Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler

Ozkaraman, Ayse; Özcan, Gizem

Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler

Gizem ÖZCAN, (Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Eskişehir, Türkiye)

Ayşe ÖZKAHRAMAN (Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, İç Hastalıkları AD, Eskişehir, Türkiye)

Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi

12 3

Yıl: 2021 Cilt: 14 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 3 - 16 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler

Öz:

Giriş: Sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlıkları ile ilgili bilgileri araştırıp bulması, öğrenmesi ve bu bilgiler doğrultusunda yaşamlarına yön vermesidir. Kronik hastalıklar arasında tip 2 diabetes mellitusun (T2DM) takip, tedavi ve bakım sürecinde sağlık okuryazarlığının önemi giderek artmaktadır. Amaç: Bu araştırma, T2DM hastalarında sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi ve sağlık okuryazarlığı düzeyini etkileyen faktörlerin incelenmesi amacıyla planlandı. Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı tipte tasarlanan araştırma 05.12.2018-21.06.2019 tarihleri arasında, 18 yaş ve üzeri, bilinci açık, en az bir yıldır T2DM hastası ve araştırmaya katılmaya gönüllü 700 hasta ile yürütüldü. Veriler Birey Tanıtım Formu ve Sağlık Okuryazarlığı Anketi-Avrupa Birliği (SOYA-AB-Q47) Ölçeği ile toplandı. Bulgular: Araştırmaya katılan hastaların yaş ortalaması 61.80 ± 10.49 yıl, %75.4’ü kadın, %74.3’ü evli, %71.4’ü ise ilkokul mezunudur. Hastaların %34.4’ünün T2DM tanı süresi 16 yıl ve üzerinde ve genel sağlık indeksi sağlık okuryazarlığı puan ortalaması 35.76 ± 7.20 ile yeterli düzeydedir. Yaş ile sağlık okuryazarlığı arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu, eğitim düzeyi yüksek olanların, evli olanların, geliri giderinden fazla olanların, T2DM’ye eşlik eden başka kronik hastalığı bulunmayanların, T2DM hakkında sağlık çalışanlarından ya da farklı kaynaklardan eğitim alan hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin daha yüksek olduğu saptandı (p < .05). Sonuç: Bu araştırmada T2DM olan hastalarda bazı sosyodemografik ve tıbbi özelliklerin sağlık okuryazarlığı düzeyini anlamlı ölçüde etkilediği belirlendi.

Anahtar Kelime:

The Level of Health Literacy and Affecting Factors in Type 2 Diabetes Mellitus Patients

Öz:

Background: Health literacy is the search for people to find information about their health, learn and guide their lives in line with this information. Type 2 diabetes mellitus (T2DM), which is one of the chronic diseases needs to take responsibility as well as health care professionals in the follow-up, treatment and care process. In this case, the concept of health literacy comes to the fore. Objectives: This study was planned to determine the level of health literacy in T2DM patients and to examine the factors affecting the level of health literacy. Methods: The cross-sectional and descriptive type study was carried out between 05.12.2018-21.06.2019, its sample was 18 years old and above, conscious, T2DM patient for at least one year and 700 patients volunteering to participate in the study. Data were collect edusing the Individual Literature Form and the Health Literacy Questionnaire-European Union (HLS-EU- Q47) Scale. Results: The average age of the patients participating in the study is 61.80 ± 10.49 years, 75.4% are women, 74.3% are married and 71.4% are primary school graduates. T2DM diagnosis period of 34.4% is 16 years or more. HLS-EU-Q47 general health index health literacy average score is sufficient with 35.76 ± 7.20. There is a significant negative relationship between age and health literacy, those who have higher education, married, more than their expenses, do not have any other chronic diseases accompanying T2DM, patients who receive education about T2DM from healthcare workers or other sources have a higher level of health literacy. It was determined to be high (p <.05). Conclusion: It is important in this research that health literacy in the T2DM of various socio-demographic and medical factors is important.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Simonds SK. Health education as social policy. Health Education Monographs, 1974;2(1):1-10
2. Yılmaz M, Tiraki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? DEUHFED [online]. URL: 2016;9(4): 142-147. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/752999 11 Ocak 2021
3. Kendir Çopurlar C, Kartal M. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli? TJFM&PC 2016;10(1):42-47.
4. World Health Organization. Division of health promotion, education and communications health education and health promotion unit. Health Promotion Glossary. 1998; World Health Organization, Geneva.
5. T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi sözlüğü 2011; URL: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/64546/978;jsessionid=24B168533918E5DB18231D3B9544DB41?sequence=3 hastalığı olan bireylerin öz-etkililik düzeylerinin karşılaştırılması. DEUHYO e-Dergi 2018;11(4):263-273
6. Hudson S, Rikard RV, Staiculescu I, Edison K. Improving health and the bottom line: the case for health literacy. ResearchGate 2017; URL: https://www.researchgate.net/publication/321134470. 29 Mayıs 2019
7. Ceyhan YŞ, Ünsal A. Farklı kronik hastalığı olan bireylerin öz-etkililik düzeylerinin karşılaştırılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2018;11(4):263-273
8. Yakar B, Gömleksiz M, Pirinççi E. Bir üniversite hastanesi polikliniğine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve etkileyen faktörler. Euras J Fam Med 2019;8(1):27-35
9. International Diabetes Federation (2017). Diabetes Atlas Eighth Edition. Erişim Adresi: https://www.idf.org/e-library/epidemiology-research/diabetes-atlas.html Erişim Tarihi: 11.05.2019
10. Cavanaugh KL. Health literacy in diabetes care: Explanation, evidence and equipment. Diabetes Manag (Lond). 2011; 1(2):191-199.
11. Sarkar U, Fisher L, Schillinger D. Is self-efficacy associated with diabetes self-management across race/ethnicity and health literacy? Diabetes Care 2006;29(4):823-829.
12. Abdullah A, Liew SM, Selim H, Ng CJ, Chinna K. Prevalence of Limited health literacy among patients with type 2 diabetes mellitus: A systematic review. PLoS One 2019;14(5):1-16
13. Kutner M, Greenberg E, Jin Y, Paulsen C. The health literacy of America’s adults: Results from the 2003 national assesment of adult literacy (NCES 2006-483). Research Gate 2006; URL: https://www.researchgate.net/publication/260081983. 01 Ağustos 2019
14. Baker DW. The meaning and the measure of health literacy. J Gen Intern Med 2006;21(8):878-883.
15. Von Wagner C, Knight K, Steptoe A, Wardle J. Functional health literacy and health promoting behaviour in a national sample of British adults. J Epidemiol Community Health 2007;61(12):1086-1090
16. Beauchamp A, Buchbinder R, Dodson S, Batterham RW, Elsworth GR, McPhee C, et al. Distribution of health literacy strengths and weaknesses across socio-demographic groups: a cross-sectional survey using the health literacy questionnaire (HLQ). BMC Public Health 2015;15:678
17. Sorensen K, Broucke SV, Pelikan JM, Fullam J, Doyle G, Slonska Z, et al. Measuring health literacy in populations: Illuminating the design and development process of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q). BMC Public Health 2013;13(948):1-10.
18. Durusu Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray Ready N, Çakır B, Akalın HE. Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması sonuç raporu. Sağlık-Sen Yayınları. Ankara, 2014
19. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN, Seçginli S, Coşansu G. Hemşirelikte Araştırma: Süreç, uygulama ve kritik. 3. Baskı. In Semra Erdoğan, Nursen Nahcivan, M. Nihal Esin (Ed), Nobel Tıp Kitabevleri 2017, İstanbul
20. Sorensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health 2015;25(6):1053-1058.
21. Okyay P, Abacıgil F. (Ed.) Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. T.C. Sağlık Bakanlığı, 2016.
22. Esen İ, Demirci H, Güçlü M, Aktürk Esen S, Şimşek EE. The relationship between health literacy, diabetic control, and disease-specific complications in patients with type 1 diabetes mellitus. South. Clin. Ist. Euras 2018;29(3):151-156
23. Özonuk E, Yılmaz M. Tip 2 diabetes mellitus tanılı hastaların sağlık okuryazarlığı ve tedavi uyumu arasındaki ilişki. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2019;16(2):96-103.
24. Hashempour L. Sağlık ve diyabet okuryazarlığı: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri örneği. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye. 2018.
25. Çiftçi Kİ. Kronik hastalığı olan bireylerin sağlık okuryazarlığı ve sağlık bakım hizmetinin belirlenmesi. T.C. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Erzurum, Türkiye. 2015.
26. Sezer A. Sağlık okuryazarlığının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. 2012.
27. Speirs KE, Messina LA, Munger AL, Grutzmacher SK. Health literacy and nutrition behaviours among low-income adults. J Health Care Poor Underserved 2012;23(3):1082-91.
28. Huizinga MM, Carlisle AJ, Cavanaugh KL, Davis DL, Gregory RP, Schlundt DG, et al. Literacy, numeracy, andportion-size estimation skills. Am J Prev Med 2009;36(4):324-328.
29. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Türkiye beden ağırlığı algısı araştırması. Ankara. 2012. URL: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/bedenagir_tr.pdf 08 Temmuz 2019.
30. Uğurlu Z, Akgün HS. Sağlık kurumlarına başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 12(1): 96-106.
31. Tokuda Y, Doba N, Butler JP, Paasche-Orlow MK. ‘’Health literacy and physicial and psychological wellbeing in japanese adults’’ Patient Educ Couns 2009;75(3):411-417.
32. Bozyer İ, Baybek H, Eksen M, Türkcan Düzöz G, Yavaş S. Muğla Devlet Hastanesi ve Sosyal Sigortalar Kurumu Muğla Hastanesi dahiliye kliniklerinde yatan diabetli hastaların ayak bakımına ilişkin bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2004: 1-8.
33. Tözün M, Sözmen MK. Halk sağlığı bakışı ile sağlık okuryazarlığı. Smyrna Tıp Dergisi 2014;48-54.
34. Osborn CY, Cavanaugh K, Wallston KA, Kripalani S, Elasy T, Rothman RL, et al. Health literacy explains racial disparities in diabetes medication adherence. J Health Commun 2011;16(3):268-78.
35. Bauer AM, Parker MM, Schillinger D, Katon W, Adler N, Adams AS, et al. Associations between antidepressant adherence and shared decisionmaking, patient–provider trust, and communication among adults with diabetes: Diabetes study of northern California (DISTANCE). J Gen Intern Med 2014;29(8):1139-47.

APA	Özcan G, Ozkaraman A (2021). Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. , 3 - 16.
Chicago	Özcan Gizem,Ozkaraman Ayse Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. (2021): 3 - 16.
MLA	Özcan Gizem,Ozkaraman Ayse Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. , 2021, ss.3 - 16.
AMA	Özcan G,Ozkaraman A Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. . 2021; 3 - 16.
Vancouver	Özcan G,Ozkaraman A Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. . 2021; 3 - 16.
IEEE	Özcan G,Ozkaraman A "Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler." , ss.3 - 16, 2021.
ISNAD	Özcan, Gizem - Ozkaraman, Ayse. "Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler". (2021), 3-16.

APA	Özcan G, Ozkaraman A (2021). Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(1), 3 - 16.
Chicago	Özcan Gizem,Ozkaraman Ayse Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 14, no.1 (2021): 3 - 16.
MLA	Özcan Gizem,Ozkaraman Ayse Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, vol.14, no.1, 2021, ss.3 - 16.
AMA	Özcan G,Ozkaraman A Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2021; 14(1): 3 - 16.
Vancouver	Özcan G,Ozkaraman A Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2021; 14(1): 3 - 16.
IEEE	Özcan G,Ozkaraman A "Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler." Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14, ss.3 - 16, 2021.
ISNAD	Özcan, Gizem - Ozkaraman, Ayse. "Tip 2 Diabetes Mellitus Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Etkileyen Faktörler". Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 14/1 (2021), 3-16.