SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ

Aksoy, Bülent; ABLAK, Selman

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ

Selman ABLAK, (Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Ankara, Türkiye)

Bülent AKSOY (Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Ankara, Türkiye)

Turkish Studies (Elektronik)

80 20

Yıl: 2018 Cilt: 13 Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 1 - 32 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 01-07-2019

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ

Öz:

Bu araştırmada, 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programında yer alanve alana özgü olarak kabul edilen becerilerden biri olan mekânı algılamabecerisinin ortaokul 8. sınıf öğrencileri tarafından nasıl algılandığınınbelirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla; çalışmaya katılan öğrencilerinmekânıalgılamabecerisineyönelik geliştirdiklerimetaforlar,metaforlarına yönelik belirttikleri gerekçeler, öğrenciler tarafından çizilenkarikatür veya resimler ile ilgili beceriye yönelik katılımcılarla yapılanyarı yapılandırılmış görüşmeler incelenmiştir. Araştırma nitel araştırmadeseninde yapılmış olup; araştırmada metot üçgenlemesi şeklinde veritoplamaya uygun olarak belirtilen mecazlar yoluyla veri toplama, yarıyapılandırılmış görüşme ve doküman analizi gibi nitel araştırmateknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma gurubunu; dokuzortaokuldan 590 (297 kadın-293 erkek) 8.sınıf öğrencisi oluşturmaktaolup bu öğrenciler Türkiye İstatistik Kurumu’nundan alınan 2016 yılısosyo ekonomik düzey (SED) verilerine göre, 2016-2017 eğitim-öğretimyılı güz döneminde Ankara ili merkez ilçelerden alt, orta ve üst sosyoekonomik düzeye sahip yerleşim alanlarından maksimum çeşitlilikörnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Çalışmada yer alan katılımcılardanelde edilen verilerin çözümlenmesinde ve yorumlanmasında içerik analizikullanılmıştır. Mekânı algılama becerisiyle ilgili alt SED’den 48katılımcıdan toplam 44, orta SED’den 45 katılımcıdan toplam 38, üstSED’den 61 katılımcıdan toplam 48 adet geçerli metafor elde edilmiştir.Alt, orta ve üst SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir açısından araç görevi gören, sonradan başarı sağlanan, başarı içinzihinsel ve fiziksel faaliyet, dikkat edilmesi gereken süreç, algılayanaçısından farklılık doğuran” şeklinde algıladıkları görülmektedir. Yapılançalışma sonucunda mekânı algılama becerisi üzerinde öğrenci algılarındakısmi de olsa yanılgılarının olduğu görülmektedir. Buradan yola çıkarakmekânı algılama becerisinin kazandırılması sürecinde öncelikleöğrencilere mekânın farklı ögelerinin örneklendirilerek sunulmasıöğrencilerdeki mekân algısını geliştirebilir. Araştırma sonuçları az sayıdaöğrencinin mekânı algılama becerisine yönelik harita, küre, navigasyonvb. gibi mekân algısını artıracak öğeler içeren metafor geliştirdiklerigörülmüştür. Bu sonuçlara göre mekânı algılama becerisininöğrencilerde kalıcılığının sağlanması adına bu tür öğelerden daha fazlayararlanılması önerilmektedir. Bu öğelerden daha fazla yararlanabilmekiçin öğrencilere gerçek yaşam ortamında uygulama yapılması gerektiğidüşünülmektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

INVESTIGATION OF STUDENT PERCEPTIONS RELATED TO SPATIAL PERCEPTION SKILLS IN SOCIAL STUDIES PROGRAM

Öz:

This study aimed to determine how perception of space, which is one of the skills recognized in the field of social studies curriculum, was perceived by middle school 8th grade students. To this end, metaphors developed by students, pictures and cartoons drawn by students on the perception of space, and semi-structured interviews with students on the given skill were analyzed. In the present study, conducted in the survey model, qualitative research techniques (data collection through metaphors, semi-structured interview and document analysis) suitable for triangulation (method triangulation) were used together. The participants of the study were 590 (297 female - 293 male) 8th grade students in nine secondary schools selected by using the maximum diversity sampling method in the settlements with the lower, middle and upper socio-economic levels (SEL) of Ankara provincial districts according to the data of the Statistical Institute of Turkey (2016) in the fall semester of 2016-2017 academic year. A total of 48 valid metaphors related to the location sensing skill were obtained from a total of 44 participants from the sub-SEL, 38 from 45 participants from the mid- SEL, and 61 from the top SEL. It was seen that, regardless of the socio economic levels, a large majority of the participants perceive spatial perception as " a way of showing, serving as a vehicle in terms of understanding, succeeding later, mental and physical activity for success, process to be observed, making difference for the perceiving one". As a result of the study, it was seen that there were partial or misleading student perceptions of the ability of spatial perception. As a result, in the process of acquiring the ability spatial perception, the presentation of the different elements of space to the students can improve the sense of space in the students. The results of the research indicated that only few students were able to develop metaphors containing items that will enhance spatial perception such as map, sphere, navigation etc. According to these results, more use of such items were suggested in order to ensure retention of the perception of space in the students. In order to benefit more from these items, it is thought that students should practice in real life environment.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aktürk, V. (2012). Sosyal bilgiler dersinde animasyon ve dijital harita kullanımının öğrencilerin mekânı algılama becerilerine yönelik etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Atasoy, Ş. ve Akdeniz, A.R. (2006). Yapılandırmacı Öğrenme Kuramına Uygun Geliştirilen Çalışma Yapraklarının Uygulama Sürecinin Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi. 35, 157-175.
Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler Dergisi, 10(3), 1313-1322.
Bulut, R., Koca, M.K. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Barış Kavramına İlişkin Metaforları, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/18, p. 139-156, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12116, Ankara-Turkey
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. (7. Baskı). Ankara: Pegem A.
Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri. M. Bütün & S. B. Demir (Ed.), Nitel Çalışma Tasarımı ( A. Budak & İ. Budak, Çev.) içinde (s. 42-68). Ankara: Siyasal.
Çetin, T., & Kılcan, B., & Güneş, C., & Çepni, O. (2015). Examining secondary school students’ perceptions of the concept of migration: A Qualitative study, International Journal of Education, 7(3), 97-120.
Çepni, O. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Coğrafya Kavramlarına İlişkin Öğrenci Algılarının İncelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Demircioğlu, İ. H., & Akengin, H. (2012). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk (Ed.) Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s.187-224). Ankara: Pegem.
Ersoy, A. (2010). İlköğretimde değer kazanımlarının incelenmesinde karikatür kullanımı: Dayanışma değeri örneği, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 79- 104.
Ersoy, A. F. ve Türkkan, B. (2010). İlköğretim öğrencilerinin çizdikleri karikatürlere yansıttıkları sosyal ve çevresel sorunların incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 96-109.
Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (Çev. Ed.). Ankara: Anı.
Gömleksiz, M. N. & Bulut, İ. (2006). Yeni Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2006 (47), 393- 421.
Guion, L. A. (2002). Triangulation: Establishing the validity of qualitative studies. https://sites.duke.edu/niou/files/2014/07/W13-Guion-2002-Triangulation-Establishing-the- Validity-of-Qualitative-Research.pdf adresinden 03 Şubat 2017 tarihinde edinilmiştir.
Güven, B. ve Güven, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde metafor oluşturma becerilerine ilişkin nicel bir inceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 503-512.
Hayırsever, F. (2010). Sosyal bilgiler ders, öğretmen kılavuz ve öğrenci çalışma kitaplarının sosyal bilgiler öğretim programında kazandırılması hedeflenen temel beceriler açısından değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Karataş, K., Ardıç, T., Oral, B. (2017). Öğretmenlik Mesleğinin Yeterlikleri Ve Geleceği: Metaforik Bir Analiz, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/33, p. 291-312, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12665, Ankara-Turkey
Kılcan, B. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Algılarının İncelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kılcan, B., & Akbaba, B. (2013). Examining Students’ Perceptions on Sensitivity to Cultural Heritage Value in Social Sciences Teaching Program. Zeitschriftfürdie Welt der Türken, 5, 113-138.
Kılcan, B., & Akbaba, B. (2014). Examining students’ perceptions on esthetic value in social studies teaching program. Journal of Theory and Practice in Education, 10(4), 1047-1076.
Kılcan, B., & Çepni, O. (2015). “A qualitative examination of the perceptions of the eight grade students regarding the concept of environmental pollution,” J. Int. Environmental Application & Science, 10(2), 239–250.
Kuş, E. (2012). Nicel-nitel araştırma teknikleri. (4. Baskı). Ankara: Anı.
Lakoff, G. ve Johnson, M. (2010). Metaforlar, hayat, anlam ve dil. (Çev. G. Y. Demir). (Göz. Geç. 2. Baskı). İstanbul: Paradigma.
Memişoğlu, H., Güçin, G. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının “Darbe” Kavramına İlişkin Görüşlerinin Metaforla Belirlenmesi, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/16, p. 387-400, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11876, Ankara-Turkey
Merç, A. (2011). Sosyal bilgiler ve okul öncesi öğretmenliğinde eğitim gören öğrencilerin mekân bilişi ve harita okuma becerisi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2005a). İlköğretim Sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıflar öğretim programı (Taslak basım). Ankara: MEB.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (Taslak basım). Ankara: MEB.
Oruç, Ş. (2009). Sosyal Bilgiler Ders Kitapları. M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s. 267-282). Ankara: Pegem.
Öcal, A. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde 6. sınıf öğrencilerinin mekânsal biliş becerilerinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özdemir, S. M. (2009). Sosyal bilgiler öğretimi programı ve değerlendirilmesi. M. Safran (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s. 17-46) Ankara: Pegem Akademi.
Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323‐ 343.
Öztürk, Ç. (2007). Sosyal bilgiler, sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının ‘coğrafya’ kavramına yönelik metafor durumları, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2),55-69.
Parker, W. C. (2001). Social studies in elementary education. New Jersey: Merrill Prentice Hall.
Patton, M. Q. (1987). How to Use Qualitative Methods in Evaluation. Newbury Park: SAGE.
Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
Saban, A. (2008a). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler, İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
Saban, A. (2008b). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Sayı: 55, 459- 496.
Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
Safi, H. (2010). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan mekânı algılama becerisinin geliştirilmesi hakkında öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Sönmez, Ö. F. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde harita becerileri, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Sönmez, Ö. F. & Aksoy, B. (2013). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarında harita becerileri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 269-288.
Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin.
TEDMEM (2016). 2016 Eğitim Değerlendirme Raporu. Ankara: Türk Eğitim Derneği.
Tüzel, E., Şahin Kalyon, D. (2017). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Okul Yöneticilerine İlişkin Metaforları, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/33, p. 501-522, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12607, Ankara-Turkey
Yaşar, Ş. (2005). Sosyal bilgiler programı ve öğretimi. Eğitimde Yansımalar: VIII Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 329–342). Ankara: Sim.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin.
Yob, I. M. (2003). Thinking constructively with metaphors. Studies in Philosophy and Education, 22, 127-138.

APA	ABLAK S, Aksoy B (2018). SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. , 1 - 32.
Chicago	ABLAK Selman,Aksoy Bülent SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. (2018): 1 - 32.
MLA	ABLAK Selman,Aksoy Bülent SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. , 2018, ss.1 - 32.
AMA	ABLAK S,Aksoy B SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. . 2018; 1 - 32.
Vancouver	ABLAK S,Aksoy B SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. . 2018; 1 - 32.
IEEE	ABLAK S,Aksoy B "SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ." , ss.1 - 32, 2018.
ISNAD	ABLAK, Selman - Aksoy, Bülent. "SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ". (2018), 1-32.

APA	ABLAK S, Aksoy B (2018). SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. Turkish Studies (Elektronik), 13(11), 1 - 32.
Chicago	ABLAK Selman,Aksoy Bülent SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. Turkish Studies (Elektronik) 13, no.11 (2018): 1 - 32.
MLA	ABLAK Selman,Aksoy Bülent SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. Turkish Studies (Elektronik), vol.13, no.11, 2018, ss.1 - 32.
AMA	ABLAK S,Aksoy B SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. Turkish Studies (Elektronik). 2018; 13(11): 1 - 32.
Vancouver	ABLAK S,Aksoy B SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ. Turkish Studies (Elektronik). 2018; 13(11): 1 - 32.
IEEE	ABLAK S,Aksoy B "SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ." Turkish Studies (Elektronik), 13, ss.1 - 32, 2018.
ISNAD	ABLAK, Selman - Aksoy, Bülent. "SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGILARININ İNCELENMESİ". Turkish Studies (Elektronik) 13/11 (2018), 1-32.