Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?
Yıl: 2023 Cilt: 48 Sayı: 214 Sayfa Aralığı: 149 - 175 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.15390/EB.2023.10976 İndeks Tarihi: 31-05-2023
Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?
Öz: Bu araştırmada, sınıf öğretmenlerinin 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Öğretim Programlarına göre hazırlanmış ders kitaplarının öğrenme yaklaşımına yönelik algılarını ve bu ders kitaplarının öğretmenlerin derse hazırlık ve öğretme-öğrenme sürecine olan etkisini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu kapsamda, araştırma, Gaziantep ilinde yer alan 7’si kadın, 8’i erkek toplam 15 sınıf öğretmeni ile yürütülmüştür. Durum çalışması deseninde yürütülen araştırmanın veri toplama aşamasında doküman incelemesi, anket formu ve yarı yapılandırılmış görüşmelerden faydalanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Ulaşılan veriler ışığında, oluşturulan transkriptler üzerinden kodlara ulaşılmıştır. Devamında birbiriyle ilişkili kodlar bir araya getirilerek belirli temalar altında birleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre katılımcıların yazılı bilginin sunumu, görseller ve işlevi, etkinlikler ve niteliği ve öğretme-öğrenme süreci temalarında her iki kitaba yönelik farklı algı ve anlayışa sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Sınıf öğretmenlerinden ders kitabı olarak 2005 ders kitabını tercih edenlerin yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının ilkelerine uygun sınıf içi süreçler geliştirdikleri; 2018 ders kitabını tercih edenlerin ise kısmen yapılandırmacı kısmense davranışçı öğrenme kuramının ilkelerine uygun süreçler geliştirdikleri belirlenmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin 2018 ders kitabına ilişkin her iki öğrenme kuramının da izlerinin olduğuna yönelik bir algıya sahip oldukları ve bu yönde sınıf içi süreçler geliştirdikleri belirlenmiştir. Ayrıca öğretmenlerin kendilerine sunulan ders kitaplarının yörüngesinde kalarak derse hazırlık ve sınıf içi süreçlerde o kitabın temele aldığı yaklaşıma uygun öğrenme deneyimi oluşturma çabasına girdikleri sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda, öğretmenlerin sınıf içi süreçlerinde öğretmen ve öğrencilere atfettikleri rollere yönelik algılarında ders kitaplarının önemli bir etkisinin olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aykaç, N. (2011). Hayat Bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 1(19), 113-126.
- Bulut, S. (2008). İlköğretim ders kitaplarının görsel boyut ve içerik tutarlılığı açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
- Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 133-151.
- Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2004). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Chambliss, M. ve Calfee, R. (1998). Textbooks for learning: Nurturing children's minds. New Jersey: Blackwell Publishing.
- Cılga, İ. (1998). İlkokulda hayat bilgisi ders kitabı (3. Sınıf). İstanbul: Gendaş.
- Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2005). Research methods in education. New York: Routledge Falmer.
- Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
- Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2. bs.). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3. bs.). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Çayır, K. (2009). Avrupalı olmadan önce biz olmalıyız: Yeni öğretim programları ve ders kitapları ışığında Türkiye modernleşmesine dair bir okuma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(4), 1659-1690.
- Denzin, N. K. (1978). The research act: A theoritical introduction to sciological methods (2. bs.). New York: McGraw Hill.
- Dreyfus, A. (1992). Content analysis of school textbooks: The case of a technology-oriented curriculum. International Journal of Science Education, 14(1), 3-12.
- Fan, L., Zhu, Y. ve Miao, Z. (2013). Textbook research in mathematics education: Development status and directions. ZDM Mathematics Education, 45, 633-646. doi:10.1007/s11858-013-0539-x
- Freeman, D. J. ve Porter, A. C. (1989). Do textbooks dictate the content of mathematics instruction in elementary schools?. American Educational Research Journal, 26(3), 207-226.
- Gilbert, J. K. (2010). The role of visual representations in the learning and teaching of science: An introduction. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 11(1), 1-19.
- Gözütok, D., Bıkmaz, F., Mızıkacı, F., Şahin, S., Ulubey, Ö., Koçer, E. ... Akçatepe, A. (2013). Cumhuriyet’in ilanından 2013’e öğretim programlarının analizi: Hayat Bilgisi örneği. Ankara: Yargı Yayınevi.
- Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (2. bs.). Ankara: Seçkin.
- Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Güven, A. Z. (2011). İlköğretim II. kademe Türkçe dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(11), 121-133.
- Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 84-95.
- Hali, S. (2014). Tarih öğretimi ve ders kitapları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(3), 158- 166.
- İzmirli, Ö. Ş, Kabakçı, I. ve İzmirli, S. (2009). Evaluation of the student workbook in terms of purpose of use of pictures. Journal of Theoretical and Applied İnformation Technology, 17(1), 87-93.
- Johnson, B. ve Christensen, L. (2004). Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches. Boston: Pearson Education Inc.
- Jonassen, D. (1991). Objectivism vs. constructivism. Educational Technology Research and Development, 39(3), 5-14.
- Kabapınar, Y. (2002). İlköğretim Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanılan ders kitapları ve öğretim materyalleri açısından Türkiye ve İngiltere örnekleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 247-270.
- Kabapınar, Y. (2007a). Yeni öğrenme anlayışının ışığında sosyal bilgiler ders kitapları. C. Öztürk (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretimi: Yapılandırmacı bir yaklaşım içinde (s. 335-367). Ankara: Pegem Akademi.
- Kabapınar, Y. (2007b). 1998 ve 2004 öğretim programlarına göre yazılmış Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında sosyal olay ve değerlerin sunumu: İşlev ve nitelik açısından farklı bir noktaya geldik mi?. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 25, 109-127.
- Kabapınar, Y. (2019). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi (6. bs.). Ankara: PegemA.
- Kabapınar, Y., Akaydın, B. B., Çetin, H., Keleş, C. ve Çelikten, L. (2018). On ikinci yılında yapılandırmacı hayat bilgisi ders kitaplarını sorgulamak: Bir muhasebe denemesi. 17. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, Ankara.
- Kabapınar, Y. ve Akbal, Y. (2010). Sınıf öğretmenlerinin 1998 ve 2004 yılı ilköğretim programlarına göre hazırlanmış hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin değerlendirmeleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32(32), 95-122.
- Kabapınar, Y., Kalender, B. ve Urfalıoğlu, K. (2020). Sınıf öğretmenlerinin perspektifinden hayat bilgisi ders kitaplarının yapılandırmacı anlayış çerçevesinde 2005’den günümüze dönüşümü/değişimi: “Uzlaşma mı, geriye dönüş mü?”. International Pegem Conference on Education (IPCEDU), Ankara.
- Kalender, B. ve Baysal, Z. N. (2021). Öğretim programı ve ders kitaplarının program ögelerinin uyumu açısından incelenmesi: Hayat bilgisi örneği. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 38(2), 75-96. doi:10.52597/buje.990925
- Karabıyık, E. (2005). İlköğretim hayat bilgisi ders ve çalışma kitabı. Ankara: Evren Yayıncılık.
- Kashi, F., Andreeva, N. ve Naeimi, A. (2015). The role of content analysis of biology textbooks in process of their teaching and designing in Iran. Proceedings of the 15th International Academic Conference, Rome, Italy.
- Kayak, S. (2018). Ders kitaplarında kullanılan görsellerin yapılandırmacı öğrenme yaklaşıma göre öğrenmeye katkısına yönelik öğretmen görüşleri. International Journal of Field Education, 4(1), 57-69.
- Kohn, L. T. (1997). Methods in case study analysis. Washington: The Center for Studying Health System Change.
- Kuşkaya, Ç. (2018). 2. Sınıf hayat bilgisi ders kitabı. Ankara: SDR İpekyolu Yayıncılık.
- LeCompte, M. D. ve Goetz, J. P. (1982). Problems of reliability and validity in ethnographic research. Review of Educational Research, 52(1), 31-60.
- Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. California: SAGE.
- Mahmood, K. (2011). Conformity to quality characteristics of textbooks: The illusion of textbook evaluation in Pakistan. Journal of Research and Reflections in Education, 5(2), 170-190.
- Marshall, C. ve Rossman, G. B. (1989). Designing qualitative research. California: Sage.
- Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation (3. bs.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
- Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. New York: John Wiley & Sons.
- Mesa, V. (2004). Characterizing practices associated with functions in middle school textbooks: An empirical approach. Educational Studies in Mathematics 56(2/3), 255-286. doi:10.1023/B:EDUC.0000040409.63571.56
- Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: A sourcebook of new materials. Thousand Oaks: Sage.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. Sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Mohammadia, M. ve Abdib, H. (2014). Textbook evaluation: A case study. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 98, 1148-1155. doi:10.1016/j.sbspro.2014.03.528
- Özay, E. ve Hasenekoğlu, İ. (2007). Lise 3 biyoloji ders kitaplarındaki görsel sunumda gözlemlenen bazı sorunlar. Türk-Fen Eğitimi Dergisi, 4(1), 80-91.
- Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141.
- Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks: Sage Publications.
- Pop-Păcurar, L. ve Ciascai, L. (2010). Biology school textbooks and their role for students’ success in learning sciences. Acta Didactica Napocensia, 3(1), 1-10.
- Robinson, T. J., Fischer, L., Wiley, D. ve Hilton III, J. (2014). The impact of open textbooks on secondary science learning outcomes. Educational Researcher, 43(7), 341-351. doi:10.3102/0013189X14550275
- Silverman, D. (2010). Doing qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publication.
- Smith, J. A. ve Osborn, M. (2004). Interpretative phenomenological analysis. G. M. Breakwell (Ed.), Doing social psychology research içinde (s. 229-254). Leicester, England: British Psychological Society.
- Sosniak, L. A. ve Perlman, C. L. (1990). Secondary education by the book. Journal of Curriculum Studies, 22(5), 427-442. doi:10.1080/0022027900220502
- Staub, F. C. ve Stern, E. (2002). The nature of teachers’ pedagogical content beliefs matters for students’ achievement gains: Quasiexperimental evidence from elementary mathematics. Journal of Educational Psychology, 94(2), 344-355. doi:10.1037/0022-0663.94.2.344
- Swanepoel, S. (2010). The assessment of the quality of science education textbooks: Conceptual framework and instruments for analysis (Doktora tezi). University of South Africa, Güney Afrika.
- Şahin, M. (2012) Ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 3(12), 129-154.
- Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2019). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait e- içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamamaları. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
- Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2020). Öğretim programlarını değerlendirme raporu. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı İzleme ve Değerlendirme Daire Başkanlığı.
- Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2021). Ders kitaplarını değerlendirme raporu (öğretmen görüşleri). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı İzleme ve Değerlendirme Daire Başkanlığı.
- Tay, B. ve Baş, M. (2015). 2009 ve 2015 yılı Hayat Bilgisi dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 341-374.
- Turan, R. (2018). 2017 İlkokul ve ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı üzerine genel bir değerlendirme. Diyalektolog, Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 295-328.
- Ünsal, Y. ve Güneş, B. (2003). İlköğretim 6. sınıf Fen Bilgisi ders kitabının Fizik konuları yönünden incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 115-130.
- Valverde, G. A., Bianchi, L. J., Wolfe, R. G., Schmidt, W. H. ve Houang, R. T. (2002). According to the book: Using TIMSS to investigate the translation of policy into practice through the world of textbooks. Dordrecht, Netherlands: Kluwer. doi:10.1007/978-94-007-0844-0
- Wach, E., Ward, R. ve Jacimovic, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. http://www.ids.ac.uk/publication/learning-about-qualitative-documet-analysis adresinden erişildi.
- Weegar, A. M. ve Pacis, D. (2012). A comparison of two theories of learning behaviorism and constructivism as applied to face-to-face and online learning. https://www.academia.edu/8023867/Compare_of_two_teory_PDF adresinden erişildi.
- Yavuz, G. A. (2007). İlköğretimde kullanılan ders kitaplarının öğretime yardımcı unsurlar açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. bs.). Ankara: Seçkin.
- Yin, R. (2009). Case study research. Design and methods. London: SAGE.
| APA | kalender b, Kabapınar Y, Urfalıoğlu K (2023). Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. , 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| Chicago | kalender baris,Kabapınar Yücel,Urfalıoğlu Kevser Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. (2023): 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| MLA | kalender baris,Kabapınar Yücel,Urfalıoğlu Kevser Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. , 2023, ss.149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| AMA | kalender b,Kabapınar Y,Urfalıoğlu K Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. . 2023; 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| Vancouver | kalender b,Kabapınar Y,Urfalıoğlu K Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. . 2023; 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| IEEE | kalender b,Kabapınar Y,Urfalıoğlu K "Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?." , ss.149 - 175, 2023. 10.15390/EB.2023.10976 |
| ISNAD | kalender, baris vd. "Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?". (2023), 149-175. https://doi.org/10.15390/EB.2023.10976 |
| APA | kalender b, Kabapınar Y, Urfalıoğlu K (2023). Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. Eğitim ve Bilim, 48(214), 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| Chicago | kalender baris,Kabapınar Yücel,Urfalıoğlu Kevser Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. Eğitim ve Bilim 48, no.214 (2023): 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| MLA | kalender baris,Kabapınar Yücel,Urfalıoğlu Kevser Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. Eğitim ve Bilim, vol.48, no.214, 2023, ss.149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| AMA | kalender b,Kabapınar Y,Urfalıoğlu K Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. Eğitim ve Bilim. 2023; 48(214): 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| Vancouver | kalender b,Kabapınar Y,Urfalıoğlu K Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?. Eğitim ve Bilim. 2023; 48(214): 149 - 175. 10.15390/EB.2023.10976 |
| IEEE | kalender b,Kabapınar Y,Urfalıoğlu K "Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?." Eğitim ve Bilim, 48, ss.149 - 175, 2023. 10.15390/EB.2023.10976 |
| ISNAD | kalender, baris vd. "Öğrenme Yaklaşımları Bağlamında 2005 ve 2018 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi: Sınıf Öğretmenleri Değişimi Nasıl Yorumluyor?". Eğitim ve Bilim 48/214 (2023), 149-175. https://doi.org/10.15390/EB.2023.10976 |
