Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü

Çoban, Tülin; ÖZCEBE, Lütfiye Hilal

doi:10.20518/tjph.464542

Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü

Tülin ÇOBAN, (Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Lütfiye Hilal ÖZCEBE (Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Türkiye Halk Sağlığı Dergisi

40 13

Yıl: 2019 Cilt: 17 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 337 - 349 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.20518/tjph.464542 İndeks Tarihi: 28-04-2021

Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü

Öz:

Sağlığın geliştirilmesi kapsamında uygulanan stratejiler kısa dönemde sağlıkla ilgili risk faktörlerinin azalmasını, orta dönemde koruyucu sağlık hizmetlerinin kullanımının artmasını, yaşam biçimlerinin düzenlenmesini sağlar. Uzun dönemde ise sağlıklı yaşam yıllarının artmasını sağlayarak sağlıklı bir toplum oluşmasına katkıda bulunur. Sağlık okuryazarlığı, sağlığın geliştirilmesi için karşılanması gereken en önemli alandır. Bedenen, zihnen, sosyal, duygusal ve bilişsel yönden iyilik hâlinin devam ettirilebilmesi için hastalık ve sağlık algısının oluşması ve bilgi birikiminin artmasında yaşanılan sosyal ve kültürel yapı (gelenek, görenek, inanç, vb.) ve kazanılan deneyimler rol oynamaktadır. Bu da kişilerin çocukluk çağından itibaren sağlıkla ilgili konularda eğitilmelerini gerektirmektedir. Çocuk ve adolesanlara yaşlarına, beceri ve kapasitelerine uygun olarak temizlik ve özbakım, beslenme, uyku, güvenli cinsel davranış, tütün, alkol ve madde bağımlılığından korunma, ekran bağımlılığından korunma, trafik kazalarından korunmak için gerekli olan güvenli davranışlar, ihmal ve istismardan korunma gibi konularda eğitim verilmelidir. Bu eğitim sayesinde sağlığın geliştirilmesi yaklaşımı kapsamında çocuk ve adolesanların doğru bilgi, olumlu tutum ve davranış kazanmaları için çeşitli yaşam becerilerinin kazandırılması sağlanabilir. Tüm bu sürecin sağlık okuryazarlığının geliştirilmesine yönelik bakış açısının içinde yer almasıyla toplumun sağlık okuryazarlığı düzeyi yükselecek, toplumun sağlık hizmetlerini anlayıp kullanabilmesi kolaylaşacak; böylece sağlıklı yaşam yılları ve kalitesi artacak, sağlıkta eşitsizlikler giderilebilecektir.

Anahtar Kelime:

The role of health literacy in the health promotion in children

Öz:

The strategies implemented within the scope of health promotion provide a reduction in healthrisk factors in the short term, increase use of preventive health services and regulate life styles.In the long term, it contributes to the formation of a healthy society by increasing the healthy lifeyears. Health literacy is the most important area to be met for health promotion. In the formationof the perception of disease and health and the accumulation of knowledge in order to sustainphysical, mental, social, emotional and cognitive well-being, social and cultural structure(tradition, customs, beliefs, etc.) and gained experiences play a role. This requires people to beeducated on health-related issues from childhood. Children and adolescents should be giveneducation on issues such as cleanliness and self-care, nutrition, sleep, safe sexual behavior,protection from tobacco, alcohol and substance dependence, protection against screen addiction,safe behaviors required to protect from traffic accidents, protection from neglect and abuse in anappropriate way for their ages, skills and capacities. Through this training, it is possible to providevarious life skills for children and adolescents to gain correct knowledge, positive attitudes andbehaviors within the scope of the health promotion approach. If this process takes place with anaim towards the promotion of health literacy; the health literacy of society will increase and itwill be easier for society to understand and use health services. Thus, healthy life years and qualityof life will increase and inequalities in health will be reduced.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık

1. Bahar Özvarış Ş. Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2016.
2. T.C. Sağlık Bakanlığı. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesine Yönelik Dönüm Noktaları Global Konferanslardan Bildiriler. Ankara, 2011. Erişim Adresi:https://sbu.saglik.gov.tr/Eku tuphane/kitaplar/sa%C4%9Fl%C4%B1g%C4%B1n%20te%C5%9Fviki .pdf (Erişim Tarihi: 29.07.2018)
3. WHO. Health Literacy. In: Kickbusch I, Pelikan LM, Apfel F, Tsouros AD, editors. World Health Organization, Regional Office for Europe, 2013.
4. Aslantekin F, Yumrutaş M. Sağlık Okuryazarlığı ve Ölçümü. TAF Prev Med Bull 2014;13(4):327-334.
5. Çopurlar CK, Kartal M. Sağlık Okuryazarlığı Nedir? Nasıl Değerlendirilir? Neden Önemli? TJFM&PC 2016;10(1):42-47.
6. T.C. Sağlık Bakanlığı. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. Ankara, 2011. Erişim Adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphan e/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1%C 4%9F%C4%B1n%20Te%C5%9Fviki%20S%C3%B6zl%C3%BCk.pdf (Erişim Tarihi: 30.07.2018)
7. Sørensen K, den Broucke SV, Fullam J et al. Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health 2012; 12:80.
8. Bilir N. Sağlık okur-yazarlığı. Turk J Public Health 2014;12(1):61-68.
9. Winkelman TNA, Caldwell MT, Bertram B. Davis MM. Promoting Health Literacy for Children and Adolescents. Pediatrics 2016;138(6).
10. Sharif I, Blank AE. Relationship between child health literacy and body mass index in overweight children. Patient Educ Couns 2010;79:43–48.
11. Nutbeam D. The evolving concept of health literacy. Sos Sci Med 2008;67:2072–2078.
12. Aydos EH. Okul Öncesi Çocukları İçin Sağlık Eğitimi Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı. Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013.
13. T.C. Sağlık Bakanlığı. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Aile Hekimliği. Erişim Adresi: http://ailehekimligi.gov.tr/ana cocuk-sal/cocuk-sal/545-tuvalet eitimi-.html(Erişim Tarihi:27.07.2018)
14. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. 1-6 Yaş Çocuklarında Özbakım. Ankara, 2016. Erişim Adresi: http://www.megep.meb.gov.tr/mte_ program_modul/moduller/1- 6%20Ya%C5%9F%20%C3%87ocuk lar%C4%B1nda%20%C3%96z%20 Bak%C4%B1m.pdf (Erişim Tarihi: 27.07.2018)
15. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Okul Öncesi ve Okul Çağı Çocuklara Yönelik Beslenme Önerileri ve Menü Programları. Ankara, 2013. Erişim Adresi: http://beslenme.gov.tr/content/file s/basin_materyal/okul_oncesi_ve_ok ul_cagi_cocuklara_yonelik_beslenme _onerileri_ve_menu_programlar_.pdf (Erişim Tarihi: 28.07.2018)
16. Sexuality Education and Information Council of the United States. Available at: https://siecus.org/issues/ (Accessed:28.07.2018)
17. World Health Organization Regional Office for Europe and BZgA. Standards for Sexuality Education in Europe. Cologne, 2010.
18. Dünya Sağlık Örgütü. Tütün Kontrolunda Sağlık Profesyonellerinin Rolü, 2005. (çev: Bilir N. Telatar G.)
19. Özcebe H. Gençler ve Sigara. Ankara: Klasmat Matbaacılık, 2008.
20. Dilbaz N. Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Ankara, 2013.
21. T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Madde Bağımlılığı Tanı ve Tedavi Kılavuzu El Kitabı. Ankara, 2012.
22. Mustafaoğlu R, Zirek E, Yasacı Z, Zarak Özdinçler A. Dijital Teknoloji Kullanımının Çocukların Gelişimi ve Sağlığı Üzerine Olumsuz Etkileri Addicta: Turk J Add 2018;5(2):1-21.
23. Baer S, Saran K, Green DA, Hong I. Electronic Media Use and Addiction Among Youth in Psychiatric Clinic Versus School Populations. Can J Psychiatry 2012;57(12):728–735.
24. Haugi S, Castro RP, Kwon M. Filler A, Kowatsch T, Schaub MP. Smartphone use and smartphone addiction among young people in Switzerland. J Behav Addict 2015;4(4):299–307.
25. Rosen LD, Lim AF, Felt J, Carrier LM, Cheever NA. Lara-Ruiz JM. et al. Media and technology use predicts ill-being among children, preteens and teenagers independent of the negative health impacts of exercise and eating habits. Compute in Human Behav 2014;35:364–375.
26. de Jong E, Visscher TLS, HiraSing RA, Heymans MW, Seidell JC, Renders CM. Association between TV viewing, computer use and overweight, determinants and competing activities of screen time in 4- to 13- year-old children. Int J Obes 2013;37:47-53.
27. American Academy of Pediatrics. Healthy Children. Available at: https://www.healthychildren.org/E nglish/family-life/Media/Pages/Where-We-Stand-TV-Viewing-Time.aspx (Accessed: 15.09.2018)
28. World Health Organization. Violence and Injury Prevention. Available at: http://www.who.int/violence_injur y_prevention/road_traffic/en/ (Accessed:08.09.2018)
29. Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü. Trafikte Çocukların Korunması. Ankara, 2004.
30. United State Department of Transportation. National Highway Traffic Safety Administration. Available at: https://www.nhtsa.gov/equipment/ car-seats-and-booster-seats (Accessed:09.09.2018)
31. Fok MSM, Wong TKS. What does health literacy mean to children? Contemp Nurse 2002;13:249–58.
32. Hoffman, S, Marsiglia F, Nevarez L, Porta M. Health literacy among youth in Guatemala city. Soc Work Public Health 2017;32(1):30–37.
33. Tzeng YF, Chiang BL, Chen YH, Gau, BS. Health literacy in children with asthma: A systematic review. Pediatrics & Neonatology 2018;59(5):429-438.
34. Bröder J, Okan O, Bauer D, Bruland D, Schlupp S, Bollweg TM et al. Health Literacy in Childhood and Youth: A Systematic Review of Definitions and Models. BMC Public Health 2017;17:361.
35. Manganello JA. Health literacy and adolescents: a framework and agenda for future research. Health Educ Res 2008;23:840–7.
36. World Health Organization. Health Topics. Health Education. Erişim Adresi: http://www.who.int/topics/health_ education/en/ (Erişim Tarihi: 27.07.2018)
37. Wolf MS, Wilson EAH, Rapp DN, Waite KR, Bocchini MV, Davis TC, Rudd RE. Literacy and learning in health care. Pediatrics 2009;124:275–81.
38. Sanders LM, Shaw JS, Guez G, Baur C, Rudd R. Health Literacy and Child Health Promotion Implications for Research. Clinical Care and Public Policy. Pediatrics 2009;124:306.
39. Dewalt DA, Hink A. Health Literacy and Child Health Outcomes: A Systematic Review of the Literature. Pediatrics 2009;124;S265.
40. Çınar S, Ay A, Boztepe H. Çocuk Sağlığı ve Sağlık Okuryazarlığı. Performans ve Kalite, 25.
41. WHO. School and Youth Health. What is a health promoting school. Available at: http://www.who.int/school_youth_ health/gshi/hps/en/ (Accessed: 09.09.2018)
42. Hahn RA, Truman BI. Education improves public health and promotes health equity. International Journal of Health Services 2015;45(4):657-678.
43. Hagell A, Rigby E, Perrow F. Promoting health literacy in secondary schools: A review. British Journal of School Nursing 2015;10(2):82-87.
44. Yıldırım F, Keser A. Sağlık Okuryazarlığı, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ankara, 2015.
45. Şener E, Samur M. Sağlığı Geliştirici Bir Unsur Olarak Sosyal Medya. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri 2013;2(4):508-523.
46. Fleary SA, Joseph P, Pappagianopoulos JE. Adolescent Health Literacy and Health Behaviors: A Systematic Review. J of Adolesc. 2018;62:116-127.
47. Gönen M, Katrancı M, Uygun M, Uçuş Ş. İlköğretim Birinci Kademe Öğrencilerine Yönelik Çocuk Kitaplarının, İçerik, Resimleme ve Fiziksel Özellikleri Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim 2011;36(160):250-265.
48. Körükçü Ö. Okulöncesi Eğitime Yönelik Resimli Çocuk Kitaplarının Bulunması Gereken Temel Özellikler Açısından İncelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2012;14(2):243-254.
49. Health for Kids. Available at: hittps://www.healthforkids.co.uk/ (Accessed:10.09.2018)
50. Okan O, Lopes E, Bollweg TM et al. Generic health literacy measurement instruments for children and adolescents: a systematic review of the literature. BMC Public Health 2018;18(1):166-184.

APA	Çoban T, ÖZCEBE L (2019). Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. , 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
Chicago	Çoban Tülin,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. (2019): 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
MLA	Çoban Tülin,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. , 2019, ss.337 - 349. 10.20518/tjph.464542
AMA	Çoban T,ÖZCEBE L Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. . 2019; 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
Vancouver	Çoban T,ÖZCEBE L Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. . 2019; 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
IEEE	Çoban T,ÖZCEBE L "Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü." , ss.337 - 349, 2019. 10.20518/tjph.464542
ISNAD	Çoban, Tülin - ÖZCEBE, Lütfiye Hilal. "Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü". (2019), 337-349. https://doi.org/10.20518/tjph.464542

APA	Çoban T, ÖZCEBE L (2019). Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 17(3), 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
Chicago	Çoban Tülin,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 17, no.3 (2019): 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
MLA	Çoban Tülin,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, vol.17, no.3, 2019, ss.337 - 349. 10.20518/tjph.464542
AMA	Çoban T,ÖZCEBE L Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2019; 17(3): 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
Vancouver	Çoban T,ÖZCEBE L Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2019; 17(3): 337 - 349. 10.20518/tjph.464542
IEEE	Çoban T,ÖZCEBE L "Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü." Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 17, ss.337 - 349, 2019. 10.20518/tjph.464542
ISNAD	Çoban, Tülin - ÖZCEBE, Lütfiye Hilal. "Çocuklarda sağlığın geliştirilmesinde sağlık okuryazarlığının rolü". Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 17/3 (2019), 337-349. https://doi.org/10.20518/tjph.464542