Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği
Yıl: 2021 Cilt: 27 Sayı: 106 Sayfa Aralığı: 419 - 435 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22559/folklor.1436 İndeks Tarihi: 18-08-2022
Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği
Öz: Eleştirel düşünce, günümüzde anahtar beceri olarak kabul edilmekte, demokratik kişilik ve demokratik bir toplum geliştirebilmenin önemli ölçütü olarak geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışma sözlü kültür ürünlerinde paradoksal olarak hem kolektif hem de eleştirel düşünme biçimlerinin var olduğunu, özellikle masal türünün günümüze taşınabilecek düzeyde eleştirel düşünme örnekleri taşıdığını ve masalın eleştirel düşünme alışkanlığının öğrenilmesi ve içselleştirilmesinde önemli bir kültürel miras kaynağı olduğunu savunmaktadır. Bu iddiaya bağlı olarak, incelemede bir Anadolu masalında eleştirel düşünme yollarını nasıl barındırdığı gösterilmeye çalışılmıştır. Öncelikle eleştirel düşünce hakkındaki literatür taranmış, daha sonra Pertev Naili Boratav’ın Masallar -1- Uçar Leyli adlı kitabından eleştirel düşünme yollarını yeterince yansıttığı belirlenen “Müskürümü Sultan” adlı masal seçilmiştir. Eleştirel düşünmenin ölçütleri ve aşamaları ise Gearld M. Nosich’den yararlanılarak oluşturulmuştur. Çalışmada Bağlam Merkezli Halkbilim Kuramı’nın İşlevsel yaklaşımına göre de doküman incelemesinden elde edilen bilgi ve veriler analiz edilmiştir. Sonuç olarak; incelenen masalda eleştirel düşünme stratejilerinin bütün aşamalarıyla kullanıldığı görülmüştür. Araştırmanın masal eleştirisi ve eleştirel düşünme becerisinin kazandırılması hakkında yapılacak çalışmalara katkısının olacağı düşünülmekte, buna bağlı olarak çok sayıda masal üzerine araştırma yapılmasını, yaygın ve örgün eğitim ortamlarında, eleştirel düşünme becerisinin geliştirilmesinin amaç edinildiği etkinliklerde, masalın da kullanılmasını önermektedir.
Anahtar Kelime: Critical Thinking in Tales: The Case of Müskürümü Sultan
Öz: Critical thinking is accepted as a key skill today and it is accepted as an important criteria to be gained for developing a democratic personality and a democratic society. This study argues that, paradoxically, there are both collective and critical ways of thinking in oral cultures; especially today, thinking about today and that the tale is an important cultural heritage in learning and internalizing critical thinking. Therefore, this study tries to show how an Anatolian tale contains critical ways of thinking. First of all, the literature on critical thinking has been scanned, then the tales in Pertev Naili Boratav’s Book of Fairy Tales -1-Uçar Leyli were scanned and the tale called Müskürümü Sultan, which was determined to reflect critical ways of thinking sufficiently, was chosen. The criteria and stages of critical thinking were created by using Gearld M. Nosich. In this article, Context-Centered Folklore Theory has adopted the Functional Folklore approach and simultaneously the information and data of the article obtained from the document review are interpreted according to this theory. The studies to be made about the development of the critical thinking skills, and accordingly, it suggests that more fairy tale research should be carried out and the use of fairy tales in the activities in which it is aimed to develop critical thinking skills in educational environments.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aça, M. (2019). Halk Bilimi veri toplama ve inceleme teknikleri. M. Aça (ed.) Halk Bilimi El kitabı. Ankara: Nobel Akademik.
- Aslan, C. (2016). Özerk benlikli birey yetiştirme sürecinde çağdaş dil ve edebiyat öğretimi ortamlarının (Türkçe/Türk Dili ve Edebiyatı) önemi. İlköğretim Online, 15(3), 724- 728.
- Aslan, C. (2017). Örnek eğitim durumlarıyla Türkçe-Türk Dili ve Edebiyatı öğretimi. Ankara: Anı.
- Asutay, H. ve Agvan, Ö. (2018). Bir anti-masal örneği olarak cam ayakkabıları reddeden vejetaryen Külkedisi. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 225-238.
- Astleitner, H. (2002). Teaching critical thinking. Online Journal of Instructional Psychology, 29(2), 53-76.
- Bataille, G. (2004). Edebiyat ve kötülük.( A. Sönmezay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
- Batur, Z. ve Soyuçok, M. (2019). Atasözlerinde eleştirel düşünme unsurları: Türkçe ders kitapları. Folklor/Edebiyat, 25(100), 1119-1128.
- Bock, K. P. (2001). İnsan davranışının kültürel temelleri: Psikolojik antropoloji. (S.N. Altuntek, Çev.) Ankara: İmge.
- Boyd, N. L. (2019). Using argumentation to develop critical thinking about social ıssues in the classroom: A dialogic model of critical thinking education. Handbook of Research on Critical Thinking and Teacher Education Pedagogy. IGI Global, 135-149.
- Büyü, G. T. (2015). Masalların katartik etkisi: Kötülüklerden arınma. Ankara: Doğu Batı Düşünce Dergisi, 71, 237- 253.
- Cleto, S. ve Warman. B. (2019). Teaching with Stories: Empathy, relatability, and the fairy tale. Marvels & Tales, 33 (1), 02-115.
- Güleç, Ç. H. ve Geçgel, H. (2006). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök.
- Çobanoğlu, Ö. (2002). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ. Degh, L. (1998). Halk anlatısı. (Z. Karagülle, Çev.) Millî Folklor, 39, 91- 111.
- Dökmen, Ü. (2016). İnsanın korunakları- 1: Deriden kültüre. İstanbul: Remzi.
- Düzgün, D. (2019). Halk kültürü değişmeleri ve bir alan araştırması. Millî Folklor, 31. (124), s. 72.
- Ekici, M. (2004). Halk bilgisi (Folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel.
- Ekici, M. (2013). 100. yılında Türk halk bilimi çalışmaları ve Türkiye kültür politikalarına eleştirel bir bakış. Millî Folklor, 99, 50.
- Estés, C. P. (2016). Kurtlara koşan kadınlar. (H. Atalay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
- Enveri, E. (2019). Kolektif akıl ve Folklor: Sözlü geleneğin anonimliği üzerine. Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(2), s.127.
- Felski, R. (2010). Edebiyat ne işe yarar. (E. Ayhan Çev.) İstanbul: Metis Eleştiri.
- Fırat, H. vd. (2013). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarının korku ve şiddet öğeleri açısından incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (5), 217-241.
- Freire, P. (2006). Ezilenlerin pedagojisi. (D. Hattatoğlu, E. Özbek, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
- Fisher, R. (1998). Stories for thinking: Developing critical literacy through the use of narrative. Analytic Teaching, 18, 1.
- Fordham, F. (2011). Jung psikolojisinin ana hatları. (A. Yalçıner, Çev.) İstanbul: Say.
- Günay, U. (2008). Sosyal bilimler- eleştirel ve stratejik düşünce ilişkisi. Millî Folklor, 80, 21-25.
- Günay, U. ( 2009). Türk kültürüne eleştiri. Ankara: Akça.
- Goody, J. (2011). Yaban aklın evcilleştirilmesi. (K. Değirmenci, Çev.) İstanbul: Pinhan.
- Haase, D. ( 2004). Fairy tales and feminism: New approaches. Detroit: Wayne State University.
- Haase, D. (2016). Fairy tale. Folktales and fairy tales: Traditions and texts from around the world. (2nd edition), (D. Haase, A. E. Duggan, and H. J. Callow, Eds). S. Barbara. CA: Greenwood, 319- 322.
- Harari Y. N. (2015). Hayvanlardan tanrılara sapiens, insan türünün kısa tarihi. (E. Genç, Çev.) İstanbul: Kolektif Kitap.
- İncirkuş, F. A. ve Latif B. (2019). Öyküleyici metinler aracılığıyla eleştirel düşünme becerilerini değerlendirmeye yönelik bir rubrik. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 7(3), 597-629.
- Joosen, V. (2011). Sanat ve pedagoji arasında peri masalı uyarlamaları. (R. G. Saluk. Çev.) Millî Folklor, 92, 152-160.
- Karadağ, M. (2004). Türk halk edebiyatı anlatı türleri. Ankara: Ürün.
- Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
- Kurnaz, A. (2019). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlik leri planlama uygulama ve değerlendirme Konya: Eğitim.
- Laughey, D. (2010). Medya çalışmaları: Teoriler ve yaklaşımlar. (A. Toprak, Çev.) İstanbul: Kalkedon.
- Masykuroh, Q. (2016). Physical and verbal violence in İndonesian folktales retold in children’s books. Kajian Linguistik dan Sastra, 1(1), 26-34.
- Nas, R. (2004). Örneklerle çocuk edebiyatı. Ezgi.
- Nisbett, R. E. (2006). Düşüncenin Coğrafyası-Doğulular ile batılılar nasıl ve neden birbirinden farklı düşünürler? (G. Ç. Güven, Çev.) İstanbul: Varlık.
- Nosich, M. G. (2012). Eleştirel düşünme ve disiplinlerarası eleştirel düşünme rehberi. (B. Aybek. Çev.) Ankara: Anı.
- Oğuz, Öcal. (2010). Türkiye’de mit ve masal çalışmaları veya bir olumsuzlama ve tek-tipleştirme öyküsü. Millî Folklor, 22 (85), 36-45.
- Ong, W. J. (2010). Sözlü ve yazılı kültür: Sözün teknolojileşmesi. (S. P. Bann, Çev.) İstanbul: Metis.
- Röhrich, L. (2006). Halk anlatısı araştırmasında anlam arayışı. (K. M. Korkmaz, Çev.) Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar. Ankara: Millî Folklor, 128-145.
- Özdemir, N. (2010). Mizah, eleştirel düşünce ve bilgelik: Nasreddin Hoca. Millî Folklor, 87, 27- 40.
- Öztürk, O. (2012). Özerk benlik, kul benlik. İstanbul: Okuyan Us.
- Özünel, E. Ö. (2011). Yazının izinde masal haritalarını okuma denemesi: Masal tarihine yeniden bakmak. Millî Folklor, 91, 60-71.
- Ulu, A. E. (2018). Feminist yazının postmodern ifadesi: Masal parodileri. Journal of International Social Research, 11(60), 211-219.
- Propp, V. (2001). Masalın biçimbilimi, olağanüstü masalların yapısı. (M. Rifat, S. Rifat, Çev.) İstanbul: Om.
- Pilancı, H. (2008). Çağdaş eğitimde halk edebiyatının kullanılması. Anadolu Üniversitesi. Ankara: 2008.
- Semerci, N. vd. (2019). Eleştirel düşünme engelleri (ELDEN) ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(1), 281-299.
- Lévi Strauss, C. (2002). Yaban düşünce. (T. Yücel, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
- Seyidoğlu, B. (1975). Erzurum halk masalları üzerinde araştırmalar: Metinler ve açıklamalar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
- Sezer, M. Ö. (2012). Masal masal matitas. İstanbul: Evrensel.
- Yavuz, M. H. (2002). Masallar ve eğitimsel işlevleri. Kültür Bakanlığı. Ankara.
- Şahinel, S. (2015). Eleştirel düşünme. İçinde: Eğitimde Yeni Yönelimler. (Ö. Demirel, Ed.) Ankara: Pegem Akademi, 123-136.
- Şimşek, E. (2017). Türk masallarının millî tipi: Keloğlan. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 5(11), 41-57.
- Yıldırım, A. ve Hasan Ş. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademi ve Mesleki.
- Elekronik kaynaklar
- URL-1: Facione, A. P. (2013). Critical thinking: What it is and why it counts.( Erişim tarihi: 5 Nisan 2020) (https://www.academia.edu/5903883/Critical_thinking_what_it_is_and_why_it_counts) folklor / edebiyat, 2021, Yıl (year) 27, Sayı (No) 106 435
- URL-2: Finlayson, M. A. (2012). Learning narrative structure from annotated folktales. Doktora tezi. Massachusetts Institute of Technology. (Erişim tarihi: 12 Nisan 2020). (http://hdl.handle. net/1721.1/71284)
- URL-3: Vučković, D. (2018). A fairy tale (r) evolution: the value and the critical reading of fairy tales in the contemporary educational context. Pp. 309-336. (Erişim tarihi: 7 Şubat 2020 (https://www. researchgate.net/publication/329629330)
- URL-4: Wee, S-J, Kyoung J. K. and Youngmi L. (2019). ‘Cinderella did not speak up’: critical literacy approach using folk/fairy tales and their parodies in an early childhood classroom. Early Child Development and Care. 189.11, pp.1874-1888. (Erişim tarihi: 25 Nisan 2020) (https://www. researchgate.net/publication/322005506)
| APA | ÇEVIRME H (2021). Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. , 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| Chicago | ÇEVIRME HÜLYA Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. (2021): 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| MLA | ÇEVIRME HÜLYA Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. , 2021, ss.419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| AMA | ÇEVIRME H Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. . 2021; 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| Vancouver | ÇEVIRME H Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. . 2021; 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| IEEE | ÇEVIRME H "Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği." , ss.419 - 435, 2021. 10.22559/folklor.1436 |
| ISNAD | ÇEVIRME, HÜLYA. "Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği". (2021), 419-435. https://doi.org/10.22559/folklor.1436 |
| APA | ÇEVIRME H (2021). Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. Folklor/Edebiyat, 27(106), 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| Chicago | ÇEVIRME HÜLYA Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. Folklor/Edebiyat 27, no.106 (2021): 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| MLA | ÇEVIRME HÜLYA Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. Folklor/Edebiyat, vol.27, no.106, 2021, ss.419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| AMA | ÇEVIRME H Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(106): 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| Vancouver | ÇEVIRME H Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(106): 419 - 435. 10.22559/folklor.1436 |
| IEEE | ÇEVIRME H "Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği." Folklor/Edebiyat, 27, ss.419 - 435, 2021. 10.22559/folklor.1436 |
| ISNAD | ÇEVIRME, HÜLYA. "Masallarda Eleştirel Düşünme: Müskürümü Sultan Masalı Örneği". Folklor/Edebiyat 27/106 (2021), 419-435. https://doi.org/10.22559/folklor.1436 |
