Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking
Yıl: 2023 Cilt: 27 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 281 - 296 Metin Dili: İngilizce DOI: 10.18505/cuid.1238218 İndeks Tarihi: 20-07-2023
Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking
Öz: Religiosity has a significant impact on individual's life and can direct his or her feelings, thoughts, and behaviors. In this respect, one of the topics that have been examined in relation to religious orientation is "cognition". Besides, as it is seen studies on thinking styles in Muslim samples are quite limited. Critical thinking, which is one of the most desired skills, is generally considered as making analytical, evaluative, and conscious judgments in order to decide what to do and what to believe. Dichotomous thinking, on the other hand, is a generalizing, polarizing way of thinking that divides events, phenomena, or situations into "all or nothing", "right or wrong", and "good or bad". The studies show that religious beliefs and institutions affect the process of acquiring knowledge, and religiosity seems to be related to dichotomous thinking, which is also considered as a dogmatic trait. However, associating cognitive categories with positive and negative variables is controversial. This study examined the relationship between religious motivation and an individual's way of thinking. It aims to understand the relationship between religious motivation and the variables of critical thinking and dichotomous thinking. The sample of this quantitatively designed study consists of 365 students studying in various departments of Afyon Kocatepe University. The data were obtained by using socio-demographic information form, Intrinsic Religious Motivation Scale, Critical Thinking Disposition Scale, and Dichotomous Thinking Scale. The data were analyzed with SPSS 28 program, Pearson correlation analysis, and simple linear regression analysis were used to determine the direction and degree of the relationship between continuous variables. Hayes' SPSS compatible PROCESS macro was used to analyze the mediator effect between the variables. In the study, a low level significant relationship (r = ,15, p <.01) was found between intrinsic religious motivation and dichotomous thinking, a low level significant relationship (r = ,14, p <.01) was found between intrinsic religious motivation and critical thinking disposition, and a low level significant relationship (r = ,14, p <.01) was found between dichotomous thinking and critical thinking disposition. In the literature, critical thinking and dichotomous thinking are interpreted as opposite constructs, and a negative correlation is expected between them. However, in our study, a significant positive correlation was found between these two variables. Therefore, the study tried to understand whether religiosity plays a role in the relationship between dichotomous thinking and critical thinking, and it was found that religiosity has a mediating role in this relationship (γ=.0116; SE=.0069; 95% CI [.0011; ,0276]). In other words, the effect of dichotomous thinking on critical thinking disposition decreased with the inclusion of intrinsic religious motivation in the model. There are different findings in the literature about the relationship between critical thinking disposition and religious orientation. This situation points to the importance of different types of religiosity and individual differences in religiosity. The Islamic faith motivates individuals to think and question; there are invitations to reason and think in the Qur'an. Based on the findings of the study, it is possible to interpret that the Islamic belief system encourages individuals to think critically. Again, when Islamic beliefs are evaluated, it can be argued that there are structures suitable for dichotomous thinking. The binaries such as heaven and hell, good and evil, angel and devil, world and afterlife, east and west, light and darkness, faith and unbelief exist both in the Qur'an, the main source of Islam, and in the texts interpreting it. In this respect, the relationship between dichotomous thinking and intrinsic religious motivation found in the research findings is an expected relationship. Another finding of the study is that there is a significant positive relationship between dichotomous thinking and critical thinking and that religiosity has a mediating role in this relationship. This finding can be considered as the unique role of intrinsic religious motivation, especially religiosity shaped by Islamic faith, on cognitive styles. It can be said that Islamic faith creates a predisposition to both thinking skills related to critical thinking such as open-mindedness, evaluating the situation from different perspectives, delaying judgment, desire to seek the truth, disposition to seek evidence, and dichotomous thinking style, which is generalizing and polarizing. Based on this information, it can be argued that believers who grow up in socio-cultural contexts shaped by the Islamic faith will have a conceptual preparation for dichotomous and critical thinking. As it is understood from the finding that intrinsic religious motivation plays a mediating role in the relationship between dichotomous thinking and critical thinking, it is possible to interpret that intrinsic religious motivation has advantages such as quick decision-making and categorizing information in accordance with dichotomous thinking, and at the same time, it protects from the rigidity of dichotomous thinking by supporting critical thinking disposition.
Anahtar Kelime: Dindarlık ve Biliş: İçsel Dini Motivasyon ile Eleştirel Düşünme ve İkili Düşünme Arasındaki İlişkiler
Öz: Dindarlık yaşantısı bireyin hayatına önemli ölçüde etki etmekte; duygu, düşünce ve davranışlarını yönlendirebilmektedir. Bu bakımdan dinî yönelimle ilişkisi incelenen konulardan biri de “biliş” konusudur. Diğer taraftan düşünme stilleri hakkında Müslüman örneklemlerde yapılan çalışmaların oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. En çok arzu edilen beceriler arasında gösterilen eleştirel düşünme, genel olarak bireyin ne yapacağına ve neye inanacağına karar vermesi için analitik, değerlendirmeye yönelik, bilinçli yargılarda bulunması olarak ele alınmaktadır. İkili düşünme ise olay, olgu ya da durumları “ya hep ya hiç”, “doğru ya da yanlış”, “iyi ya da kötü”, şeklinde ikiye ayıran genelleyici, kutuplaştırıcı bir düşünme biçimidir. Literatür dini inanç ve kurumların bilgi edinme sürecini etkilediğini göstermekte, dindarlığın çoğunlukla dogmatik özellik olarak ele alınan ikili düşünmeyle ilişkili olduğu öne sürülmektedir. Bununla birlikte bilişsel kategorileri olumlu ve olumsuz değişkenlerle ilişkilendirmek tartışmalıdır. Bu çalışmada dini motivasyonun bireyin düşünme şekli ile ilişkisi incelenmiş; bu bağlamda dini motivasyon ile eleştirel düşünme, ikili düşünme değişkenleri arasındaki ilişkiler anlaşılmaya çalışılmıştır. Nicel desende tasarlanan bu araştırmanın örneklemi Afyon Kocatepe Üniversitesi’nin çeşitli bölümlerinde öğrenim gören 365 öğrenciden oluşmaktadır. Veriler sosyo-demografik bilgi formu, İçsel Dini Motivasyon Ölçeği, Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ve İkili Düşünme Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Çalışmada elde edilen veriler SPSS 28 programıyla çözümlenmiş, bu süreçte sürekli değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü ve derecesini saptamak amacıyla pearson korelasyon analizi ve basit doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Ele alınan değişkenler arasında aracı değişken etkisinin analizi için Hayes’in SPSS uyumlu PROCESS makrosu kullanılmıştır. Araştırmada içsel dini motivasyon ile ikili düşünme arasında düşük düzeyde (r = ,15, p <,01), içsel dini motivasyon ile eleştirel düşünme eğilimi arasında yine düşük düzeyde (r = ,14, p <,01) anlamlı ilişki, ikili düşünme ile eleştirel düşünme eğilimi arasında düşük düzeyde (r = ,14, p <,01) anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Literatürde eleştirel düşünme ve ikili düşünme birbirine zıt yapılar olarak yorumlanmakta, aralarında negatif korelasyon beklenmektedir. Ancak araştırmamızda bu iki değişken arasında anlamlı pozitif korelasyon bulunmuştur. Buna binaen araştırmada ikili düşünme ve eleştirel düşünme arasında bulunan bu ilişkide dindarlığın bir rolü olup olmadığı anlaşılmaya çalışılmış ve bu ilişkide dindarlığın aracı bir rolünün olduğu görülmüştür (γ=,0116; SE=,0069; 95% CI [,0011; ,0276]). Diğer bir ifadeyle içsel dini motivasyonun modele dahil edilmesiyle ikili düşünmenin eleştirel düşünme eğilimi üzerindeki etkisi azalmıştır. Literatürde eleştirel düşünme eğilimiyle dini yönelim arasındaki ilişki hakkında farklılaşan bulgular mevcuttur. Bu durum farklı dindarlık türleri ve dindarlıkta bireysel farkların önemine işaret etmektedir. İslam inancının bireyleri düşünmeye, sorgulamaya motive ettiği; Kur’an-ı Kerim’de akletmeye, düşünmeye yönelik davetler olduğu görülmektedir. Araştırmada elde edilen bulgudan hareketle İslam inanç sisteminin bireyleri eleştirel düşünme eğilimine sevk ettiği yorumunu yapmak mümkündür. Yine İslam inancı değerlendirildiğinde ikili düşünmeye uygun yapılar olduğu öne sürülebilir. Cennet-cehennem, sevap-günah, hayır-şer, melek-şeytan, dünya-ahiret, doğu-batı, aydınlık-karanlık, iman-inkar zıtlıkları hem temel İslam kaynağı olan Kur’an-ı Kerim’de hem de onu yorumlayan metinlerde karşımıza çıkmaktadır. Bu açıdan araştırma bulgularında elde edilen ikili düşünme ile içsel dini motivasyon arasındaki ilişki beklenebilir bir ilişkidir. Araştırmanın bir diğer bulgusu ikili düşünme ve eleştirel düşünme arasında pozitif yönlü anlamlı ilişki olması ve bulunan bu ilişkide dindarlığın aracı bir rolünün olmasıdır. Bu bulgu içsel dini motivasyonun, özelde de İslam inancıyla şekillenen dindarlığın bilişsel stiller üzerindeki özgün rolü olarak değerlendirilebilir. İslam inancının hem açık fikirlilik, durumu farklı açılardan değerlendirme, yargıyı geciktirme, doğruyu arama isteği, kanıt arama eğilimi gibi eleştirel düşünmeyle bağlantılı düşünme becerilerine; hem de genelleyici ve kutuplaştırıcı yönü ön planda olan ikiliği düşünme stiline yatkınlık oluşturduğu söylenebilir. Bu bilgilerden hareketle İslam inancı etkisiyle şekillenen sosyo-kültürel bağlamlarda yetişen inananlarda ikili ve eleştirel düşünmeye yönelik kavramsal bir hazırlık bulunacağı öne sürülebilir. İkili düşünme ve eleştirel düşünme arasındaki ilişkide içsel dini motivasyonun aracı rolde oluşu bulgusundan anlaşıldığı üzere içsel dini motivasyonun ikili düşünmeye uygun olarak hızlı karar verme, bilgiyi kategorileme gibi avantajlara sahip olduğu, aynı zamanda eleştirel düşünme eğilimini destekleyerek ikili düşünmenin katılığından koruduğu yorumunu yapmak mümkündür.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akbıyık, Cenk. Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Akademik Başarı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
- Aliyev, Kamran. İkili Düşünme Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi, 2018.
- Allport, Gordon W. - Ross, Michale J. “Personal Religious Orientation and Prejudice”. Journal of Personality and Social Psychology 5/4 (1967), 432-443. https://doi.org/10.1037/h0021212.
- Allport, Gordon, W. Önyargının Doğası. Çev. N. Nirven. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları, 2016.
- Alper, Ömer Mahir. “İslam, Akıl ve Hakikat”. Milel ve Nihal İnanç Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 7/3 (2010), 39-72.
- Alper, Sinan - Yılmaz, Onurcan. Sağcılığın ve Solculuğun Psikolojisi: Farklı Dünyaların İnsanları. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
- Arkes, Hal R. “Costs and Benefits of Judgment Errors: Implications For Debiasing”. Psychological Bulletin 110/3 (1991), 486-489. https://doi.org/10.1037/0033-2909.110.3.486
- Bahçekapılı, Hasan G. - Yılmaz, Onurcan. “The Relation Between Different Types of Religiosity and Analytic Cognitive Style”. Personality and Individual Differences 117 (2017), 267-272. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.06.013.
- Baron, Jonathon. “Religion, Cognitive Style, and Rational Thinking”. Current Opinion in Behavioral Sciences 34 (2020), 64-68.
- Batur, Zekeriya - Özcan, Halil Ziya. “Eleştirel Düşünme Üzerine Yazılan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 9/2 (2020), 834-854.
- Beck, Aaron T. “Cognitive Therapy: A 30-year Retrospective”. American Psychologist 46/4 (1991), 368-375.
- Bonfá Araujo, Bruno vd. “Seeing Things in Black and White: A Scoping Review on Dichotomous Thinking Style1.” Japanese Psychological Research 64/4 (2022), 461-472.
- Bonnefon, Jean-François. “The Pros and Cons Of İdentifying Critical Thinking With System 2 Processing”. Topoi 37 (2018), 113-119. https://doi.org/10.1007/s11245-016-9375-2.
- Bostyn, Dries H. vd. “Of Mice, Men, and Trolleys: Hypothetical Judgment Versus Real-Life Behavior in Trolley-Style Moral Dilemmas”. Psychological Science 29/7 (2018), 1084-1093. https://doi.org/10.1177/0956797617752640
- Bronstein, Micahel V. vd. “Belief in Fake News is Associated with Delusionality, Dogmatism, Religious Fundamentalism, and Reduced Analytic Thinking”. Journal of Applied Research in Memory and Cognition 8/1 (2019), 108-117.
- Casner Lotto, Jill –Barrington, Linda. Are They Really Ready to Work? Employers’ Perspectives on the Basic Knowledge and Applied Skills of New Entrants to the 21st Century U.S. Workforce. Washington: Partnership for 21st Century Skills, 2006.
- Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Isparta: Berivan Yayıncılık, 2018.
- Chen, Bo-Shen vd. “A Preliminary Study of the Relationship among Critical Thinking, Religious Motivation, Religious Devotion, and Homosexual Attitude in Taiwan”. Proceedings of the 5th ASEAN Conference on Psychology, Counselling, and Humanities (ACPCH, 2019). https://doi.org/10.2991/assehr.k.200120.047.
- Coşkun, Ali. “Din, Bilim ve Felsefe İlişkileri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/1 (2018), 213-229. Coşkun, Cüneyt. “Din-Bilim İlişkisi ve Çatışmanın Dinamiği”. Bilimname 27/2 (2019), 1057-1084.
- Coşkun, Mehmet. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri (İlahiyat-Eğitim DKAB Karşılaştırması)”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/1 (2013), 143-162.
- Diyanet İşleri Meali. Erişim 15 Ocak 2023. https://www.kuranmeali.com/index.php Donahue, Micahel J. – Nielsen, Michael E. “Dini Ttutumlar ve Sosyal Davranış”, çev. Suzan Ceylan, Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları, çev. ed. İhsan Çapçıoğlu – Ali Ayten. 541-572. Ankara: Phoenix yayınları, 2013.
- Duran, M. Emrullah. “Eleştirel Düşünme ve Dindarlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/43 (2021), 53-79. https://doi.org/10.17335/sakaifd.905315.
- Egan, Sarah J. vd. “The Role of Dichotomous Thinking and Rigidity in Perfectionism”. Behaviour Research and Therapy 48/8 (2007), 1813-1822. https://doi.org/10.1016/j.brat.2007.02.002
- Eğmir, Eray – Ocak, Gürbüz. “Eleştirel Düşünme Becerisi Öğretim Programı Tasarısının Öğrencilerin Yansıtıcı Düşünme Becerilerine Etkisi” Kuramsal Eğitimbilim Dergisi 11/3 (2018), 431-456.
- Emir, Serap. “Öğretmenlerin Düşünme Stillerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerini Yordama Gücü (İstanbul-Fatih Örneği)”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 13/1 (2013), 325-347.
- Emre, Yusuf. Üniversite Öğrencilerinde Mizah Anlayışı ve Dindarlık: Çukurova Üniversitesi Örneği. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019. Ennis, Robert H. “A Logical Basis for Measuring Critical Thinking Skills”. Educational Leadership 43/2 (1985), 44-48. Ennis, Robert H. A Taxonomy Of Critical Thinking Skills: Theory And Practice. Freeman, 1986.
- Er-Ruveyte, Abdullah S. - Ayten, Ali. “Dini Yönelim Boyutlarının Kişiliğin Beş Boyutu ile İlişkisi (Amprik Bir Araştırma)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/2 (2014), 133-148.
- Evancho, Susan Ranno. Critical Thinking Skills and Dispositions of the Undergraduate Baccalaureate Nursing Student. Connecticut: Southern Connecticut State University, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
- Evans, Janothan St. B. T. - Stanovich, Keith E. “Dual-Process Theories of Higher Cognition: Advancing the Debate”. Perspectives on Psychological Science 8/3 (2013), 223-241. https://doi.org/10.1177/1745691612460685.
- Finley, Anna J. vd. “Revisiting the Relationship between Individual Differences in Analytic Thinking and Religious Belief: Evidence That Measurement Order Moderates Their Inverse Correlation”. PLoS ONE 10/9 (2015), e0138922. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0138922.
- Foong, Hui Foh vd. “Moderating Effect of Intrinsic Religiosity on the Relationship Between Depression and Cognitive Function Among Community-Dwelling Older Adults”. Aging & Mental Health 22/4 (2018), 483-488. https://doi.org/10.1080/13607863.2016.1274376
- Gerry, Stoker vd. “Fast Thinking: Implications for Democratic Politics”. Europan Journal of Political Research 55/1 (2015), 3-21. https://doi.org/10.1111/1475-6765.12113.
- Gervais, Will M. vd. “Analytic atheism: A cross-culturally weak and fickle phenomenon?”. Judgment and Decision Making 13/3 (2018), 268-274. Gültekin, Mücahit. Eleştirel Düşünme Becerilerini Geliştirme Programının Lise Öğrencilerinin Otomatik Düşünceleri Üzerindeki Etkisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
- Gürses, İbrahim. “Dogmatik Zihnin Bazı Özellikleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (2002), 183-192.
- Gürses, İbrahim. “Önyargının Nedenleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1(2005), 143-160. Gürses, İbrahim. Kölelik ve Özgürlük Arasında Din. Bursa: Arasta Yayınları, 2001.
- Güven, Meral - Kürüm, Dilruba. “Öğrenme Stilleri ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişkiye Genel Bir Bakış”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 (2006), 75-89. Hasan Kayıklık. “Çeşitli Meslek Gruplarında Dinsel Eğilim ile Hoşgörüsüzlük Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma.” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 1/1 (2001), 124-135.
- Haselton, Martie G. vd. “The Evolution of Cognitive Bias”, The Handbook of Evolutionary Psychology (2015), 724-746. https://doi.org/10.1002/9780470939376.ch25
- Hayes, John R. The Complete Problem Solver. New York: Routledge, 2013. Hoge, Dean R. “A Validated Intrinsic Religious Motivation Scale”. Journal for the Scientific Study of Religion 11/4 (1972), 369-376. https://doi.org/10.2307/1384677
- Kağıtçıbaşı, Çiğdem. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Kitap, 2014. Kahneman, Daniel. Hızlı ve Yavaş Düşünme. Çev. Filiz Deniztekin. İstanbul: Varlık Yayınları, 2015.
- Karaca, Faruk. “Din Psikolojisinde Metot Sorunu ve Bir Dindarlık Ölçeğinin Türk Toplumuna Standardizasyonu”. EKEV Akademi Dergisi 3/1 (2001), 187-201.
- Kazu, İbrahim Yaşar - Şentürk, Mustafa. “İlköğretim Programının Eleştirel Düşünmeyi Geliştirmesine İlişkin Öğretmen Görüşleri”. International Online Journal of Educational Sciences 2/1 (2010), 244-266.
- Kızılkaya, Mehtap - Kalgı, Mehmet Emin. “Farklı Meslek Üyelerinin Dogmatik Dindarlık, Ahlaki Yargı Düzeylerinin Hayatın Anlamı ve Amacına Etkisi”. Marife 21/2 (2021), 891-908.
- Köse, Ali - Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş yayınları, 2016. Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Anlamı. Çev. Ali Bulaç. İstanbul: Girişim Yayınları. Kütahya, Gülberk. Yetişkin Kadınlarda Yeme Bozukluklarında Dikotomi Düşünce (Dteds) Ölçeğinin Beslenme Durumu ile İlişkisinin Saptanması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
- Litinsky, Ann M. - Haslam, Nick. “Dichotomous Thinking as a Sign of Suicide Risk on the TAT”. Journal of Personality Assessment 71/3 (1998), 368-378. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa7103_6
- Macrae, C. Neil - Bodenhausen, Gaden V. “Social Cognition: Thinking Categorically About Others”. Annual Review of Psychology 51/1 (200), 93-120. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.51.1.93
- Micahel, J. Donahue – Michael E. Nielsen. “Dini Tutumlar ve Sosyal Davranış”, çev. Suzan Ceylan,. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. çev. ed. İhsan Çapçıoğlu – Ali Ayten. 541-572. Ankara: Phoenix yayınları, 2013.
- Michaels, Jay L. vd. “Individual Differences in Religious Motivation Influence How People Think” Journal for the Scientific Study of Religion 60 (2021), 64-82. https://doi.org/10.1111/jssr.12696.
- Mieda, Takahiro vd., “Dichotomous Thinking and Cognitive Ability”. Personality and Individual Differences 169 (2021), 110008. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110008.
- Neisser, Ulric. Cognitive Psychology. New York and London: Psychology Press, 2014. Newton, Taylor - McIntosh, Daniel N. “Unique Contributions of Religion to Meaning”. The Experience of Meaning in Life. ed. Joshua A. Hicks - Clay Routledge. 257-269. Springer, 2013. https://doi.org/10.1007/978-94-007-6527-6.
- Nisbett, Richard E. Düşüncenin Coğrafyası Doğulular ve Batılılar Nasıl ve Neden Birbirinden Farklı Düşünürler?. İstanbul: Varlık Yayınları, 2005.
- Norris, Stephen P. – Robert H. Evaluating Critical Thinking. Teaching Thinking. Critical Thinking Books & Software: Pasific Grove, 1989.
- Nosich, Gerald M. Disiplinlerarası Eleştirel Düşünme Rehberi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018. Oshio, Atsushi vd. “Younger People, and Stronger Effects of All-Or-Nothing Thoughts on Aggression: Moderating Effects of Age on the Relationships Between Dichotomous Thinking and Aggression”. Cogent Psychology 3/1 (2016), 1244874. https://doi.org/10.1080/23311908.2016.1244874
- Oshio, Atsushi. “Development and Validation of the Dichotomous Thinking Inventory”. Social Behavior and Personality: An International Journal 37/6 (2009), 729-741. https://doi.org/10.2224/sbp.2009.37.6.729. Ozorak, Elizabeth Weiss. “Dine Bilişsel Yaklaşımlar”. çev. Ali Ulvi Mehmedoğlu. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. İhsan Çapçıoğlu - Ali Ayten. 433-467. Ankara: Phoenix Yayınları, 2013. Öncel, Eyüp Serkan. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programının Eleştirel Düşünme Becerileri Açısından İncelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches 11/18 (2019), 2797-2829. https://doi.org/10.26466/opus.572254.
- Paloutzian, Raymond F. - Park, Crystal C (ed.). Handbook of the Psychology of Religion and Sprituality. New York: The Guilford Press, 2005.
- Paul, Richard - Elder, Linda. Critical Thinking Tools For Taking Charge of Your Professional an Personal Life. New Jersey: Prentice Hall, 2002.
- Pennycook, Gordon vd. “Atheists and Agnostics are More Reflective than Religious Believers: Four Empirical Studies and A Meta-Analysis”. PloS one 11/4 (2016), e0176586. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0176586
- Reichenbach, Bruce R. Introduction To Critical Thinking. New York: MC Graw Hill, 2001.
- Rokeach, Milton. The Open and Closed Mind: Investigations into the Nature of Belief Systems and Personality Systems. New York: Basic Books, 1960.
- Ruggiero, Vincent Ryan. Eleştirel Düşünme İçin Bir Rehber. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017. Sarıbay, Adil S. - Yılmaz, Onurcan. “Analytic Cognitive Style and Cognitive Ability Differentially Predict Religiosity and Social Conservatism”. Personality and Individual Differences 114 (2017), 24-29.
- Semerci, Nuriye. “Eleştirel Düşünme Eğilimi (EDE) Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Revize Çalışması”. Turkish Studies 11/9 (2016), 725-740.
- Şahin, Adem. “Din Psikolojisinde Bilişsel Yaklaşım: Mcintosh’un ‘Bilişsel Bir Şema Olarak Din ‘ Teorisi Örneği”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (2007), 35-50.
- Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. New York: Pearson, 2013. Tajfel, Henri. “Cognitive Aspects of Prejudice.” Journal of Biosocial Science 1/1 (1969), 173-191.
- Türk Dil Kurumu Sözlükleri Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 17 Ocak 2023. https://sozluk.gov.tr/ Türkçapar,
- M. Hakan. Bilişsel Terapi. Ankara: HYB Yayıncılık, 2014. Ünal, Cavit. Israrlı Ayarlanışlar ve Psikolojik Tutuculuk. Ankara: Bilim matbaası, 1971. Wilson, James A. “Reducing Pseudoscientific and Paranormal Beliefs in University Students Through a Course in Science and Critical Thinking”. Science & Education 27 (2018), 183-210.
- Yapıcı, Asım – Kayıklık, Hasan. “Dinsel Eğilimle Ön Yargı ve Hoşgörüsüzlük Arasındaki İlişkiler Üzerine Psikolojik Bir Araştırma.” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/1 (2005), 413-426.
- Yapıcı, Asım. “Dini Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2002), 75- 119. Yapıcı, Asım. Din, Kimlik ve Önyargı. Adana: Karahan Kitabevi, 2004.
- Yıldız, Murat. Dini Hayat ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998. Yılmaz Virlan, Ayşe. “Türkiye’de Yapılan Lisansüstü Eleştirel Düşünme Çalışmaları: Bir Alan İncelemesi”. Üniversite Araştırmaları Dergisi 4/3 (2021), 254-261. https://doi.org/10.32329/uad.897516.
- Yılmaz, Kürşad. Eleştirel ve Analitik Düşünme. İstanbul: Pegem Akademi Yayıncılık, 2021. Yılmaz, Onurcan - İşler, Ozan. “Reflection Increases Belief in God Through Self-Questioning Among Non-Believers”. Judgment and Decision Making 14/6 (2019), 649-657.
- Yılmaz, Onurcan. “Cognitive Styles and Religion”. Current Opinion in Psychology 40 (2021), 150-154.
- Yonker, Julie E. vd. “Primed Analytic Thought and Religiosity: The Importance of Individual Characteristics”. Psychology of Religion and Spirituality 8/4 (2016), 298-308.
- Yüksel, Ali vd. “Eleştirel Düşünme Eğiliminin Dindarlık Üzerine Etkisi: İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Örneği”. Turkish Academic Research Review 6/3 (2021), 1086-1132. https://doi.org/10.30622/tarr.970684.
- Zuckerman, Miron vd. “The negative intelligence–religiosity relation: New and confirming evidence”. Personality and Social Psychology Bulletin 46/6 (2020), 856-868. https://doi.org/10.1177/0146167219879122.
| APA | ŞAHİN M, Kılıç Ahmedi B, GÜLTEKİN M (2023). Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. , 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| Chicago | ŞAHİN MERYEM,Kılıç Ahmedi Büşra,GÜLTEKİN MÜCAHİT Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. (2023): 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| MLA | ŞAHİN MERYEM,Kılıç Ahmedi Büşra,GÜLTEKİN MÜCAHİT Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. , 2023, ss.281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| AMA | ŞAHİN M,Kılıç Ahmedi B,GÜLTEKİN M Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. . 2023; 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| Vancouver | ŞAHİN M,Kılıç Ahmedi B,GÜLTEKİN M Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. . 2023; 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| IEEE | ŞAHİN M,Kılıç Ahmedi B,GÜLTEKİN M "Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking." , ss.281 - 296, 2023. 10.18505/cuid.1238218 |
| ISNAD | ŞAHİN, MERYEM vd. "Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking". (2023), 281-296. https://doi.org/10.18505/cuid.1238218 |
| APA | ŞAHİN M, Kılıç Ahmedi B, GÜLTEKİN M (2023). Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 27(1), 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| Chicago | ŞAHİN MERYEM,Kılıç Ahmedi Büşra,GÜLTEKİN MÜCAHİT Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 27, no.1 (2023): 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| MLA | ŞAHİN MERYEM,Kılıç Ahmedi Büşra,GÜLTEKİN MÜCAHİT Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.27, no.1, 2023, ss.281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| AMA | ŞAHİN M,Kılıç Ahmedi B,GÜLTEKİN M Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2023; 27(1): 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| Vancouver | ŞAHİN M,Kılıç Ahmedi B,GÜLTEKİN M Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2023; 27(1): 281 - 296. 10.18505/cuid.1238218 |
| IEEE | ŞAHİN M,Kılıç Ahmedi B,GÜLTEKİN M "Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 27, ss.281 - 296, 2023. 10.18505/cuid.1238218 |
| ISNAD | ŞAHİN, MERYEM vd. "Religiousness and Cognition: The Relationships Between Intrinsic Religious Motivation, Critical Thinking, and Dichotomous Thinking". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 27/1 (2023), 281-296. https://doi.org/10.18505/cuid.1238218 |
