TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ
Yıl: 2023 Cilt: 27 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 171 - 186 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-05-2023
TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ
Öz: Ekonomik yapı içerisinde yer alan herhangi bir makro iktisadi değişkenin değerinde meydana gelen artış ya da azalışlar diğer makroekonomik değişkenleri doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkileyebilmektedir. Bu bağlamda faiz oranı, enflasyon oranı ve döviz kuru arasında ve karşılıklı olmak üzere önemli etkileşimlerin bulunduğunu söylemek mümkündür. Başarılı bir ekonomik büyüme performansına ulaşabilmenin yolu da araştırmaya konu olan makroekonomik değişkenler arasında bir dengenin ve uyumun yakalanmasından geçmektedir. Bu uyumu temin etmek ise son derece zordur. Türkiye’de faiz oranı, enflasyon oranı ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisini ortaya koymak amacıyla hazırlanmış olan bu çalışmada, T.C. Merkez Bankası elektronik veri dağıtım merkezi (EVDS) sisteminden elde edilen 2011 - 2021 dönemine ait aylık veriler kullanılarak analiz gerçekleştirilmiştir. Analizde öncelikle birim kök testleri ile I (1) seviyesinde durağanlıkları tespit edilen serilerin, Johansen Eşbütünleşme testi aracılığıyla uzun dönem eşbütünleşme ilişkileri sınanmıştır. Nedensellik analizinin bir ön koşulu olan uzun dönemli eşbütünleşmenin tespit edilmesiyle birlikte faiz, döviz ve enflasyon arasındaki nedenselliğin yönü, Vektör Hata Düzeltme (VEC) Modeline daya nedensellik analizi ile tespit edilmiştir. Analiz sonucuna göre kısa dönemde döviz ve enflasyon arasında çift yönlü ilişki bulunurken faiz oranlarından enflasyon rakamlarına doğru tek yönlü bir nedensellik tespit edilmiştir. Uzun dönemde ise sadece enflasyondan döviz kuruna doğru tek yönlü bir nedensellik bulunmuştur.
Anahtar Kelime: CAUSALİTY ANALYSİS BETWEEN INTEREST RATE, INFLATİON RATE AND EXCHANGE RATE İN TURKEY
Öz: Increases or decreases in the value of any macroeconomic variable in the economic structure may affect other macroeconomic variables directly or indirectly. In this context, it is possible to say that there are significant interactions between the interest rate, inflation rate and exchange rate, and mutually. The way to achieve a successful economic growth performance is to achieve a balance and harmony between the macroeconomic variables subject to the research. Ensuring this harmony is extremely difficult. In the study, which was prepared to reveal the causal relationship between the interest rate, inflation rate and exchange rate in Turkey, the analysis was carried out using monthly data for the period 2011 - 2021 obtained from the electronic data distribution center (EVDS) system of Central Bank of the Republic of Turkey. In the analysis, first of all, the long-term cointegration relations of the series, whose stationarity at the I (1) level were determined by the unit root tests, were tested by the Johansen Cointegration test. With the determination of long-term cointegration, which is a prerequisite of causality analysis, the direction of causality between interest rate, exchange rate and inflation was determined by causality analysis based on Vector Error Correction (VEC) Model. According to the results of the analysis, while there is a bidirectional relationship between foreign exchange and inflation in the short run, a unidirectional causality from interest rates to inflation figures has been determined. In the long run, only one-way causality was found from inflation to exchange rate.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akdemir, S. ve Özçelik, M. (2018). Döviz kurlarının yurtiçi fiyatlara geçiş etkisi: Türkiye ekonomisi 2003-2017 dönemi uygulaması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(1), 35-50.
- Akgül, I. ve Ozdemir, S. (2018). Enflasyon-faiz oranı ve enflasyon-doviz kuru ikilemi: GEG programı doneminde Turkiye gerçeği, Ege Academic Review, 18(1), 153-166.
- Altıner, A. ve Sungur, O. (2021). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon arasında zamanla değişen nedensellik ilişkisi: 1989-2020 dönemi için kanıtlar. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (4) , 3398-3420 .
- Arslan, Ö. (2020). Üniversite öğrencilerinde finansal okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi örneği, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 227-257.
- Ayvaz Güven, E. T. ve Uysal, D. (2013). Türkiye’de döviz kurlarındaki değişme ile enflasyon arasındaki ilişki (1983-2012). Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 5(9), 141-156.
- Baktemur, F. I. (2021). Enflasyon ile faiz oranları arasındaki doğrusal olmayan nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(42), 1147-1158.
- Baltagi, Badi; Li, Qi (1991), “A Joint Test for Serial Correlation and Random Individual Effects”, Statistics and Probability Letters, 11.
- Barak, D. ve Naimoğlu, M. (2018). Reel döviz kurunun dış ticaret üzerindeki etkisi: Kırılgan beşli örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 82-95.
- Bozdağlıoğlu, E. Y. ve Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: 1994-2014 Yılları arası bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(3), 1-20.
- Brooks, Chris (2014). Introductory econometrics for finance. 3. Baskı, Cambridge University Press.
- Ceyhan, S. ve Peçe, M. A. (2020). Reel faizlerin gelir adaletsizliği üzerindeki etkileri: Seçilmiş OECD ülkeleri için bir panel ARDL analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(1), 35-46.
- Çelik, T., Çelik, B. ve Barak, D. (2017). Geçiş ekonomilerinde reel döviz kuru ve ekonomik büyüme ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 877-890.
- Çinko, L. (2017). Türkiye'de Fisher geçerliliğinin sınanması. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6 (1), 53-64.
- Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1981). Distribution of the estimators for autoregressive timeseries with a unit root. Econometrica, 49: 1057-1072.
- Dinler, Z. (2014). İktisada Giriş, 20. Basım, Bursa:.Ekin Yayınevi.
- Doğan, B., Eroğlu, Ö. ve Değer, O. (2016). Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 405- 425.
- Günal, M. (2010). Para Banka ve Finansal Sistem (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Güneş, H. ve Simba, H. M. A. (2020). Faiz ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Ö. K. Tüfekçi (Ed.), International Conference of Strategic Research on Scientific Studies and Education içinde (s. 197-202) Strategic Researches Academy (SRA) Academic Publishing.
- Güneş, Ş. (2013). Türkiye’de kur rejimi uygulaması ve enflasyon ilişkisi üzerine bir analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 65-77.
- İşcan, H. ve Durgun Kaygısız, A. (2019). Türkiye'de Döviz Kuru, Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: 2009-2017 Uygulaması. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 581-604
- Johansen S ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and ınference on cointegration - with application to the demand for money, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169- 210.
- Kamacı, A. (2015), Enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: 25 Avrupa Birliği ülkesi için panel eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 4(1), 89-111.
- Kaplan, F. ve Yapraklı, S. (2014). Ekonomik kırılganlık endeksi göstergelerinin döviz kuru üzerindeki etkileri: Kırılgan 12 ülke üzerine panel veri analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(3), 111-121.
- Karahan, Ö. ve Çolak, O. (2017). Enflasyon hedeflemeli rejim altında Türkiye ekonomisinde faiz oranı ve döviz kuru ilişkisi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 983-991.
- Kavlak, M. O., Günsoy, B., Kürkcüoğlu, M. A. S., Cabuk, S. N. ve Dabanlı, A. (2021). Covid-19 pandemisinin Avro bölgesinde büyüme, işsizlik, enflasyon ve endüstriyel üretim üzerine etkileri. Business and Economics Research Journal, 12(4), 767-786.
- Küçük, E. ve Dereli, D. D. (2021).Türkiye’de faiz oranı ile döviz kuru ı̇lişkisinin analizi (2003-2020). Journal of Life Economics, 8(2), 193-200.
- Noyan Yalman, İ. ve Kolak, H. (2022). Dış ticaret, enflasyon ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin Türkiye için analizi: ARDL yöntemi. Journal of Business and Communication Studies, 1(1), 50-68.
- Okur, A. (2017). Türkiye ekonomisinde faiz oranı ve döviz kurunun enflasyon hedefi üzerine etkisi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 146-164.
- Öztürk, S. ve Öner, M. (2020). Türkiye ekonomisinde enflasyon ile faiz oranları arasındaki ilişki: 1980-2018 dönemi. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 187-198.
- Sarı, S. (2018). Döviz kuru ile faiz oranları arasındaki nedensellik ilişkisi: 2006-2018 Dönemi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7 (4) , 219-230.
- Selim, S. ve Ayvaz Güven, E. T. (2014). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru ve işsizlik arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 127-145.
- Sertkaya, Y. ve Okur, A. (2016). Türkiye’de genç işsizliğinin belileyicilerine yönelik ekonometrik bir analiz. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 155-168.
- Seyidoğlu, H. (2017). Uluslararası İktisat (21.Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
- Şanlı, O. (2022). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyona etkisi: Türkiye örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2487-2514.
- Tarı, R. (2006). Ekonometri. İstanbul: Avcı Ofset.
- Toker, K. ve Gürel, S. P. (2019). Enflasyon-ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye ekonomisinde Mundell-Tobın etkisinin analizi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36), 335- 348.
- Uçak, S. ve Şahan, B. (2019). Faiz; enflasyon, döviz kuru ve büyüme ilişkisi. Ekev Akademi Dergisi, 23(79), 53-68.
- Uslu, H. (2018). Türkiye’de döviz kuru ve faiz oranının dış ticaret üzerine etkileri: Yapısal kırılmalı bir analiz. Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(3), 311-334
- Yanar, R. ve Marangoz, E. (2022). Reel döviz kuru değişimlerinin firma ve sektör ihracat performansına etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(4), 898–912.
- Yenice, S. ve Yenisu, E. (2019). Türkiye’de döviz kuru, enflasyon ve faiz oranlarının etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1065-1086.
- Yıldırım, S. ve Sarı, S. (2020). Döviz kuru ve enflasyonun faiz oranı üzerindeki etkisinin NARDL yaklaşımı ile incelenmesi: Türkiye ekonomisi için bir örnek. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 147-161.
- Yüksel, S., Dinçer, H., ve Kıyak, Ö. (2019). Merkez bankalarının faiz politikalarının döviz kuru üzerindeki etkisinin belirlenmesi: Türkiye üzerine bir eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(4), 335-346.
APA | KONAK A, PEÇE M (2023). TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. , 171 - 186. |
Chicago | KONAK Ali,PEÇE Mehmet Akif TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. (2023): 171 - 186. |
MLA | KONAK Ali,PEÇE Mehmet Akif TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. , 2023, ss.171 - 186. |
AMA | KONAK A,PEÇE M TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. . 2023; 171 - 186. |
Vancouver | KONAK A,PEÇE M TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. . 2023; 171 - 186. |
IEEE | KONAK A,PEÇE M "TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ." , ss.171 - 186, 2023. |
ISNAD | KONAK, Ali - PEÇE, Mehmet Akif. "TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ". (2023), 171-186. |
APA | KONAK A, PEÇE M (2023). TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27(1), 171 - 186. |
Chicago | KONAK Ali,PEÇE Mehmet Akif TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 27, no.1 (2023): 171 - 186. |
MLA | KONAK Ali,PEÇE Mehmet Akif TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol.27, no.1, 2023, ss.171 - 186. |
AMA | KONAK A,PEÇE M TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2023; 27(1): 171 - 186. |
Vancouver | KONAK A,PEÇE M TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2023; 27(1): 171 - 186. |
IEEE | KONAK A,PEÇE M "TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ." Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27, ss.171 - 186, 2023. |
ISNAD | KONAK, Ali - PEÇE, Mehmet Akif. "TÜRKİYE'DE FAİZ ORANI, ENFLASYON ORANI VE DÖVİZ KURU ARASINDAKİ NEDENSELLİK ANALİZİ". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 27/1 (2023), 171-186. |