İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı

ARIKAN, ADEM

İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı

Adem ARIKAN (İstanbul Üniversitesi)

İslami Araştırmalar

922 42

Yıl: 2018 Cilt: 29 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 348 - 379 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-03-2020

İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı

Öz:

Devletler nüfuslarını mezheplere göre tasnif etmiyor. Bundan dolayı, Müslümanların mezhepharitasını ortaya çıkarmak ve nüfus dağılımını göstermek kolay değildir. Bu bağlamda güvenilir veyeterli bilgi sağlayacak kaynakların olmaması önemli bir engeldir. Genelde tahminlere dayanansonuç-lar çelişkili rakamlar sunmaktadır. Bu çalışmada mezheplerin coğrafyaya nispetine yönelikyaygın kullanılan bazı bilgiler ve nüfuslarına dair rakamlar, güncel ve kapsayıcı olanları seçilmeyeçalışılarak bir araya getirilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Sectarian Map of the Islamic World and Distribution of the Muslim Population

Öz:

States do not classify their population according to sects. Therefore, it is not easy to reveal the sectarian map of Muslims and to show distribution of the population . In this context, the lack of resources to provide reliable and sufficient information is an important obstacle. Therefore, the results based on estimates present contradictory figures. In this study, publicly available information and figures about the sects were carefully collected and throughly analyzed to provide an encompassing map.

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abdulbasıt Şeyh İbrahim Muhammed, ed-Da’vetü’lİslâmiyye fi’s-Sûmâl; 1960-2012, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Câmiatu’lMedineti’l-Âlemiyye, Malezya 2012.
Abdülmecid en-Neccâr, el-Mehdî ibn Tûmert, Dâru’lGarbi’l-İslâmî, Beyrut 1403/1983.
Abdurrahman b. Hasan b. Muhammed b. Abdilvehhâb, el-Matlabu’l-Hamid fî Beyâni Makâsıdi’t-Tevhîd, Dâru’l-Hidâye, Riyad 1411/1991.
Abdurrahman er-Revâşidî ve diğerleri, el-Arab esSünne fi’l-Irak, Mecelletü’l-Beyan, Riyad 2012.
Abdulhay el-Hasanî, es-Sekâfetü’l-İslâmiyye fi’l-Hind; Maârifu’l-Avârif fî Envâil-Ulûm ve’l-Maârif, Hindawi, Kahire 2015.
Ahmed Teymur Paşa, Nazratun Târîhiyye fi Hudûsi el-Mezâhibu’l-Fıkhiyyeti’l-Erbaa el-Hanefi, elMâlikî, eş-Şâfi’î, el-Hanbelî ve İntişâruhâ inde Cumhûri’l-Müslimîn, takdim: M. Ebu Zehra, Dâru’l-Kâdiri, Beyrut 1411/1990.
Akdoğan, İsmail, Rıdvan Kalaycı, “Suudi Arabistan’da İhyacı Hareketler Olarak Sahve ve Vehhabilik”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, c. 1, sayı: 1, Sakarya 2014, ss. 157- 186.
Akoğlu, Muharrem, “Irak’a Şiî Varlığı”, e-Makâlât, c. 6, sayı: 2, 2013, ss. 391-428.
Alper, Ömer Mahir, “Kandehlevî, Muhammed İlyas”, DİA, c: 24, ss. 295-296.
Arıkan, Adem, "Nizâmülmülk’ün Eş’arîlere Destekleri ve Diğer Sünnîlerle İlişkileri", İslâmî İlimler Dergisi, c.6, sayı: 2, 2011, ss. 39- 64.
Arıkan, Adem, “Gîlân’da Son Zeydî Yönetim (Âl-i Kârkiyâ)”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 20, 2009, ss. 1- 26.
Arjomand, Said Amir, The Shadow of God and the Hidden Imam: Religion, Political Order, and Societal Change in Shi’ite Iran from the Beginning to 1890, The University of Chicago, Chicago 1984.
Avcu, Ali, “Karmatîler: Ortaya Çıkışları, Fikirleri, Edebiyatı ve İslam Düşüncesine Katkıları”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10-3, 2010, s. 199-246.
Aydın, Rabia Kocaman, “Irak Türklerinin Sosyal Hayatı”, Yeni Türkiye, 32-84 [Ortadoğu Özel Sayısı-III], Ankara 2016, ss. 428- 438.
Aytekin, Arif, “İbn Tûmert”, DİA, c: 20, ss. 425- 427.
Azimli, Mehmet, “Sünnî Hilafete Tahakküm Kurmuş Bir Şiî Hanedan: Büveyhîler”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 7, sy.2, Diyarbakır 2005, ss. 19-32.
Babür, Zahirüddin Muhammed, Baburname: Babur'un Hatıratı, çeviren: Reşit Rahmeti Arat, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, Mlli Eğitim Basımevi, 1970.
Bağlıoğlu, Ahmet, “Suriye’de Mezhep Hareketlerinin Güncel Siyaset Üzerine Etkileri”, e-Makâlât, c. 6, sy: 2, 2013, ss. 495-523.
Bağlıoğlu, Ahmet, “Lübnan’ın Tarihsel Dokusu ve Yöntem Anlayışındaki Mezhebî Etkiler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008, c.13, sy: 1, ss. 13-36.
Bağrıyanık, Zülfikar, ”Etiyopya'da İslam ve Müslümanlar”, www.afrika.com.tr/?pnum=43, 18.12.2017.
Balanche, Fabrice, Sectarianism in Syria's Civil War, Washington Institute for Near East Policy, 2018.
Baktır, Mustafa, Cezmi Eraslan, “Ebûbekir Efendi”, DİA, c: 10, ss. 276-277.
Baştürk, Levent ve Diğerleri, Irak Siyasetini Anlama Kılavuzu, SETA, İstanbul 2013.
Bennigsen, Alexandre A. ve Chantal Lemercier Quelquejay, Sufi ve Komiser: Rusya'da İslam Tarikatları, çev. Osman Türer, Akçağ, Ankara 1988.
Beşir Musa Nâfi’ ve diğerleri (editör), Arap Dünyasında Selefilik ve Selefi Hareketler, çev. Nurulllah Çakmaktaş, Yarın Yayınları, İstanbul 2016.
Bozan, Metin, “Şeyh ‘Adî’siz Yezidîlik: Yezidîlerin ‘Adî b. Musâfir Algısında Yaşanan Farklılaşmalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.53, sy: 2, 2012, ss. 23-41.
Bilge, Mustafa L., “Bahreyn”, DİA, cilt: 4, s. 492-495.
Birelvi, Ahmed Rıza, Husâmu’l-Haremeyn, Müessesetü’r-Rıza, Lahor 1427/2007.
Birışık, Abdülhamit, “Hint Alt Kıtasında Gaybın Bilinmesine İlişkin Görüşler”, Kur’an ve Tefsir Araştırmaları-V: (İslam Düşüncesinde Gayb Problemi-I), 2003, s. 289-304.
Birışık, Abdulhamit, “Pakistan'da Dinî Grupların/Yapıların Anatomisi ve Birlikte Yola Devamın İmkânı”, Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme; Mezhepler ve Dinî Gruplar Arası İlişkiler, (Sempozyum tebliğ metinleri), ed. Hayati Hökelekli ve Vejdi Bilgin, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Kur’an Araştırmaları Vakfı, Bursa 2015, s. 353-389.
Bozkurt, Birgül, “Endülüs'te Gazâlî Algısı”, Beytulhikme, 7/1, 2017, s. 245-309.
Brucmary, Philipp, “Güney ve Güneydoğu Asya’da Mâturîdîlik’in Geçmiş ve Bugünkü Yönleri”, çeviren Hilmi Özden, Uluğ Bir Çınar: İmâm Mâturîdî: Uluslararası Sempozyum Tebliğler Kitabı, yayına hazırlayan: Ahmet Kartal, Eskişehir 2014, s. 115-131.
Bulgur, Durmuş, “Kadıyânilik”, İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Mecmuası, sayı: 13, 2008, ss. 1-38.
el-Bûtî, Muhammed Sa’îd Ramazan, es-Selefiyye Merhaletun Zemeniyyetun Mubârake lâ Mezhebun İslâmî, 8. bsm, Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1427/2006.
Büyükkara, Mehmet Ali, “İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları”, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, c. 6, sy:2, 2013, s. 321-354.
Büyükkara, Mehmet Ali, “Hariciliğin Modern Bir Görüntüsü Olarak Tekfircilik”, İç Tehdit ve Riskler Işığında İslam Dünyasının Geleceği, ed. Ahmet Emin Dağ, İnsamer, İstanbul 2016, s. 13-46.
Büyükkara, Mehmet Ali, “Günümüzde Selefilik ve İslâmî Hareketlere Olan Etkisi”, Tarihte ve Günümüzde Selefilik, ed. Ahmet Kavas, Ensar Neşriyat, İstanbul 2014, ss. 485-524.
Büyükkara, Mehmet Ali, “11 Eylül’le Derinleşen Ayrılık: Suudî Selefiyye ve Cihadî Selefiyye”, Dinî Araştırmalar, 2004, c. 7, sy:20, ss. 205- 234.
Büyükkara, Mehmet Ali, “‘Biz Artık O Sapkınlardan Değiliz’: Selefilerin Selefilerden Teberrileri Üzerine Değerlendirmeler”, İslâmiyât, 2007, c.10, sy:1, ss. 57-76.
Büyükkara, Mehmet Ali, “Dışlamacı Müslü-manlığın Orta Asya’daki İzdüşümleri: Selefilik Hareketi ve Taliban”, Orta Asya’da İslam, editör Muhammet Savaş Kafkasyalı, Ahmet Yesevî Üniversitesi, Ankara-Türkistan 2012, III, s.1287-1324.
Büyükkara, Mehmet Ali, “Sosyal, Siyasi ve Dini Yönleriyle Yemen Hûsî Hareketi”, Dîvân, c.16, sy: 30, 2011, ss. 115-152.
Büyükkara, Mehmet Ali, “Vehhâbilik”, DİA, c: 42, ss. 611-615.
Cafer el-Muhacir, et-Tesîs li-Târîhi’ş-Şîa fî Lübnan ve Suriye, Beyrut 1992.
Castellino, Joshua, ve Kathleen A. Cavanaugh. Minority Rights in the Middle East, Oxford University Press, Oxford 2013.
Cole, Juan, Roots of north Indian Shi‘ism in Iran and Iraq: religion and state in Awadh 1722-1859, Berkeley 1988.
Çiçek, Kemal, “Dünya Müslümanlarının Nüfusu ve Dağılımı Pew Research Center’ın Ekim 2009
Tarihli Raporu Çerçevesinde”, Yeni Türkiye, sayı: 95, 2017, ss. 39-65.
Farhad Daftary, Şii İslam Tarihi, çeviren Ahmet Fethi Yıldırım, İstanbul, Alfa, 2016.
Dangor, Soleman E., “Güney Afrika’ya İslam’ın Gelişi ve Güçlenişi: Cape’in Hollanda Sömürgesi Olduğu Dönemden Günümüze”, Yeni Türkiye, sayı: 97, Ankara 2017, ss. 327- 337.
Demir, Habip, “Günümüz İran Hanefileri ve İran'da Hanefilik-Maturidîlik Çalışmaları”, HanefilikMaturidîlik Sempozyumu, Kasta-monu 2017, ss. 312-324.
Demir, Yeşim, “Suriye’nin Mezhepsel Yapısı ve Etkileri”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara 2017, s. 51-58
Duman, Bilgay, IŞİD Sonrası Irak'ta Tartışmalı Yeni Aktör: Haşdi Şaabi (Halk/Millet Yığınları), ORSAM, Ankara 2015.
Dursun, Davut, İslam Dünyasında Entegrasyon Hareketleri ve İslam Konferansı Teşkilatı, İşaret Yay., İstanbul 1999.
Dursun, Davut, “21. Yüzyılda Dünya Müslümanlarının Nüfusu ve Dağılımı”, Yeni Türkiye, sayı: 95, 2017, ss. 21-38.
Dursun, Davut, “İslâm (Günümüz İslâm Dünyası; İslâm Ülkeleri ve Nüfus)”, DİA, c: 23, ss. 32-36.
Ertem, Rekin, “Cinnah, Muhammed Ali”, DİA, c: 8, ss. 16-18.
el-Eş’arî, Ebu’l-Hasan, el-İbâne an Usûli’d-diyâne, tahkik: Fevkiyye Hasan Mahmud, Daru’l-Ensâr, Kahire 1397/1977.
Fazıl Mustafa, “Azerbaycan’da İslam: Tarihi Gelişim ve Modern Bağlantılar”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara 2017, ss. 61-68.
Fığlalı, Ethem Ruhi, İmamiyye Şiası, Ağaç Yayınları, İstanbul 2008.
Fığlalı, Ethem Ruhi, “İsnâaşeriyye”, DİA, c: 23, ss. 142-147.
Fığlalı, Ethem Ruhi, “Bahâîlik”, DİA, c: 4, ss. 464- 468.
Fığlalı, Ethem Ruhi, “İbâzıyye”, DİA, c: 19, ss. 256- 261.
Fığlalı, Ethem Ruhi, “Kâdiyânîlik”, DİA, c: 24, ss. 137-139.
Gleave, Robert M., Scripturalist Islam: The History and Doctrines of the Akhbari Shi'i School, Leiden, Boston, Brill 2007.
Güner, Ahmet, Büveyhîler’in Şiî-Sünnî Siyaseti, İzmir, Tibyan Yayınları, 1999.
Güner, Ahmet, “Şiî Yüzyılında yahut Büveyhiler Devrinde Bağdat’tan Bazı Yansımalar”, İslam Medeniyetinde Bağdat (Medînetü’s-Selâm) Uluslararası Sempozyum, İstanbul 2011, c.1, ss. 151-170.
Güngör, Harun ve Ünver Günay, “XIX. YY’dan Günümüze Türk Dünyası ve İslâm”, Yeni Türkiye, sayı: 95, Ankara 2017, ss. 298-331.
Habibov, Aslan, “Azerbaycan’da Devlet-Din İlişkileri”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara 2017, ss. 80-86.
Habibov, Aslan, “Çağdaş Azerbaycan’da Mezhepler Arası Hoşgörü”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara 2017, ss. 87-95.
Halid Zehrî, “Müsteviyâtü’l-İbdâ’ fî İlmi’l-Kelâmi’lEş’arî lede’l-Magâribe”, Cuhûdu’l-Mağâribe fî Hidmeti’l-Mezhebi’Eşarî, Merkezü Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, Rabat 2012, ss. 49-175.
Handmîr, Gıyasüddin, Habîbü’s-Siyer, neşr. M. Debir Siyaki, İntişarat-ı Hayyam, Tahran 1380.
Iqtidar Husain Siddiqui, “Nizamşâhîler”, DİA, c: 33, ss. 192-194.
İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî Tarihi'l-Müluk ve'lÜmem, I-XIX, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut 1992.
İbrahim et-Tihâmî, el-Eş’ariyye fi’l-Mağrib, Kurtuba, Cezayir 1427/2006.
İğde, Muhyettin, Siyasi-İtikadi Bir Mezhep Olarak Hanbelîliğin Teşekkül Süreci, İFAV Yay., İstanbul 2016.
İnayet, Alimcan, “Doğu Türkistan’da İslam ve Uygur Müslümanları”, Yeni Türkiye, sayı: 96, Ankara 2017, ss. 317-324.
İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelâm, Evkâf-ı İslamiye Matbaası, İstanbul 1339-1341.
K. A. Nizami, “Hindistan, ( Din )”, DİA, c: 18, s. 85-92.
Kavakcı, Yusuf Ziya, XI. ve XII. Asırlarda Karahanlılar Devrinde Mavara’ al-Nahr İslam Hukukçuları, Erzurum, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, 1976.
Kılavuz, Ahmet Saim, “Berbehârî”, DİA, c: 5, ss. 476- 477.
Kırbaşoğlu, M. Hayri, “Maziden Atiye Selefî Düşüncenin Anatomisi”, İslâmiyât, c. 10, sy:1, 2007, ss. 139-160.
Kitagawa, Seiichi, “Güney Kafkasya’daki İslam Kuruluşlarının Ulusallaştırılması: Azerbaycan’ın Ulusal Kimliğinin Oluşumunda İslamiyet’in Rolü”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara 2017, ss. 96-107.
Konukçu, Enver, “Kutubşâhîler”, DİA, c: 26, s. 500.
Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi: Kuruluş Devri, Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yay., Ankara 1979.
Kutlu, Sönmez, Türk Müslümanlığı Üzerine Yazılar :Hanefilik- Maturidîlik- Yesevîlik, Ötüken Neşriyat, 2. bsm., İstanbul 2017.
M. Manazir Ahsan, “Cemâat-i Teblîğ”, DİA, c: 7, ss. 293-294.
Matsuzato, Kimitaka, Magomed Rasul İbragimov, “Dağıstan’ın Yerel Yönetiminde İslam Politikası: Tarikat Kolları, Etnisite, Lokalizm ve Ruhani Kurul”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara 2017, ss. 201-224.
el-Makdisi, Şemsüddin Ebu Abdillah Muhammed, Ahsenü't-Tekâsim fî Ma'rifeti'l-Ekâlîm, Brill, Leiden 1906.
el-Makrîzî, Ebû’l-Abbas Ahmed, el-Mevâiz ve’lİtibârbi-zikri’l-Hıtat ve’l-Âsâr, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1418.
Merçil, Erdoğan, “Âdilşâhîler”, DİA, c: 1, ss. 384-386.
el-Merrâküşî, Abdülvâhid, el-Mu‘cib fi Telhîsi Ahbâri’lMağrib, tahkik: Selahuddin el-Hevvârî, elMektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1426/2006.
el-Mevâhibî, Abdülbâkî, el-Ayn ve’l-Eser fî Akâidi Ehli'l-Eser, thk: Isâm Ravvâs Kalacî, Dâru’lMemûn li’t-Turâs, Dimaşk 1407/1987.
Mirza Abdallah el-Efendi el-İsfehanî, Riyâzu’l-Ulemâ ve Hiyâzu’l-Fuzâlâ, c. 1-6, tahkik: Ahmed elHüseynî, el-Hayyâm, Kum 1401.
Mohammadi, Abdullah, “Afganistan’da İslam”, Yeni Türkiye, sayı: 95 , Ankara 2017, s. 512-531.
Mohd Fakhrudin bin Abdul Mukti, “The Early Study of Kalam in the Malay World”, Jurnal Usuluddin, sayı: 28, 2008, 51-78.
Moojan Momen, An Introduction to Shi’i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shi’ism, London, Yale University Press, 1985.
Momen, Moojan, Shi‘i Islam:A Beginner’s Guide, Oneworld, London 2016.
Muhammed Ebû Muhammed İmam, “Siyâdetü’lMezhebi’l-Mâliki fî İfrikiyâ Cenûbi’s-Sahrâ fi zıllı’l-Memâliki’l-İslâmiyye”, el-İslâm fî İfrikiyâ, Camiatu İfrikiyâ el-Âlemiyye, Hartum, 2006, ss. 89-123.
Muhammed Pârsâ, Risâle Müntehabe min Akideti Ebi’l-Kasım es-Semerkandî, Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya, nr. 1663.
Muhammed Rızâ Hakîmî, el-Medresetü’t-Tefkîkiyye; Kazâyâ İslâmiyye Muâsıra, Arapça’ya tercüme: Abdülhasan Selman, Halil el-İsâmî, Dâru’lHâdî, Beyrut 1421/2000.
Muhammed Sâlih el-Useymîn, Şerhu’l-Akîdeti’lVâsıtiyye, Dar İbnü’l-Cevzî, Riyad 1416/2000. Muhamad Syauqillah, Endonezya'da Din ve Siyaset Nahdlatul Ulema Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniv. SBE., İstanbul 2016.
Muhammed Tayyib, Ulemâu Diyûbend; akideten ve menhecen, Arapça’ya tercüme: Nuruâlem Halîl el-Emînî, Mektebetu Daru’l-Ulum, Karaçi 1433/2011.
Muhyüddin Süleyman, el-Firakü’l-İslâmiyyetü’l-Kübrâ fî Nicerya, (Yayınlanmamış Master Tezi), Ümmü’l-Kura Üniversitesi, Mekke 1414/1994.
Mustafa Hamdû el-Alyân el-Hanbelî, es-Sâdetü’lHanâbile ve ihtilâfuhum maa’s-selefiyyeti’lmuâsıra fi’l-akide ve’l-fıkh ve’t-tasavvuf, Darü’nNur, Amman 2014. Nakash, Yitzhak, Irak’ta Pandora’nın Kutusu Şiiler, çev. Metin Saltoğlu, Elips Kitap, Ankara 2005.
Nasır-ı Hüsrev, Sefername, çev. Abdülvehap Tarzi, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., Ankara 1994.
Nasr, Vali, The Shia revival : how conflicts within Islam will shape the future, New York : W. W. Norton - Company, 2006.
Nasr, Vali, “When the Shiites Rise”, Foreign Affairs, Vol. 85, No. 4 (Jul. - Aug., 2006), p. 58-74.
Onat, Hasan, “İran İslam Devrimi ve Şiîlik”, eMakâlât Mezhep Araştırmaları, c.6, sy:2, 2013, ss. 223-256.
Önerbay, Ayşe Şebnem Sarı, “Amerika’da Müslüman Olmak”, Yeni Türkiye, sayı: 98, Ankara, 2017, ss. 401-409.
Öz, Mustafa, “Tûsî, Ebû Ca’fer”, DİA, c: 41, ss. 433- 435.
Öz, Mustafa, “Dildâr Alî”, DİA, c: 9, ss. 297-298.
Öz, Mustafa, “Usûliyye”, DİA, c: 42, ss. 214-215.
Özcan, Azmi, “Dârülulûm”, DİA, c: 8, ss. 553-555. Paktürk, Şaziye, “Müslüman Ahmediye Cemaati’ni Tanıyalım”, Maneviyat Dergisi, 1. Sayı, 2011, http://ahmediye.org/pdf/ Maneviyat.pdf, 10.02.2015.
Palabıyık, Hanefi, Valilikten İmparatorluğa Gazneliler, Ankara, Araştırma Yayınları 2002.
Pew Research Center's Forum on Religion and Public Life, Mapping the Global Muslim Population, 2009, pewresearch.org, 03.11.2017.
Pew Research Center, The World’s Muslims: Unity and Diversity, 2012, pewresearch. org, 27.12.2017
Prasad, Conor, “Gürcistan’daki Müslüman Topluluğun Güncel Durumu”, Yeni Türkiye, sayı: 98, 2017, ss. 119-144.
Radoncic, Edin, World almanac of the demographic history of Muslims, Trans. M. Durmic, Sarajevo 2013.
Reetz, Dietrich, “Change and Stagnation in Islamic Education: The Dar al-'Ulum of Deoband after the Split in 1982,” The Madrasa in Asia: Political Activism and Transnational Linkages, eds. Farish A. Noor, Yoginder Sikand and Martin van Bruinessen, Amsterdam University Press, Amsterdam 2008, p. 71–104.
Resul Caferiyan, Atlasu’ş-Şîa, Arapça’ya çeviren: Nasîr el-Ka’bî ve Seyf Ali, el-Merkezü’lAkademikî li’l-Ebhâs, Beyrut 2013.
Roy, Olivier, Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, çev. Mehmet Moralı, Metis Yayınları, İstanbul 2000.
Saîd Fûde, Min Tehâfüti’t-Teymiyye maa Şems esSelefî, http://www.aslein.net/showthread.php?t=11757 , 10.10.2013.
Saiyid Athar Abbas Rizvi, A socio-intellectual history of the isna ashri shi’is in India, I-II, Munshiram Manoharlal, Canberra 1986.
Sâlih b. Abdilazîz Âlü’ş-Şeyh, el-Leâli’l-Behiyye fî Şerhi’l-Akîdeti’l-Vâsıtiyye, thk: Adil Rifâ’î, Âsıme, Riyad 1431/2010.
Sâmî el-Melgûs, Atlasu’l-Fırak ve’l-Mezâhib fi’tTârîhi’l-İslâmî, Riyad, Obeikan, 1438/2017.
Sayeed, Sarah, “Amerika’daki Müslümanlar”, Medeniyet ve Değerler: Açık Medeniyetİstanbul Yaklaşımı, ed. Recep Şentürk, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası, 2013, ss. 253- 270.
Sayyid Rami al Rifai, Madhhab Demographıcs of the Muslım World (Who is the Main body of The Ummah), https:// sunnahmuakada.files.wordpress.com/2014/09/ who-is-the-main-body-of-the-ummah-muslimdemographics1.pdf. es-Seffârînî, Şemsuddin Ebu’l-Avn Muham-med, Levâmiu’l-Envâri’l-Behiyye, c. 1-2, 2. bsk., elHâfikîn, Dimaşk 1402/1982.
Sehârenpûrî, Halil Ahmed, el-Muhanned ale’lMüfenned, thk: Muhammed bin Adem elKevseri, Mektebetu Daru’l-Ulum, Karaçi 1433/2011.
es-Sellâvî, el-İstiksâ li-Ahbâri Düveli’l-Mağribi’l-Aksâ, tahkik: Cafer en-Nâsırî, Muhammed en-Nâsırî, ed-Dâru’l-Beyzâ, Dâru’l-Kitâb, 1418/1997.
es-Semerkandî, el-Hakîm, Tercüme-yi Sevâdi’lA’zam, neşr. A. Habîbî, Tahran 1348/ 1969. Sevim, Ali, “Sultan Melikşah Devrinde Ahsâ ve Bahreyn Karmatileri’ne Karşı Selçuklu Seferi”, Belleten, Ankara 1960, c. 24, sy: 94, ss. 209- 232.
Seyyid Ebu’l-Hasan Nüvvâb, Dersnâme Coğrafya-i Teşeyyu’; Teşeyyu der Cihân-ı Muâsır, Tahran, Dânişgâh-i Edyan ve Mezâhib 1393/2014.
Sıddık Hasan Han, Habîetü’l-Ekvân (Luktatu’l-Aclân devamında), el-Bâbu’l-Âlî, el-Cevâib, 1296.
Sikand, Yoginder S., “Muslim Madrasas in Contemporary South Asia”, Education as Social Action, ed. Ashok Swain, Palgrave Macmillan, NewYork 2005, pp. 105-131.
Stewart, Devin J., “Safevi İran’a Âmilî Ulemânın Göçüne Dâir Notlar”, çeviren Habib Kartaloğlu, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, c. 9, sy: 2, 2016, ss. 271-314.
Şemsüddin es-Selefî el-Afganî, ‘Adâü’l-Mâturidiyye li’l-Akîdeti’s-Selefiyye, c. 1-3, Taif 1419/1998. Şentürk, Recep, “Amerika'da Yaşayan Müslümanlar -Neden İslam Amerika'da En Hızlı Yayılan Din?-”, Günümüz Dünyasında Müslüman Azınlıklar, İstanbul, İSAM Yay., 1998, ss. 85- 130.
Şenzeybek, Aytekin, “Başlangıçtan Günümüze Dürzîlik”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 31, 2011, ss. 175-217.
Şevkî Ebû Halil, Atlasu’l-Fırak ve’l-Mezâhib, Dâru’lFikr, Beyrut 2012. et-Teftâzânî, Saduddin, Şerhu’l-Makâsıd, c. 1-5,
Tahkik: Abdurrahman Umayra, Âlemu’l-Kutub, Beyrut 1419/1998.
Tan, Muzaffer, “Tarihsel Süreçte İsmaililik ve Yaşadığı Farklılaşmalar”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.17, sy: 2, 2012, ss. 111-145.
Tsurtsumia, Zaza, “Gürcistan’da İslam: Tarihi ve Bugünü”, Yeni Türkiye, Sayı: 78, Ankara 2015, ss. 24-33.
The Royal Islamic Strategic Studies Centre, The Muslim 500: The 500 Most Influential Muslims 2018, 2017, rissc.jo, 30.12.2017.
Turay, Esra Doğan, “İran Alevileri ve Ehl-i Haklar’da Kadın Kırmanşah Baba Yadigar’da Riyazatte Bulunan Kadınlar”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, c. 14, sy: 28, 2016, ss. 155-185.
Türk, Fahri, “Tacikistan” Yeni Türkiye, sayı: 96, Ankara 2017, ss. 438-451.
United Nations Department of Economic and Social Affairs/Population Division, World Population Prospects: The 2017, New York, https://www.compassion.com/multimedia/world -population-prospects.pdf.
Usta, Aydın, Şamanizmden Müslümanlığa Türklerin İslamlaşma Serüveni (Sâmânîler Devleti 874- 1005), İstanbul 2007.
Ümit, Mehmet, Zeydî İmâmet Düşüncesinin Teşekkülü, Araştırma yayınları, Ankara 2012.
Ünal, Bekir, İran’ın Vekâlet Savaşı Stratejisi ve Suriye’deki Şii Milisler, Bilgesam Analiz, 2015.
Üzüm, İlyas, “Nusayrîlik”, DİA, c: 33, ss. 270-274. Yavuz, Yusuf Şevki, "Mâtürîdiyye", DİA, c: 28, ss. 165-175.
Yavuz, Yusuf Şevki, “Eş‘ariyye”, DİA, c: 11, ss. 447- 455.
İsmail Yiğit, “Murâbıtlar”, DİA, c: 31, ss. 152- 155.
Yörükan, Yusuf Ziya, İslam Dini ve Mezhepleri Tarihi 2: İslam Akaid Sisteminde Gelişmeler: İmam-ı Azam Ebu Hanife ve İmam Ebu Mansur-i Maturidî, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ, İthâfu’s-Sâde, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1422/2002.
Yarosh, Oleg, “Günümüzde Ukrayna Müslümanları: Yerel Gelişmeler ve Küresel Bağlantılar”, Yeni Türkiye, sayı: 96, Ankara 2017, ss. 384-391.
Yaşaroğlu, Hasan, Taberistan Zeydîleri, Gümüşhane Üniversitesi Yay., Ankara 2012.
Yavuz, Abdullah Ömer, “İbn Tûmert’in Mezhebî Kimliği”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.21, sy:3, 2017, ss. 2069- 2101.
Yemelianova, Galina M., “Rusya’da İslam ve Devlet: Tarihi ve Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Yeni Türkiye, sayı: 96, Ankara 2017, ss. 368-383.
Yıldız, Tunahan, “Mezhep Çatışmasına Bir Etnik Grup ve Yerel Bağlam Üzerinden Bakmak: Irak Türkmenleri ve Telafer Örneği”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, c.4, sy. 2, 2017, ss. 41-73.
Yılmaz, Mustafa Selim, “Senûsî Akaidinin Tahlili”, Afrika’da İslamiyet, ed. Ahmet Kavas, Ensar Neşriyat, İstanbul 2017, ss. 731-750.
Yurdagür, Metin, “Ahbâriyye”, DİA, c: 1, ss. 490-491. Yusuf el-Alevî, “el-İslâm bi’l-Mağribi’l-Aksâ; es-Sâbit ve’t-Tegayyur”, Afrika’da İslamiyet, ed. Ahmet Kavas, Ensar Neşriyat, İstanbul 2017, ss. 81- 97.
Yüksel, Erman, “Portre: Nuri Mâlikî”, http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeeraozel/portre-nuri-Mâlikî.
www.sesric.org/oicstat.php, İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik, Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC).
www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/rankorder/2119rank.html, 16.12.2017.
http://mazaheb.ac.ir
http://urd.ac.ir
www.achaari.ma
https://www.yenisafak.com/video-galeri/dunya/siilider-musulun-kurtarilisi-hz-huseyinin-intikamiolacak-2112751
http://www.dastour.ir/brows/?lid=%20%20%20%201 00350
http://www.bahaitr.org/index.php/tr/babi-hareketi
http://www.bahaitr.org/index.php/tr/turkiyede-bahailik
http://www.ahmediye.org/kisiler/37- sir-zaferullah.html

APA	ARIKAN A (2018). İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. , 348 - 379.
Chicago	ARIKAN ADEM İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. (2018): 348 - 379.
MLA	ARIKAN ADEM İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. , 2018, ss.348 - 379.
AMA	ARIKAN A İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. . 2018; 348 - 379.
Vancouver	ARIKAN A İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. . 2018; 348 - 379.
IEEE	ARIKAN A "İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı." , ss.348 - 379, 2018.
ISNAD	ARIKAN, ADEM. "İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı". (2018), 348-379.

APA	ARIKAN A (2018). İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. İslami Araştırmalar, 29(2), 348 - 379.
Chicago	ARIKAN ADEM İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. İslami Araştırmalar 29, no.2 (2018): 348 - 379.
MLA	ARIKAN ADEM İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. İslami Araştırmalar, vol.29, no.2, 2018, ss.348 - 379.
AMA	ARIKAN A İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. İslami Araştırmalar. 2018; 29(2): 348 - 379.
Vancouver	ARIKAN A İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı. İslami Araştırmalar. 2018; 29(2): 348 - 379.
IEEE	ARIKAN A "İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı." İslami Araştırmalar, 29, ss.348 - 379, 2018.
ISNAD	ARIKAN, ADEM. "İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı". İslami Araştırmalar 29/2 (2018), 348-379.