ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU

Şefika GAMSIZ, (Uzman Psik.Dan)
Hikmet YAZICI, (Doç. Dr. KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, El-mek)
Fatma ALTUN (Arş. Gör. KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, El-mek)
Turkish Studies (Elektronik)
8 1
Yıl: 2013 Cilt: 8 Sayı: 8 Sayfa Aralığı: 1475 - 1488 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU

Öz:
İşe bağlı iyi olma halini ifade eden iş doyumu, bireyin işe ya da iş durumuna ilişkin olumlu ya da olumsuz değerlendirme biçimidir. İş doyumu, iş yoğunluğu, rol çatışmaları gibi stres yapıcı yaşam olayları ile kişilik ve öz-yeterlik gibi psikolojik değişkenlerden etkilenir. İş doyumu aynı zamanda sürdürülen işin türü ve niteliği ile ilişkilidir. Farklı değişkenlere bağlı olarak öğretmenlerin iş doyumu üzerinde de araştırmalar yapılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, öğretmenlerdeki iş doyumunun kişilik özellikleri, stres kaynakları ve özyeterlik inançları ile ilişkilerini incelemektir. Araştırma kapsamında yaş, cinsiyet, medeni durum, çalışılan kurum türü ve idarecilik deneyimi gibi değişkenlerle iş doyumu arasındaki ilişkiler de ele alınmaktadır. Araştırma, 2012-2013 eğitim-öğretim yılında, Trabzon ilindeki özel ve resmi eğitim kurumlarında görev yapan 689 öğretmen (Kadın= 346, Erkek= 343) üzerinde yapılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Kişisel Bilgi Formu, İş Doyumu Ölçeği, Stres Kaynakları Ölçeği, A Tipi Kişilik Ölçeği ve Genel Öz-yeterlik Algısı Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; A tipi kişilik özellikleri, stres kaynakları ve öz yeterlik inançları öğretmenlerin iş doyumlarını anlamlı düzeyde açıklamaktadır. Bunun yanı sıra yaş ve çalışılan kurum türü değişkenleri de iş doyumunu anlamlı düzeyde yordamaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, literatür bulguları doğrultusunda tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ADIGÜZEL, Z., ÜNSAL, Y. ve KARADAĞ, M. (2012). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin dış kaynaklı iş tatmin düzeylerinin bazı demografik değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 133-15.
  • AŞAN, Ö. ve AYDIN, E. M. (2006). Stres ve stresle başa çıkma yolları. H. Can (Ed.) Örgütsel davranış içinde (237-265). İstanbul: Arıkan Basım Yayın Dağıtım.
  • BANDURA, A. (1994). Social cognitive theory and exercise of control over HIV infection. Preventing AIDS: Theories and methods of behavioral interventions, 25-59.
  • BATIGÜN, A. D. ve ŞAHİN, N. H. (2006). İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A- tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 32-45.
  • BAYSAL, E. (2010). Hemşirelerde öz- yeterlilik inancı ve iş doyumu ilişkisi: Bir üniversite hastanesinde saha çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • BENDER, K. A. & HEYWOOD, J. S. (2006). Job satisfaction of the highly educated: The role of gender, academic tenure, and earnings. Scottish Journal of Political Economy, 53(2), 253- 279.
  • BORG, M. G., RIDING, R. J., & FALZON, J. M. (1991). Stress in teaching: A study of occupational stress and its determinants, job satisfaction and career commitment among primary schoolteachers. Educational Psychology, 11(1), 59-75.
  • BOWEN, C. F., RADHAKRISHNA, R., & KEYSER, R. (1994). Job satisfaction and commitment of 4-H agents. Journal of Extension, 32(1), 1-22.
  • BREWER, E. W., & McMAHAN-LANDERS, J. (2003). Job Satisfaction among Industrial and Technical Teacher Educators. Journal of Industrial Teacher Education, 40(2), 65-85.
  • BRUK-LEE, V., KHOURY, H. A., NIXON, A. E., GOH, A., & SPECTOR, P. E. (2009). Replicating and extending past personality/job satisfaction meta-analyses. Human Performance, 22(2), 156-189.
  • BURGER, J. M. (2006). Kişilik (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs.
  • CAN, S., CAN, Ş. ve DALAMAN, O. (2010). Sınıf öğretmenlerinin çeşitli faktörlere göre iş doyum düzeyleri (Muğla ili örneği). Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 299-311.
  • CAPRARA, G. V., BARBARANELLI, C., BORGOGNI, L., & STECA, P. (2003). Efficacy beliefs as determinants of teachers' job satisfaction. Journal of Educational Psychology, 95(4), 821.
  • CAPRARA, G. V., BARBARANELLI, C., STECA, P., & MALONE, P. S. (2006). Teachers' selfefficacy beliefs as determinants of job satisfaction and students' academic achievement: A study at the school level. Journal of School Psychology, 44(6), 473-490.
  • CHAPLAIN, R. P. (1995). Stress and job satisfaction: A study of English primary school teachers. Educational Psychology, 15(4), 473-489.
  • CROSSMAN, A., & HARRIS, P. (2006). Job satisfaction of secondary school teachers. Educational Management Administration & Leadership, 34(1), 29-46.
  • ÇAĞLAR, Ç., & DEMİRTAŞ, H. (2011). Private course teachers’ burnout and job satisfaction. eInternational Journal of Educational Research, 2(2).
  • ÇELİK, M. (2006). Müzik öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları ve başa çıkma tarzları. Yüksek Lisans Tezi.Yeditepe Üniversitesi. İstanbul.
  • ÇELİK, Z. ve BAŞTÜRK, R. (2013). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki doyum düzeylerinin yordanması. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(1).
  • ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G. ve BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • DAY, A. L., & JREIGE, S. (2002). Examining Type A behavior pattern to explain the relationship between job stressors and psychosocial outcomes. Journal of Occupational Health Psychology, 7, 109–120.
  • DE NOBILE, J. J., & McCOMICK, J. (2005). Job satisfaction and occupational stress in catholic primary schools. In annual conference of the Australian Association for Research in Education, Sydney, Australia.
  • EKİNCİ, Y. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin sosyal beceri düzeylerine göre öğretmenlerin iş doyumu ve iş stresinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
  • EREN, E. (2006). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (9. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
  • EREN, M. E. (2001). İstanbul Emniyet Müdürlüğü Tem. Şb. Md. personelinin stres kaynakları, belirtileri ve stresle başa çıkma yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi. İstanbul.
  • GÖKTAŞ, Z. (2007). Balıkesir ilindeki beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu. Beden Egitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(1).
  • GÜNBAYI, İ. ve TOKEL, A. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu ve iş stresi düzeylerinin karşılaştırmalı analizi. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Arastırmaları Dergisi, 5(3), 77-95.
  • GÜNEY, S. (2011). Örgütsel davranış (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • İNANDI, Y., AĞGÜN, N., ve ATİK, Ü. (2011). Yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1).
  • JAMAL, M. (2007). Type-A behavior in a multinational organization: A study of two countries. Stress and Health, 23, 101-109.
  • JAMAL, M., & BABA, V. V. (2001). Type-A behavior, job performance, and well-being in college teachers. International Journal of Stress Management, 8(3), 231-240.
  • JAMAL, M., & BABA, V. V. (2003). Type A behavior, components, and outcomes: A study of Canadian employees. International Journal of Stress Management, 10(1), 39-50.
  • JUDGE, T. A., HELLER, D., & MOUNT, M. K. (2002). Five-factor model of personality and job satisfaction: a meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 87(3), 530.
  • JUDGE, T. A., THORESEN, C. J., BONO, J. E., & PATTON, G. K. (2001). The job satisfaction– job performance relationship: A qualitative and quantitative review. Psychological Bulletin, 127(3), 376.
  • KAĞAN, M. (2010). Ankara ilindeki devlet ve özel ilköğretim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1).
  • KALAYCI, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil.
  • KARACA, B. ve BALCI, V. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim beden eğitimi öğretmenlerinin iş tatmini üzerine ampirik bir çalışma: Ankara’daki devlet okulları ile özel okullar karşılaştırması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(1), 33-40.
  • KARAKÖSE, T. ve KOCABAŞ, İ. (2013). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 3-14.
  • KILIÇ, S. Z., ve GÜMÜŞELİ, A. İ. (2010). İstanbul ili vakıf üniversitelerine bağlı meslek yüksekokullarında görevli öğretim elemanlarının iş doyum düzeyleri. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(2), 290-309.
  • KILIÇ, S., TANRIKULU, T., & UĞUR, H. (2013). Devlet okullarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumu ve sosyal karşılaştırma düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(1), 760-779.
  • KLASSEN, R. M., & CHIU, M. M. (2010). Effects on teachers’ self-efficacy and job satisfaction: Teacher gender, years of experience, and job stress. Journal of Educational Psychology, 102, 741–756.
  • KOUSETILOS, A. D. (2001). Personal characteristics and job satisfaction of Greek teachers. International Journal of Educational Management, 15(7), 354-358.
  • LELORD, F. ve ANDRE, C. (2013). Zor kişiliklerle yaşamak. (Çev. R. Madenci) (21. Baskı). İstanbul: İletişim.
  • LINZER, M., KONRAD, T. R., DOUGLAS, J., McMURRAY, J. E., PATHMAN, D. E., WILLIAMS, E. S., & et al., (2000). Managed care, time pressure, and physician job satisfaction: Results from the physician work life study. Journal of General Internal Medicine, 15, 441–450.
  • LIU, X. S., & RAMSEY, J. (2008). Teachers’ job satisfaction: Analyses of the Teacher Follow-up Survey in the United States for 2000–2001. Teaching and Teacher Education, 24(5), 1173- 1184.
  • LOCKE, E. A. (1976). The Nature and Causes of Job Satisfaction.http://www.appliedpsyj.org/paper/other/sfwang/Locke1976%20The%20nature %20and%20causes%20of%20job%20satisfaction.pdf adresinden 4 Temmuz 2013 tarihinde edinilmiştir.
  • MANTHEI, R., GILMORE, A., TUCK, B., & ADAIR, V. (1996). Teacher stress in intermediate schools. Educational Research, 38(1), 3-19.
  • MARGOLIS, L. H., McLEROY, K. R., RUYAN, C. W. & KAPLAN, B. H. (1983), Type A behavior: An ecological approach, Journal of Behavioral Medicine, 6(3), 245-258.
  • OKPARA, J. O., SQUILLACE, M., & ERONDU, E. A. (2005). Gender differences and job satisfaction: a study of university teachers in the United States. Women in Management Review, 20(3), 177-190.
  • ÖZKALP, E. ve KIREL, Ç. (2010). Örgütsel Davranış (4. Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
  • ÖZKAYA, M. O., YAKIN, V. ve EKİNCİ, T. (2008). Stres düzeylerinin iş doyumu üzerine etkisi: Celal Bayar Üniversitesi çalışanları üzerine bir araştırma. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(15).
  • ÖZTÜRK, G., ÇETİN, M., YILDIRAN, M., TÜRK, Y. Z. ve FFEDAİ, T. (2012). Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri. Anadolu Tıbbi Araştırmalar Dergisi, 6(4):239-245.
  • PEARSON, L. C., & MOOMAW, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 38-54.
  • PEHLİVAN, İ. (1995). Yönetimde stres kaynakları. Ankara:Pegem.
  • PEHLİVAN, İ. (2000). İş yaşamında stres (1. Baskı). Ankara: Pegem.
  • PRUSSIA, G. E., ANDERSON, J. S., & MANZ, C. C. (1998). Self-leadership and performance outcomes: The mediating influence of self-efficacy. Journal of Organizational Behavior, 19(5), 523-538.
  • REYES, P., & SHIN, H. S. (1995). Teacher Commitment and Job Satisfaction: A Causal Analysis. Journal of School Leadership, 5(1), 22-39.
  • ROBBINS, S. P. ve JUDGE, T. A. (2012). Örgütsel davranış. (Çev. Ed. İ. Erdem) (14. Baskı). Ankara: NobelA.
  • RODGERS-JENKINSON, F., & CHAPMAN, D. W. (1990). Job satisfaction of Jamaican elementary school teachers. International Review of Education, 36(3), 299-313.
  • SABUNCUOĞLU, Z. ve TÜZ, M. (2003). Örgütsel psikoloji (4. Baskı). Bursa: Furkan Ofset.
  • SARI, H. (2004). An analysis of burnout and job satisfaction among Turkish special school headteachers and teachers, and the factors effecting their burnout and job satisfaction. Educational Studies, 30(3), 291-306.
  • SAYGI, H., TOLON, T., & TEKOGUL, H. (2011). Job satisfaction among academic staff in fisheries faculties at Turkish universities. Social Behavior and Personality: An International Journal, 39, 1395-1402
  • SCHMIDT, G. L. (1976). Job satisfaction among secondary school administrators. Educational Administration Quarterly, 12(2), 68-86.
  • SİLAH, M. (2005). Endüstride çalışma psikolojisi (2. Baskı). Ankara: Seçkin.
  • SPECTOR, P. E. (1997). Job satisfaction: Application, assessment, causes, and consequences (Vol. 3). Printed in the United states of america: SAGE Publications.
  • STEPHANOU, G., GKAVRAS, G., & DOULKERIDOU, M. (2013). The role of teachers’ self-and collective-efficacy beliefs on their job satisfaction and experienced emotions in school. Psychology, 4(3A), 268-278.
  • TARHAN, N. (2002). Stresi mutluluğa dönüştürmek (2. Baskı). İstanbul: Timaş.
  • TELLENBACK, S., BRENER, S. O., & LÖFGREN, H. (1983). Teacher stress: Exploratory model building. Journal of Occupational Psychology, 56(1), 19-33.
  • TÜRK, M. S. (2007). Örgüt kültürü ve iş tatmini. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • VAN DER DOEF, M., & MA, S. (1999). The job demand-control (support) model and psychological well-being: A review of 20years of empirical research. Work and Stress, 13, 87–114.
  • XIAOFU, P., & QIWEN, Q. (2007). An analysis of the relation between secondary school organizational climate and teacher job satisfaction. Chinese Education & Society, 40(5), 65-77.
  • YAŞAR, M., ÖZTÜRK, N. ve DEMİRBAŞ, E. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin yönetici becerileri ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 123-134.
  • YAVUZ, C., & KARADENİZ, C.B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonunun iş tatmini üzerine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9).
  • YAZICI, H., & ALTUN, F. (2013). A Tipi Kişilik, Cinsiyet ve İş Doyumu: Üniversite Öğretim Elemanları Üzerinde Bir Araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1447- 1459.
  • YILDIRIM, F. ve İLHAN, İ. Ö. (2010). Genel öz yeterlilik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4): 301-308.
  • YILMAZ, A., ve CEYLAN, Ç. B. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin liderlik davranış düzeyleri ile öğretmenlerin iş doyumu ilişkisi 1. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 66, 277-394.
  • YILMAZ, Z. ve MURAT M. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin iş doyumları ile örgütsel stres kaynakları arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 203- 222.
  • YUNYING, C. & SHAOBANG, S. (1994). A measurement study of teachers’ job satisfaction. Psychological Science. 3.
  • ZEL, U. (2006). Kişilik ve liderlik (2. Baskı). Ankara: Nobel.
APA GAMSIZ Ş, Yazıcı H, ALTUN F (2013). ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. , 1475 - 1488.
Chicago GAMSIZ Şefika,Yazıcı Hikmet,ALTUN Fatma ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. (2013): 1475 - 1488.
MLA GAMSIZ Şefika,Yazıcı Hikmet,ALTUN Fatma ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. , 2013, ss.1475 - 1488.
AMA GAMSIZ Ş,Yazıcı H,ALTUN F ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. . 2013; 1475 - 1488.
Vancouver GAMSIZ Ş,Yazıcı H,ALTUN F ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. . 2013; 1475 - 1488.
IEEE GAMSIZ Ş,Yazıcı H,ALTUN F "ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU." , ss.1475 - 1488, 2013.
ISNAD GAMSIZ, Şefika vd. "ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU". (2013), 1475-1488.
APA GAMSIZ Ş, Yazıcı H, ALTUN F (2013). ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. Turkish Studies (Elektronik), 8(8), 1475 - 1488.
Chicago GAMSIZ Şefika,Yazıcı Hikmet,ALTUN Fatma ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. Turkish Studies (Elektronik) 8, no.8 (2013): 1475 - 1488.
MLA GAMSIZ Şefika,Yazıcı Hikmet,ALTUN Fatma ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. Turkish Studies (Elektronik), vol.8, no.8, 2013, ss.1475 - 1488.
AMA GAMSIZ Ş,Yazıcı H,ALTUN F ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(8): 1475 - 1488.
Vancouver GAMSIZ Ş,Yazıcı H,ALTUN F ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(8): 1475 - 1488.
IEEE GAMSIZ Ş,Yazıcı H,ALTUN F "ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU." Turkish Studies (Elektronik), 8, ss.1475 - 1488, 2013.
ISNAD GAMSIZ, Şefika vd. "ÖĞRETMENLERDE A TİPİ KİŞİLİK, STRES KAYNAKLARI, ÖZ YETERLİK VE İŞ DOYUMU". Turkish Studies (Elektronik) 8/8 (2013), 1475-1488.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 4:59

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları