Yıl: 2022 Cilt: 12 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 239 - 260 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.23863/kalem.2022.227 İndeks Tarihi: 03-10-2022

Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi

Öz:
Zihin yetersizliği olan bireylerin yaşamlarını bağımsız bir biçimde sürdürebilmelerin- deki ölçütlerden biri istihdam edilmeleridir. Bunun için de bu bireylerin iş, meslek ve çalışma becerilerine sahip olmaları gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı, zihin ye- tersizliği olan bireylere iş ve meslek becerilerinin kazandırılmasına yönelik gerçek- leştirilmiş ulusal alanyazındaki tek-denekli araştırmaları betimsel olarak analiz etmek ve “Tek-Denekli Araştırmalar Niteliksel Ölçütleri” açısından değerlendirmektir. Bu araştırmalara ulaşmak için ulusal veri tabanları taranmış ve bu inceleme sonucunda 23 araştırmaya ulaşılmıştır. Dâhil etme ve hariç tutma ölçütlerine göre sekiz araştırma çalışmaya dâhil edilmiştir. Bu araştırmalar demografik (katılımcı, ortam, öğretim dü- zenlemesi vb.) ve metodolojik (bağımlı ve bağımsız değişken, araştırma modeli, etki- lilik, genelleme, izleme, sosyal geçerlik vb.) özelliklerine ilişkin olarak tablo ve grafik üzerinde analiz edilmiş ve elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır. Bunun yanı sıra araş- tırmalar Horner ve meslektaşlarının (2005) geliştirdiği “Tek-Denekli Araştırmalar Niteliksel Ölçütleri”ne göre de değerlendirilmiştir. Özetle, (a) iş ve meslek becerile- rinin zihin yetersizliği olan bireylere okul dönemi içerisinde öğretimini hedefleyen araştırmaların olduğu, (b) eşzamanlı ipucuyla öğretim, sabit bekleme süreli öğretim, video modelle öğretim ve kafe garsonluğu eğitim programının hedeflenen becerileri öğretmek üzere kullanıldığı, (c) araştırmaların birebir öğretim düzenlemesiyle ger- çekleştirildiği, (d) araştırmaların Horner ve meslektaşlarının (2005) geliştirmiş olduğu “Tek-Denekli Araştırmaların Niteliksel Ölçütleri” içerisinde olan 21 ölçütün 15’i ve 19’u arasındaki ölçütleri karşıladıkları görülmektedir. Buna göre ulusal alanyazında zihin yetersizliği olan bireylere iş ve meslek becerilerinin kazandırılmasını hedefleyen araştırmaların kalitelerinde bir artış eğiliminin olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelime:

An Examination on Single-Subject-Studies Conducted in Turkey to Gain Job and Vocational Skills to Individuals with Intellectual Disabilities

Öz:
The purpose of this study is to analyze the studies descriptively, con- ducted to gain job and vocation skills to the individuals with intellectual disabilities in the national literature, and to examine the studies accord- ing to the quality indicators within single-subject research, developed by Horner et al. (2005). National databases were scanned to reach these studies. As a result of the aforementioned scanning 23 studies were found. In terms of inclusion and exclusion criteria, 8 of these studies were retained. These studies were analyzed concerning their demo- graphic (participant, setting, instruction session, etc.) and methodologic (dependent and independent variable, research model, effectiveness, generalization, maintenance, social validity, etc.) features on a table and a graphic and the results were discussed. In addition to this, the studies were examined according to the quality indicators within single-subject research, developed by Horner et al. (2005). In brief, a) job and voca- tion skills were purposed to gain to the individuals with intellectual dis- abilities at school ages, b) simultaneous prompting, constant time delay, video modeling, and café waiter education program were used to teach target skills, c) the studies were conducted in one-to-one intervention settings, d) and the studies met between 15-19 criteria of the 21 criteria indicators within single-subject research, developed by Horner et al. (2005). Accordingly, it is possible to say that the quality level of the studies in the national literature, of which purpose is gaining job and vocational skills for individuals with intellectual disabilities, is on the increasing trend.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Allen, T. T. ve Williams, L. D. (2012). An approach to life skills group work with youth in transition to independent living: Theoretical, practice, and operational considerations. Residential Treatment for Children & Youth, 29(4), 324-342.
  • Artar, T. M. (2018). Çalışma arkadaşlarının zihin yetersizliği olan bireylerin çalışma yaşamına ilişkin görüş ve önerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ana- dolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Aslan, T. (2009). Zihin engelli bireylere elektrikli çim biçme makinesiyle çim biçme becerisi öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Aydın, O. (2017). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere matematik becerilerinin öğretimi: Tek-denekli araştırmalarda betimsel ve meta analiz. Yayımlanma- mış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2009). Özürlülük eğitimi: Toplum özürlü- lüğü nasıl anlıyor temel araştırması. http://eyh.aile.gov.tr/data/545886b5369dc3281c69af4f/toplum_ozurlu- lugu_nasil_anliyor.pdf
  • Boles, M. B. (2015). Basic quality design standards rating scale for single-case de- sign. https://oaktrust.library.tamu.edu/handle/1969.1/153769
  • Boles, M. B., Ganz, J. B., Hagan-Burke, S., Gregori, E. V., Neely, L. C., Mason, R. A., Zhang, D. ve Willson, V. L. (2016). Quality review of single-case studies concerning employment skill interventions for individuals with developmental disabilities. Cadernos de Educação, 53(1), 1-36.
  • Bozkurt, F. (2001). Zihin özürlü çocuklara aperatif yiyecek-içecek hazırlama ve ser- vis yapma becerilerinin öğretiminde sabit bekleme süreli öğretimin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Brolin, D. E. (1997). Life-centered career education: A competency based approach. Reston, VA: Council for Exceptional Children.
  • Browder, D. M. ve Bambara, L. M. (2000). Home and community. M. E. Snell ve F. Brown, (Ed.), Instruction of students with severe disabilities (5. baskı) içinde (543-582). Upper Saddle River, NJ: Merrill/Prentice Hall.
  • Cannella-Malone, H. I. ve Schaefer, J. M. (2017). A review of research on teaching people with significant disabilities vocational skills. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 40(2), 67-78.
  • Cavkaytar, A. (2012). Teaching café waiter skills to adults with intellectual disability: A real setting study. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 47(4), 426-437.
  • Cavkaytar, A., Acungil, A. T. ve Tomris, G. (2017). Effectiveness of teaching café waitering to adults with intellectual disability through audio-visual technolo- gies. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 52(1), 77-90.
  • Chambers, C. R., Hughes, C. ve Carter, E. W. (2004). Parent and sibling perspectives on the transition to adulthood. Education and Training in Developmental Di- sabilities, 39(2), 79-94.
  • Coşgun-Başar, M. (2010). Özel gereksinimli bireylerin okul hayatından iş hayatına geçiş becerilerinin anne-baba görüşlerine göre belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. (2004). Resmî Gazete. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/04/20040406.htm
  • Değirmenci, H. D. (2010). Zihinsel yetersizliği olan bireylere otel kat hizmetleri be- cerilerinin öğretiminde videoyla model olma stratejisinin etkililiği. Yayımlan- mamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Eggleton, I., Robertson, S., Ryan, J. ve Kober, R. (1999). The impact of employment on the quality of life of people with an intellectual disability. Journal of Voca- tional Rehabilitation, 13(2), 95-107.
  • Gilson, C. B., Carter, E. W. ve Biggs, E. E. (2017). Systematic review of instructional methods to teach employment skills to secondary students with intellectual and developmental disabilities. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 42(2), 89-107.
  • Güneş, N. ve Akçamete, G. (2014). Özel gereksinimi olan bireylerin mesleki istih- damı: Çorum ili örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(3), 1-17.
  • Gürsel, O., Ergenekon, Y. ve Batu, E. S. (2007). Gelişimsel geriliği olan bireylere okuldan işe geçiş becerilerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmenlerin ve yö- neticilerin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 61-84.
  • Hanley-Maxwell, C. ve Collet-Klingenberg, L. (2012). Preparing students for emp- loyment. P. Wehman ve J. Kregel, (Ed.), Functional curriculum for elementary and secondary students with special needs (3. baskı) içinde (529-578). Texas: Pro-Ed.
  • Hetherington, S. A., Durant-Jones, L., Johnson, K., Nolan, K., Smith, E., Taylor Brown, S. ve Tuttle, J. (2010). The lived experiences of adolescents with disa- bilities and their parents in transition planning. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 25(3), 163-172.
  • Horner, R. H., Carr, E. G., Halle, J., McGee, G., Odom, S. ve Wolery, M. (2005). The use of single-subject research to identify evidence-based practice in special education. Exceptional Children, 71, 165-179.
  • Hume, K., Boyd, B. A., Hamm, J. V. ve Kucharczyk, S. (2014). Supporting indepen- dence in adolescents on the autism spectrum. Remedial and Special Education, 35(2), 102-113.
  • Kluth, P. (2000). Community-referenced learning and the inclusive classroom. Reme- dial and Special Education, 21(1), 19-26.
  • Kober, R. (2010). The effect of employment on the quality of life of people with in- tellectual disabilities: A review of the literature. R. Kober, (Ed.), Enhancing the quality of life of people with intellectual disabilities: From theory to prac- tice içinde (127-136). New York: Springer.
  • Kohler, P. D. ve Field, S. (2003). Transition-focused education foundation for the future. The Journal of Special Education, 37(3), 174-183.
  • Kratochwill, T. R., Hitchcock, J. H., Horner, R. H., Levin, J. R., Odom, S. L., Rindskopf, D. M. ve Shadish, W. R. (2013). Single-case intervention research design standards. Remedial and Special Education, 34(1), 26-38.
  • Leblebici, T. (2012). Zihinsel engelli öğrencilere galoş yapma becerisinin öğreti- minde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • McDonnell, J. (2010). Job placement. J. McDonnell ve M. L. Hardman, (Ed.), Suc- cessful transition programs: Pathways for students with intellectual and deve- lopmental disabilities (2. baskı) içinde (257-280). California: Sage.
  • McLaughlin, M. E., Bell, M. P. ve Stringer, D. Y. (2004). Stigma and acceptance of persons with disabilities: Understudied aspects of workforce diversity. Group & Organization Management, 29(3), 302-333.
  • Mechling, L. C. ve Ortega-Hurndon, F. (2007). Computer-based video instruction to teach young adults with moderate intellectual disabilities to perform multiple step, job tasks in a generalized setting. Education and Training in Develop- mental Disabilities, 42(1), 24-37.
  • Mills, G. E. ve Gay, L. R. (2016). Educational research: Competencies for analysis and applications (11. baskı). Boston, MA: Pearson.
  • Morningstar, M. ve Mazzotti, V. (2014). Teacher preparation to deliver evidence- based transition planning and services to youth with disabilities. http://ceedar.education.ufl.edu/tools/innovation-configurations/
  • Morrow-Howell, N. (2000). Productive engagement of older adults: Effects on well- being. https://openscholarship.wustl.edu/cgi/viewcontent.cgi?ar- ticle=1864&context=csd_research
  • Neistadt, M. E. ve Marques, K. (1984). An independing skills training program. The American Journal of Occupational Therapy, 38(10), 671-676.
  • Orum-Çattık, E. ve Ergenekon, Y. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere bağımsız yaşam becerilerinin öğretildiği araştırmaların incelenmesi. AJESI Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 572-607.
  • Özbey, F. ve Diken, İ. H. (2010). Zihinsel yetersizliği olan bireylerin iş-meslek eği- timi ve istihdamlarına yönelik Türkiye’de yapılan araştırmaların gözden geçi- rilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(2), 19-42.
  • Pincelli, M. (2012). Post-school outcomes for students with an intellectual disability. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, St. John Fisher College, School of Educa- tion.
  • Schalock, R. L. (2010). The measurement and use of quality of life-related personal outcomes. R. Kober, (Ed.), Enhancing the quality of life of people with intel- lectual disabilities: From theory to practice içinde (3-16). New York: Sprin- ger.
  • Sönmez, M. ve Sazak, E. (2019). Zihin yetersizliği olan bireylerin iş yaşamına geçiş sürecine ilişkin öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin görüşlerinin incelen- mesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1700- 1723.
  • Steere, D. E., Rose, E. D. ve Cavaiuolo, D. (2007). Growing up: Transition to adult life for students with disabilities. Boston, MA: Pearson Allyn and Bacon.
  • Topsakal, M. ve Düzkantar, A. (2010). Zihin özürlü çocuklara oto yıkama becerisi öğretiminde hata düzeltmesi yapılarak gerçekleştirilen eşzamanlı ipucuyla öğ- retimin etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(2), 79-94.
  • Uçar, A. S. (2016). Zihin yetersizliği olan bireylerin istihdam sürecinde yer alan pay- daşların istihdam sürecine yönelik görüş ve önerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Vuran, S. ve Sönmez, M. (2008). Sosyal geçerlik kavramı ve Türkiye’de özel eğitim alanında yürütülen lisansüstü tezlerde sosyal geçerliğin değerlendirilmesi. An- kara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 55-65.
  • Wandry, D., Wehmeyer, M. L. ve Glor-Scheib, S. (2013). Life centered education: The teacher’s guide. Arlington, VA: Council for Exceptional Children.
  • Wehman, P., Targett, P. ve Green, H. (2012). Going to work. P. Wehman ve J. Kregel, (Ed.), Functional curriculum for elementary and secondary students with spe- cial needs (3. baskı) içinde (579-596). Texas: Pro-Ed.
  • Yücesoy-Özkan, Ş. ve Gürsel, O. (2006). Zihin yetersizliği olan öğrencilere fotokopi çekme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(2), 29-45.
APA Kasap C, Ergenekon Y (2022). Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. , 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
Chicago Kasap Caner,Ergenekon Yasemin Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. (2022): 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
MLA Kasap Caner,Ergenekon Yasemin Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. , 2022, ss.239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
AMA Kasap C,Ergenekon Y Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. . 2022; 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
Vancouver Kasap C,Ergenekon Y Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. . 2022; 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
IEEE Kasap C,Ergenekon Y "Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi." , ss.239 - 260, 2022. 10.23863/kalem.2022.227
ISNAD Kasap, Caner - Ergenekon, Yasemin. "Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi". (2022), 239-260. https://doi.org/10.23863/kalem.2022.227
APA Kasap C, Ergenekon Y (2022). Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 12(1), 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
Chicago Kasap Caner,Ergenekon Yasemin Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 12, no.1 (2022): 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
MLA Kasap Caner,Ergenekon Yasemin Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, vol.12, no.1, 2022, ss.239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
AMA Kasap C,Ergenekon Y Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. 2022; 12(1): 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
Vancouver Kasap C,Ergenekon Y Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. 2022; 12(1): 239 - 260. 10.23863/kalem.2022.227
IEEE Kasap C,Ergenekon Y "Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi." Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 12, ss.239 - 260, 2022. 10.23863/kalem.2022.227
ISNAD Kasap, Caner - Ergenekon, Yasemin. "Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye’de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi". Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 12/1 (2022), 239-260. https://doi.org/10.23863/kalem.2022.227