi-level multi-domain perspective. The Leadership Quarterly, 6(2), 219-247.
Gürel, E. B. (2016). Lider-üye etkileşiminin çalışanların tutumları üzerindeki etkisi: Ampirik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1736-1743.
Han, G.H. ve Jekel, M. (2011). The mediating role of job satisfaction between leader-member exchange and turnover intentions. Journal of Nursing Management, 19, 41–49.
Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis. New York: The Guilford Press.
Hu, Y., Zhu, L., Zhou, M., Li, J., Maguire, P., Sun, H. ve Wang, D. (2018). Exploring the influence of ethical leadership on voice behavior: How leader-member exchange, psychological safety and psychological empowerment influence employees’ willingness to speak out. Frontiers in Psychology. 9(1718), 1-10.
Jada, U. ve Mukhopadhyay, S. (2019). Empowering leadership and LMX as the mediators between leader’s personality traits and constructive voice behavior. International Journal of Organizational Analysis, 27(1), 74-93. Doi: 10.1108/IJOA-09-2017-1232.
Janssen, O. ve Gao, L. (2015). Supervisory responsiveness and employee self-perceived status and voice behavior. Journal of Management, 41(7), 1854-1872.
Jha, S. (2014). Transformational leadership and psychological empowerment: Determinants of organizational citizenship behavior. South Asian Journal of Global Business Research, 3(1), 18-35.
Jin, X., Jiang, J., Li, P. ve Li, B. (2020). LMX and voice: a test in the Chinese hospitality industry, Anatolia, 31(1), 131-141.
Kanten, P. (2014). İşyeri nezaketsizliğinin sosyal kaytarma davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde duygusal tükenmenin aracılık rolü. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1) , 11-26.
Kim, B. ve George, R.T. (2005). The relationship between leader-member exchange (LMX) and psychological empowerment: A quick casual restaurant employee correlation study. Journal of Hospitality & Tourism Research, 29(4), 468-483.
Kim, K. ve Jogaratnam, G. (2010). Effects of individual and organizational factors on job satisfaction and intent to stay in the hotel and restaurant industry. Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 9(3), 318-339.
Kim, M., Choi L., Knutson, B. ve Borchgrevink, C.P. (2017). Hotel employees’ organizational behaviors from cross-national perspectives. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 29(12), 3082-3100.
Lewin, D. ve Sherer, P.D. (1993). Does strategic choice explain senior executives’ preference on voice and representation?. Kaufman, B.E. ve Kleiner, M.M. (Ed.). Employee Representation: Alternatives and Future Directions. Medison: Industrial Relations Research Association.
Liang, T-L., Chang, H-F., Ko, M-H. ve Lin, C-W. (2017). Transformational leadership and employee voices in the hospitality industry. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 29(1), 374-392.
Liden, R.C. ve Maslyn, J. (1998). Multidimensionality of Leader Member Exchange: An Empirical Assessment Through Scale Development. Journal of Management, 24(1): 43- 72
Liden, R.C., Sparrowe, R. T. ve Wayne, S. J. (1997). Leader-member exchange theory: the past and potential for the future. Research in Personnel and Human Resources Management, 15, 47-119.
Lynch, P. D., Eisenberger, R. ve Armeli, S. (1999). Perceived organizational support: ınferior versus superior performance by wary employees. Journal of Applied Psychology, 84(4), 467- 483.
Maynes, T. D. ve Podsakoff, P. M. (2014). Speaking more broadly: an examination of the nature, antecedents, and consequences of an expanded set of employee voice behaviors. Journal of Applied Psychology. 99(1), 87–112. Doi: 10.1037/a0034284.
Milliken, F.J., Morrison, E.W. ve Hewlin, P. (2003). An exploratory study of employee silence: Issues that employees don’t communicate upward and why. Journal of Management Studies, 40(6), 1453-1476.
Mobley, W.H., Horner, S.O. ve Hollingsworth, A.T. (1978). An Evaluation of precursors of hospital employee turnover. Journal of Applied Psychology, 63(4), 408-414.
Morrison, E. W. ve Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: a barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706–25.
Morrison, E. W. (2011). Employee voice behavior: ıntegration and directions for future research. The Academy of Management Annals, 5(1), 373-412.
Northouse, P.G. (2004), Leadership theory & practice, 3rd edition, Sage Publications, Thousand Oaks, CA. Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: güney Afrika Cumhuriyetinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
Öztürk, M. ve Eryeşil, K. (2016). Lider-üye etkileşimi ve örgütsel destek algılarının çalışanların işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 19(2), 123-141.
Şahin, F., (2011). Lider-üye etkileşimi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde cinsiyetin etkisi. Ege Akademik Bakış, 11(2), 277-288.
Savaşkan, Y. ve Göktaş Kulualp H. (2019). Kadın çalışanlarda iş-aile çatışması, duygusal emek ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 25, 215-234.
Shore, L. M. ve Barksdale, K. (1998). Examining degree of balance and level of obligation in the employment relationship: a social exchange approach. Journal of Organizational Behavior, 19, 731-744.
Spreitzer, G.M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: dimensions, measurement, and validation. The Academy of Management Journal, 38(5). 1442-1465.
Sürgevil, O., Tolay, E. ve Topoyan, M. (2013). Yapısal güçlendirme ve psikolojik güçlendirme ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri. Journal of Yasar University, 8(31) 5371-5391.
Tangirala, S. ve Ramanujam, R. (2008). Exploring nonlinearity in employee voice: the effects of personal control and organizational identification. Academy of Management Journal, 51(6), 1189-1203.
Turgut, H., Tokmak, İ. ve Ateş, M. F. (2015). Lider-üye etkileşiminin işgören performansına etkisinde çalışanların örgütsel adalet algılarının rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 2, 417-442.
Üstün, F.K. ve Doğan, S. (2014). Tükenmişlik sendromunun örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi: hizmet sektörü çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 573-587.
Vakola, M. ve Bouradas, D. (2005). Antecedents and consequences of organisational silence: an empirical investigation. Employee Relations, 27(5), 441-458.
Van Breukelen, W., Schyns B. ve Le Blanc, P. (2006). Leader–member exchange theory and research: accomplishments and future challenges. Leadership, 2(295), 295-316.
Van Dyne, L. ve Le Pine, J.A. (1998). Helping and voice extra-role behavior: Evidence of construct and predictive validity. Academy of Management Journal, 41, 108-119.
Van Dyne, L., Ang, S. ve Botero, I.C. (2003). Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs. Journal of Management Studies, 40, 1359-1392.
Wang, D., Gan, C. ve Wu, C. (2016). LMX and employee voice: A moderated mediation model of psychological empowerment and role clarity. Personnel Review, 45(3), 605-615.
Wayne, S.J., Shore, L.M. ve Liden, R.C. (1997). Perceived organizational support and leader member exchange: A social exchange perspective. Academy of Management Journal. 40(1), 82-111.
Wijaya, N. H. S. (2019). Proactive personality, LMX, and voice behavior: employee– supervisor sex (Dis) similarity as a moderator. Management Communication Quarterly, 33(1), 86-100.
Wilkinson, A. ve Fay, C. (2011), New times for employee voice. Human Resource Management, 50(1), 65-74.
Yıldız, S. M. (2018). An empirical analysis of the leader–member exchange and employee turnover intentions mediated by mobbing: evidence from sport organisations. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31(1), 480-497.
Yılmaz, C. ve Tan, A. (2018). Psikolojik güçlendirmenin örgütsel özdeşleşmeye etkisi Gaziantep Büyükşehir itfaiyesinde bir araştırma. Türk İdare Dergisi, 486, 319-348.
Yuan, L., Manh-Cuong, V. ve Nguyen, T. T. N. (2019). Effect of ethical leadership and leadermember exchange on voice behavior – moderating impact of empowerment. European Journal of Business and Management, 11(9), 116-123.
Zhao, H. (2014). Relative leader-member exchange and employee voice. Chinese Management Studies, 8(1), 27-40.

APA	DÜGER Y (2020). Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. , 1215 - 1236.
Chicago	DÜGER YAVUZ SELIM Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. (2020): 1215 - 1236.
MLA	DÜGER YAVUZ SELIM Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. , 2020, ss.1215 - 1236.
AMA	DÜGER Y Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. . 2020; 1215 - 1236.
Vancouver	DÜGER Y Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. . 2020; 1215 - 1236.
IEEE	DÜGER Y "Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü." , ss.1215 - 1236, 2020.
ISNAD	DÜGER, YAVUZ SELIM. "Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü". (2020), 1215-1236.

APA	DÜGER Y (2020). Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 1215 - 1236.
Chicago	DÜGER YAVUZ SELIM Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19, no.3 (2020): 1215 - 1236.
MLA	DÜGER YAVUZ SELIM Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.19, no.3, 2020, ss.1215 - 1236.
AMA	DÜGER Y Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 19(3): 1215 - 1236.
Vancouver	DÜGER Y Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 19(3): 1215 - 1236.
IEEE	DÜGER Y "Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü." Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, ss.1215 - 1236, 2020.
ISNAD	DÜGER, YAVUZ SELIM. "Lider-Üye Etkileşiminin Çalışan Sesliliği ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Psikolojik Güçlendirmenin Düzenleyici Rolü". Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/3 (2020), 1215-1236.