Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*)

Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 200 Sayfa Aralığı: 25 - 37 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-05-2023

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*)

Öz:
Anayasanın üstünlüğü ilkesinin denetim mekanizması olarak kurulan ve meşruiyetini bizzat anayasadan alan Anayasa Mahkemesi, siyasi iktidarın sınırlandırılması ve anayasal hakların korunmasını sağlamakla görevli “anayasanın bekçisi” olarak nitelendirilmektedir. Kendisine tanımlanan bu misyonu yerine getirebilmesi için anayasaya uygunluk denetimi kapsamında yasama ve yürütme organı tarafından çıkarılan kanun ve belirli düzenleyici işlemleri iptal etme yetkisi ile donatılan Anayasa Mahkemesine yine Anayasa tarafından farklı görev ve yetkiler tanınmıştır. Bu denli güçlü yetkilere sahip Anayasa Mahkemesi hakkında yakın zamana kadar mahkemenin demokratik meşruiyeti, üyelerinin göreve gelme usulü, mahkemenin kompozisyonu, yargısal aktivizm uygulamaları ve hakimler hükümeti gibi farklı tartışma konuları olmakla beraber; Mahkemenin kararlarına uyulmaması şeklinde bir sorun yaşanmamaktaydı. Dünyada, anayasa mahkemelerinin yasama sorumluluğunu işleterek parlamentoların denetimini sıklaştırma trendinin oluştuğu son yıllarda Türkiye’de Anayasa Mahkemesi tarafından bireysel başvurular sonucu verilen bazı hak ihlali kararlarında konunun muhataplarınca, farklı gerekçelerle, kararların gereğinin yerine getirilmemesi hukuk devleti ilkesine zarar vermektedir. Çalışmada, bu probleminin çözümüne dair anayasal düzeyde belirli reformlar gerektiren birtakım önerilerde bulunulacaktır.
Anahtar Kelime:

Suggestion for a Control Mechanism on the Fulfillment of the Individual Application Decisions of the Constitutional Court: “Constitutional Court Enforcement Board”

Öz:
The Constitutional Court that is founded as the control mechanism of the supremacy of the constitution principle and that takes its legitimacy directly from the constitution is characterized as the “guardian of the constitution”. Also, the Constitution confers various duties and powers on the Constitutional Court, which was endowed with the power to annul the laws and certain regulatory procedures enacted by the legislative and executive organs, within the limits of conformity with the Constitution, in order to ensure the fulfillment of the missions for which it is qualified. Until recently, there hasn’t been any problem of non-compliance with the Court’s decisions, although there have been various discussions on issues such as democratic legitimacy, the procedure for the assignment of the members, composition of the Court, the judicial activism practices and the government of judges regarding the Constitutional Court with such powerful authorities. In the recent years, there has been a trend in the world to tighten the control of parliaments by exercising the legislative responsibility of the constitutional courts, however, in Turkey, some of the decisions of the Constitutional Court on violation of rights rendered as a result of individual applications are not fulfilled by the addressees of the issue on different grounds, which harms the principle of the rule of law. This study will make a number of proposals for solving this problem, which require specific reforms at the constitutional level.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Adalı, Sacit. “Anayasa Mahkemesi Kararlarının İnfazı”. Journal of Business Economics and Political Science Vol. 1, No. 1 (2012): 1-8.
  • Aliefendioğlu, Yılmaz. Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi. Ankara: 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, 1996.
  • Aliyev, Cabir. Anayasa Şikayeti. İstanbul: 1. Baskı, Beta Yayınevi, 2010.
  • Anayasa Mahkemesi Başkanlığı. Bireysel Başvuru İstatistikleri 23/9/2012-30/6/2022. 2 Ağustos 2022. Erişim Tarihi: 17.1.2023, https://www.anayasa.gov.tr/media/8113/ bb_2022_2_tr.pdf.
  • Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar). Ankara: 5. Baskı, Seçkin Yayınevi, 2022.
  • Arslan, Zühtü. Anayasa Teorisi. Ankara: 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2008.
  • Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
  • Barın, Taylan. Anayasa Yargısının Demokratik Meşruiyeti. İstanbul: 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, 2016.
  • Bilir, Faruk. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yargılama Yetkisi. Ankara: 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2012.
  • Brewer-Carías, Allan R. Constitutional Courts as Positive Legislators: A Comparative Law Study. Cambridge: 1. Edition, Cambiridge University Press, 2011.
  • Budzisz, Christopher B. “Marbury v. Madison: How History Has Changed John Marshall’s Interpretation of the Constitution- A Response to Winfield H. Rose”. Political Science and Politics Vol. 37, No. 3 (2004): 385-389.
  • Döner, Ayhan. “Anayasa Mahkemesinin Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığına İlişkin Bazı Sorunlar”. Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, C. II. Ankara: 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 2008, s. 215-233.
  • Erdoğan, Mustafa. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: 2. Baskı, Hukuk Yayınları, 2019.
  • Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar- Türk Anayasa Hukuku. Ankara: 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
  • Eren, Abdurrahman. “Hukuki Yorum Yöntemleri Açısından Bireysel Başvuru Kararlarının Anayasanın Yorumuna Etkileri”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 33, S. 1 (2016): 231-301.
  • Ergül, Ozan. “Berraklaştırılamayan Bir Kavram: Yargısal Aktivizm”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi S. 104 (2013): 37- 54.
  • Erol, Gonca. “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda -Tedbir-”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi S. 130 (2017): 55-88.
  • Ginsburg, Tom. Judicial Review in New Democracies Constitutional Courts in Asian Cases. Cambridge: 1. Edition, Cambridge University Press, 2003.
  • Gören, Zafer. “Türk ve Alman Anayasa Hukuku’nda Anayasa Yargısının Sınırları ve Yürürlüğü Durdurma Kararları”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 12, S. 1 (1995): 199-243.
  • Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku. Bursa: 3. Baskı, Ekin Kitabevi, 2019.
  • Göztepe Çelebi, Ece. “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi’nin Doğrudan ve Dolaylı ‘Çağrı Kararları’ Üzerine Bir İnceleme”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 38, S. 1 (2021): 43-83.
  • Göztepe Çelebi, Ece. “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 33, S. 1 (2016): 93-118.
  • Gül, Cengiz. “Seçilmeye Engel Bir Suçtan Mahkûm Olan Enis Berberoğlu ile İlgili Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Yerel Mahkeme Kararlarının Hukuki Analizi”. International Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences Vol. 6, No. 33 (2020): 1823-1834.
  • Gülsoy, Mehmet Tevfik. Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu. Ankara: 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2007.
  • Gümüşay, Ramazan. “Bireysel Başvuruda İhlalin Ortadan Kaldırılmasının Bir Aracı Olarak ‘Yeniden Yargılama’ Kararı ve İcrası”. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 22, S. 1-2 (2018): 93-143.
  • Hakyemez, Yusuf Şevki. “Anayasa Mahkemesi Karar Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu”. Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, C. II. Ankara: 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 2008, s. 365-298.
  • Kaboğlu, İbrahim Ö. Anayasa Yargısı Avrupa Modeli ve Türkiye. Ankara: 4. Baskı, İmge Kitabevi, 2007.
  • Kahraman, Mehmet ve Muhammet Şahin. “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Yerine Getirilmesi”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 36, S. 2 (2019): 37-61.
  • Karaman, Ebru. Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu. İstanbul: 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, 2013.
  • Karan, Ulaş. Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar - Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Usulünün İlk Dört Yılına Dair Bir Değerlendirme. İstanbul: 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2017. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/ 2017/08/21/bireysel_basvuru_kararlarinin_icrasi_bilgi_ universitesi.pdf.
  • Kılıç, Abbas. “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine Bildirilmesi”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 38, S. 1 (2021): 85-126.
  • Korucu, Serdar. Yargısal Aktivizm Anayasal Sınırların Yargısal Yollarla Belirlenmesi Sorunu. Ankara: 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2014.
  • Köküsarı, İsmail. “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolunda İhlal Kararlarının Kesinliği, Bağlayıcılığı ve Etkisi”. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 22, S. 1-2 (2018): 1-56.
  • Küçük, Adnan. “Anayasa Mahkemesi Tarafından Verilen İptal Kararlarının Erken Açıklanmasına ve Yürürlüğün Ertelenmesine Bağlı Olarak Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi S. 3 (2013): 311-357.
  • Metin, Yüksel. “Anayasal Demokrasi İçinde Anayasa Mahkemesinin Konumu”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 2, S. 1 (2012): 89-130.
  • Nebioğlu Öner, Şebnem. “İkincillik İlkesi Bağlamında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Denetim Organları ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında İhlal ve Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Usulleri”. Haşim Kılıç’a Armağan. Ankara: 1. Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2015, s. 1635-1691.
  • Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: 20. Basım, Yetkin Yayınları, 2020. Özcan, Hüseyin. “İsviçre’de Anayasa Şikayeti”. Legal Hukuk Dergisi C. 7, S. 75 (2009): 779-807.
  • Öztürk, Fatih. Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Politik Sorun ve Yargısal Aktivizm Doktrini: Anayasal Yargı Denetimi Gerekli mi?. İstanbul: 4. Baskı, Filiz Kitabevi, 2021.
  • Pollak, Louis H. “Marbury v. Madison: What Did John Marshall Decide and Why?”. Proceedings of the American Philosophical Society Vol. 148, No. 1 (2004): 1-13.
  • Rogowski, Ralf. “Constitutional Courts as Autopeitic Organisations”. Warwick School of Law Research No. 4 (2013): 117-131.
  • Rose, Winfield H. “Marbury v. Madison: How John Marshall Changed History by Misquoting the Constitution”. Political Science and Politics Vol. 36, No. 2 (2003): 209-214.
  • Sağlam, Fazıl. “Anayasa Yargısının Bazı Sorunları”. Bülent Tanör Armağanı. İstanbul: 1. Baskı, Legal Yayınları, 2004, s. 524-550.
  • Sağlam, Fazıl. “Yetki ve İşlev Bağlamında Anayasa Mahkemesi’nin Yasama, Yürütme ve Yargı ile İlişkisi”. Anayasa Yargısı Dergisi C. 13, S. 1 (1996): 43-76.
  • Tanör, Bülent ve Necmi Yüzbaşıoğlu. 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku. İstanbul: 17. Bası, Beta Yayınevi, 2018.
  • Uslu, Ferhat. Bütün Konularıyla Anayasaya Yargısı Dersleri. Ankara: 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2015.
  • Yancı Özalp, Nihan. Türkiye’de Aktivizm ve Kendi Kendini Sınırlandırma Çerçevesinde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Yorumu. İstanbul: 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, 2018.
  • Yıldırım, Turan. “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı”. Amme İdaresi Dergisi C. 26, S. 4 (1993): 69-80.
  • Yokuş, Sevtap. “Türkiye’den Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Başvuruda İç Hukuk Yolu Olarak Anayasa Şikâyeti”. İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi C. 1, S. 2 (2016): 33-50.
  • İnternet Kaynakları
  • https://supreme.justia.com.
  • https://www.anayasa.gov.tr.
APA AYDOĞDU Y (2023). Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). , 25 - 37.
Chicago AYDOĞDU Yasin Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). (2023): 25 - 37.
MLA AYDOĞDU Yasin Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). , 2023, ss.25 - 37.
AMA AYDOĞDU Y Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). . 2023; 25 - 37.
Vancouver AYDOĞDU Y Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). . 2023; 25 - 37.
IEEE AYDOĞDU Y "Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*)." , ss.25 - 37, 2023.
ISNAD AYDOĞDU, Yasin. "Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*)". (2023), 25-37.
APA AYDOĞDU Y (2023). Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). Terazi Hukuk Dergisi, (200), 25 - 37.
Chicago AYDOĞDU Yasin Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). Terazi Hukuk Dergisi , no.200 (2023): 25 - 37.
MLA AYDOĞDU Yasin Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). Terazi Hukuk Dergisi, vol., no.200, 2023, ss.25 - 37.
AMA AYDOĞDU Y Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). Terazi Hukuk Dergisi. 2023; (200): 25 - 37.
Vancouver AYDOĞDU Y Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*). Terazi Hukuk Dergisi. 2023; (200): 25 - 37.
IEEE AYDOĞDU Y "Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*)." Terazi Hukuk Dergisi, , ss.25 - 37, 2023.
ISNAD AYDOĞDU, Yasin. "Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: “Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”(*)". Terazi Hukuk Dergisi 200 (2023), 25-37.