Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 74 Sayfa Aralığı: 107 - 121 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17211/tcd.729978 İndeks Tarihi: 13-06-2021
Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri
Öz: Te keYa rımadası’nda bulunan Sandıras, Karadağ, Akdağ ve Beydağları’nda (Batı Toroslar) bulunan31 glasiyal sirkin boyutları, geliştikleri yükselti, bakı ve eğim özellikleri incelenmiş, sirklerin geliştiğilokasyonun buzul vadisine göre konumu belirlenmiş ve morfometrik parametreler çerçevesindesirklerin gelişim aşamalarına göre sınıflandırılması yapılmıştır. Sirkler, her dağın buzullaşma döne-mindeki kalıcı kar çizgisine bağlı olarak farklı yükseltilerde gelişmişlerdir. Buzullaşma öncesi topo-grafya, yükselti ve gölge etkisine bağlı olarak gelişmiş ve farklı boyutlar kazanmışlardır. Sirklerinyaklaşık %80’ni güneş radyasyonuna daha az maruz kalan ve gölge etkisinin oluştuğu K, KD ve KByönlerde gelişim göstermişlerdir. Ortalama taban yükseltisi ~2450 m olan sahadaki sirkler, kuzeyedönük yamaçlarda ~1950 m gibi daha düşük kotlarda gelişebilmişlerdir. Sirklerin morfometrik öl-çümleri sonucunda, ortalama uzunluğun ~ 650 m, ortalama genişliğin ~500 m ve ortalama alanının~ 0,30 km² olduğu belirlenmiştir. Sirk uzunluğu genişlikten biraz daha fazla olmakla birlikte yüksekdairesellik oranı sirklerin büyük oranda yuvarlak ve daireye yakın bir şekle sahip olduğunu göster-mektedir. Sirkler, buzul vadisi başlangıç noktasında, buzul vadisi yamaçlarında ve buzul vadisindenbağımsız noktalarda olmak üzere geliştikleri lokasyona göre sirk teknesi, basit, basamaklı ve birleşiksirk formunda olmak üzere farklışekilsel özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Sirklerden 24 tanesi2. ve 3. gelişim aşamasında olup, orta derecede gelişimi yansıtmaktadırlar. Her dağda sirklerin ge-lişim aşamaları farklı olup, Akdağ’da bulunan sirkler diğer dağlardaki sirklere göre daha gelişmiş vedaha fazla sirke sahip olmuştur. Sirklerin oluşumu üzerinde gölge etkisi ve yükselti büyük ölçüdebelirleyici olmuş, bununla birlikte başta yağış tutarı olmak üzere iklimsel koşullar buzullaşma şiddetiüzerinde etkili olarak sirk gelişimini yönlendirmiştir.
Anahtar Kelime: Morphometric characteristics of the glacial cirques in the Teke Peninsula, Southwestern Anatolia
Öz: The morphometric characteristics of the 31 glacial cirques found on Mount Sandıras, Mount Kara-dağ, Mount Akdağ and the Beydağları mountains on the Teke Peninsula are examined in terms ofto their sizes, altitudes, aspects and slope along with their location according to glacial valleys andtheir grade (developmental stages) in the context of morphometric parameters. The cirques formedat various altitudes depending on the equilibrium line altitude (ELA) of each mountain during theglaciation. They evolved in accordance with the preglacial topography, elevation and shadow effectand acquired different dimensions. Approximately 80% of the cirques formed in the N, NE and NWdirections, where there was less exposure to solar radiation and shadow effects."Cirques in the re -gion have an average floor elevation of 2450 m and they could develop at lower elevations in thenorth-facing slopes (e.g.,~1950 m)". Average values of ~ 650 m in length, ~ 500 m in width and ~0,30 km² in area are derived from the morphometric measurements of the cirques. It was seen thatthe length of the cirques was slightly longer than the width. However, the high circularity ratiomeans that the cirques are mainly round and similar to a circular shape. Cirques have been classifiedaccording to their position in glacial valleys, such as at the head of a glacial valley, on the slopes ofa glacial valley and isolated area from the glacial valleys and according to their form in plan suchas cirque troughs, simple, staircase and compound cirques. 24 of the cirques are in the 2nd and3rd grade of development, indicating intermediate growth. The development of the cirques in eachmountain has been different, and the cirques in Akdağ have been more evolved and have more cir-ques than those of the other mountains. The shadow effect and altitude on the development of thecirques were largely determinant, however the climatic conditions, in particular the amount of pre-cipitation, had a significant influence on the extent of the glaciation and the growth of the cirques.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alonso, V. (1993) – Análisis de circo glaciares en las cabeceras de losrios Narcea, Ibia y Sil. Cordillera Cantabrica. Cuaternario yGeo-morfología, 7 (1-2), Valencia.
- Altınay, O., Bayrakdar, C., ve Çılğın, Z. (2019). Sirk Morfometrisi Çalış-malarında İnsansız Hava Araçları (İHA) ve CBS Kullamınlarına BirÖrnek: Karadağ Kütlesi (Batı Toroslar). In E. Akköprü, & F. Döker,Coğrafya Araştırmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları(pp. 163-176). Ankara: Pegem Akademi.
- Barr, I. D. ve Spagnolo, M. (2015). Glacial cirques as palaeoenviron-mental indicators: Their potential and limitations. Earth-ScienceReviews (151), 48-78.
- Bayrakdar C., Çılğın Z. ve Sarış, F. (2017a). Karadag’da Pleyistosen Bu-zullaşmaları, Batı Toroslar, Türkiye. Türkiye Jeoloji Bülteni / Geolo-gical Bulletin of Turkey 60: 451-469., Doi:10.25288/tjb.360610(Yayın No: 3773330)
- Bayrakdar, C., Güneç Kıyak, N., Turoğlu, H., Öztürk, T. ve Canel, T.(2017b). Akdağ Kütlesi’nde (Batı Toroslar) Pleistosen buzullaşma-larının jeomorfolojik özellikleri ve optik uyarmalı lüminesans (OSL)ile yaşlandırılması. Türk Coğrafya Dergisi 69: 27-37. DOI:10.17211/tcd.318170
- Bayrakdar, C. (2012). Akdağ Kütlesi'nde (Batı Toroslar) KarstlaşmaBuzul İlişkisinin Jeomorfolojik Analizi. İstanbul: İ.Ü Sosyal BilimlerEnst. Basılmamış Doktora Tezi, 1-180.
- Bayrakdar, C., Çılğın, Z., Döker, M.F. ve Canpolat, E. (2015). Evidenceof an active glacier in the Munzur Mountains, eastern Turkey. Tur-kish Journal of Earth Sciences 24: 56-71.
- Bayrakdar, C., Çılğın, Z. ve Keserci, F. (2020). Traces of late quaternaryglacia tions and paleoclimatic interpretation of Mount Akdağ(Alanya, 2451 m), Southwest Turkey. Med. Geosc. Rev. 2, 135–151. https://doi.org/10.1007/s42990-020-00026-5
- Benn, D.I. ve Evans, D.J.A. (1998). Glaciers and Glaciation. London:Arnold.
- Bennet, M. ve Glasser, N. (2009). Glacial Geology, Ice Sheets and Land-forms. UK: Wiley-Blackwell.
- Çılğın, Z. (2012), Dedegöl Dağı (Batı Toroslar) Buzul JeomorfolojisiEtüdü. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamışDoktora Tezi, 1-287 İstanbul.
- Çılğın, Z. ve Bayrakdar, C. (2018). Dedegöl Dağı’ndaki Glasiyal SirklerinMorfometrik Özellikleri. Coğrafya Dergisi 36: 27-48.
- Çiner, A., Deynoux, M. ve Çörekçioğlu, E. (1999). Hummocky morainesin the Namaras and Susam Valleys, Central Taurids, SW Turkey,Quaternary Science Reviews 18: 659-669.
- Çiner, A. (2003a). Türkiye'nin Güncel Buzulları ve Geç Kuvaterner BuzulÇökelleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 46, Sayı 1: 55-78
- Çiner, A. (2003b). “Geyikdağ'da (Orta Toroslar) Geç Kuvaterner Buzul-laşmasına Ait Morenlerin Sedimanter Fasiyes Analizi ve OrtamsalYorumu”, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 46, Sayı 1: 35-54.
- Doğan, M. (2011). Sandıras Dağı'nda (Muğla) Buzullaşma ve Buzul Şe-killleri. Ege Coğrafya Dergisi 20/1: 29-52.
- Doğu, A. F. (1993). Sandıras dağındaki buzul şekilleri. Ankara Üniver-sitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi2: 263-274.,
- Doğu, A. F., Çiçek, I., Gürgen, G. ve Tunçel, H. (1999a). “Akdağ'ın jeo-morfolojisi ve bunun beşeri faaliyetler üzerindeki etkisi (Fethiye-Muğla). Ankara Üniversitesi”, Türkiye Coğrafyası Araştırma veUygulama Merkezi Dergisi 7: 95-120.
- Doğu, A. F., Çiçek, I., Gürgen, G. ve Tunçel, H. (1999b). “Akdağ (Fet-hiye-Muğla)'nın glasyal ve karst jeomorfolojisi”, Cumhuriyetin 75.Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi Bildiri Özleri Kitabı,MTA, (s. 63-64).
- Erinç, S. (1971). Jeomorfoloji II, Genişletilmiş 2. Baskı. İstanbul Üni-versitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:23, İstanbul.Erinc, Sırrı (1984). Klimatoloji ve Metodları. İstanbul: İ.U Deniz Bilim-leri ve Coğrafya Enst.
- Evans, I.S., Cox, N. (1974). Geomorphometry and Operationnal Defi-nition of Cirques, Area, 6 (2), 150 – 153.
- Evans, I.S. (1990). Climatic effects on glacier distribution across thesouthern Coast Mountains, B.C., Canada. Annals of Glaciology 14(“Ice & Climate”): 58–64.
- Evans, I.S. ve Cox, N. (1995). The Form of Glacial Cirques in the EnglishLake District, Cumbria, Zeitschrift für Geomorphologie 39: 175–202.
- Evans, I.S. (1997). Process and form in the erosion of glaciated mo-untains. In: Stoddart, D.R. (Ed.), Process and Form in Geomorp-hology. Routledge, London, 145-174 pp
- Evans, I.S. (2006). Allometric development of glacial cirque form: geo-logical, relief and regional effects on the cirques of Wales. Geo-morphology 80 (3–4), 245–266.
- Garcia Ruiz, J.M., Villar, A. G., Ortigosa L. ve Bono, M. (1999) – Loscircos glaciares en los altos valles del Aragón y del Gállego (Piri-neo Central Español). Análisis morfométrico y variaciones espa-ciales, Cuaternario y Geomorfología 13 (1-2),Zaragoza-Salamanca.
- Hughes, P.D., Gibbard, P.L. ve Woodward, J.C. ( 2007). Geological con-trols on Pleistocene glaci-ation and cirque form in Greece. Geo-morphology 88 (3), 242–253.
- Lowey, G.W. (1999) – Glaciation, gravel and gold in the Fifty MileCreek area, west-central Yukon, in Yukon Exploration and Geology(eds. Emond, D.S; Weston, L.H.), Vancouver.
- Louis, H. (1944). Evidence for Pleistocene glaciation in Anatolia (inGerman). Geologische Rundschau, 447-481.
- Messerli, B. (1967). “Die eiszeitliche und die gegenwartige Vergletsc-herung in Mittelmeerraum”, Geographica Helvetica 22, 105-228.
- Mîndrescu, M., Evans, I.S. ve Cox, N.J., 2010. Climatic implications ofcirque distribution in the Romanian Carpathians: palaeowind di-rections during glacial periods. J. Quat. Sci. 25 (6): 875–888.
- Onde, H. (1952). Formes Glaciaires dans le Massif Lycien de I'Akdağ.XIXe Congres Geologique International Alger Fasc. XV, (pp. 327-335).
- Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., & Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger iklimsınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. Coğrafya Dergisi,(35), 17-27.
- Öztürk, M. Z. (2018). Karstik kapalı depresyonların (dolinlerin) mor-fometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, 36, 1-13.
- Philipson, A. (1915). Reissen und forschungen in westlichen Kleina-sien. Pet. Mit. H, 167.
- Planhol, X. de. (1953). “Les formes glaciaires du Sandıras Dağ et la li-mite des neiges eternelles quaternaires dans le SO de l'Anatolie”,Compte Rendu Sommaire de la Societe Geologique de France, (s.263-265).
- Planhol, X. ve İnandık, H. (1958). La Limite de La Glaciation Quater-naire Dans Le Massif du Yeşil Göl Dağ (Anatolie du Sud-Quest).Review (4), 33-35.
- Sarıkaya M.A. ve Çiner, A. (2015a). The Late Quaternary glaciation inthe eastern Mediterranean. In: Hughes, P. D. & Woodward, J. C.(editors) Quaternary Glaciation in the Mediterranean Mountains.Geological Society, London, Special Publications, 433. First pub-lished online 11 December, 2015. doi: 10.1144/SP433.4
- Sarıkaya M.A. ve Çiner, A. (2015b). Late Pleistocene Glaciations andPaleoclimate of Turkey. Bulletin of the Mineral Research and Exp-loration 151: 107-127.
- Sarıkaya, M. A., Çiner, A., Haybat, H., ve Zreda, M. (2014). An earlyadvance of glaciers on Mount Akdağ, SW Turkey, before the glo-bal Last Glacial Maximum; insights from cosmogenic nuclides andglacier modeling. Quaternary Science Reviews 88: 96-109.
- Sarıkaya, M.A., Çiner, A. ve Zreda, M. (2011). Quaternary Glaciationsof Turkey. J. G. Ehlers içinde”, Quaternary Glaciations-Extent andChronology (s. 393-403). Elsevier.
- Sarıkaya, M. (2011). Türkiye’nin Güncel Buzulları. D. Ekinci içinde, Fi-ziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (s. Sayı:6, 527-544, ). İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.
- Sarıkaya, M. A., Zreda, M., Çiner, A. ve Zweck, C. (2008). Cold and wetLast Glacial Maximum on Mount Sandiras, SW Turkey, inferredfrom cosmogenic dating and glacier modeling. Quaternary Sci-ence Reviews 27: 769–780, http://doi.org/10.1016/j.qua sei-rev.2008.01.002
- Steffanova, P. ve Mentlık, P. (2007). Comparison of morphometriccharacteristic of cirques in the Bohemian Forest. Silva Gabreta,13(3), Vimperk.
- Simoni, S. (2011). Typological and Morphometric Characteristics ofthe Glacial Cirques in Doamnei River Basin (Făgăraş Massif).Forum Geografic, Volume 10, Issue 1 / June 2011, pp. 35-49.,
- Trenhaile, A. S. (1976). Cirque Morphometry in the Canadian Cordil-lera, Annals of the Association of American Geographers, vol.66,no. 3.
- Turoğlu, H. (2011). Buzullar ve Buzul Jeomorfolojisi. İstanbul: Çantay Kitabevi.
- Yiğitbaşıoğlu, H. (2000). Finike ve Yakın Cevresinin İklim Ozellikleri.Ankara Unv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakultesi Dergisi Cilt 40 Sayı:1-2 , 107-36
| APA | ÇILĞIN Z, Bayrakdar C (2020). Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. , 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| Chicago | ÇILĞIN ZEYNEL,Bayrakdar Cihan Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. (2020): 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| MLA | ÇILĞIN ZEYNEL,Bayrakdar Cihan Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. , 2020, ss.107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| AMA | ÇILĞIN Z,Bayrakdar C Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. . 2020; 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| Vancouver | ÇILĞIN Z,Bayrakdar C Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. . 2020; 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| IEEE | ÇILĞIN Z,Bayrakdar C "Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri." , ss.107 - 121, 2020. 10.17211/tcd.729978 |
| ISNAD | ÇILĞIN, ZEYNEL - Bayrakdar, Cihan. "Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri". (2020), 107-121. https://doi.org/10.17211/tcd.729978 |
| APA | ÇILĞIN Z, Bayrakdar C (2020). Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, 0(74), 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| Chicago | ÇILĞIN ZEYNEL,Bayrakdar Cihan Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi 0, no.74 (2020): 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| MLA | ÇILĞIN ZEYNEL,Bayrakdar Cihan Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, vol.0, no.74, 2020, ss.107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| AMA | ÇILĞIN Z,Bayrakdar C Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi. 2020; 0(74): 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| Vancouver | ÇILĞIN Z,Bayrakdar C Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi. 2020; 0(74): 107 - 121. 10.17211/tcd.729978 |
| IEEE | ÇILĞIN Z,Bayrakdar C "Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri." Türk Coğrafya Dergisi, 0, ss.107 - 121, 2020. 10.17211/tcd.729978 |
| ISNAD | ÇILĞIN, ZEYNEL - Bayrakdar, Cihan. "Te keYa rımadası’ndaki (Güneybatı Anadolu) glasiyal sirklerin morfometrik özellikleri". Türk Coğrafya Dergisi 74 (2020), 107-121. https://doi.org/10.17211/tcd.729978 |
