Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi
Yıl: 2021 Cilt: 54 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 459 - 496 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30964/auebfd.897458 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi
Öz: Bu araştırmanın amacı sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık tiplerini belirlemektir. Araştırma temel nitel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. Katılımcılar ulusal ölçekte çalışma yürüten dört büyük öğretmen sendikasına üye olan öğretmenlerden seçilmiştir. Söz konusu sendikaların her birinden bir kadın bir erkek olmak üzere ikişer kişi araştırmada yer almıştır. Öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerle veriler üretilmiştir. Nitel veriler tümevarımcı içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak Değer ve Gelenek Odaklı Vatandaşlık (DGOV) ile Eleştiri ve Katılım Odaklı Vatandaşlık (EKOV) olmak üzere iki vatandaşlık tipi ortaya çıkmıştır. DGOV tipi için değerler ve gelenek vatandaşlığı şekillendiren en önemli boyuttur. DGOV’a göre vatandaşlık kimliğini tanımlayan öğe onun tarih ve kültür ile olan organik bağıdır. Bu vatandaşlık tipine göre gelenek göreneklere bağlı olmak, geçmişin mirasına sahip çıkmak vatandaşlık kimliğinin önemli harcıdır. DGOV tipinde önemli bir diğer kavram da görev ve sorumluluktur. Görev ve sorumluluk, değer ve gelenek etrafında şekillenmektedir. Eğitimi için ise “vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler” yaklaşımı benimsenmektedir. EKOV vatandaşlık kavramını eleştiri ve sorgulama ekseninde yorumlamaktadır. Bu vatandaşlık tipinde, vatandaşlığın daha çok “haklar” boyutu önemli görülmektedir. Hakların korunması ve dahası geliştirilmesi gerekebilir. Bu anlamda gösteri ve protesto yürüyüşleri düzenlemek, dilekçe vermek, sivil toplum kuruluşu altında örgütlenmek gereklidir. Bu vatandaşlık tipinde vatandaşlar etkin ve katılımcı özellikleriyle kamusal alanda etkinlik göstermelidir. Vatandaşlık eğitimi için ise eleştiri ve sorgulama temelli, “yansıtıcı inceleme olarak sosyal bilgiler” ön plana çıkmaktadır. Vatandaşlık eğitimi içinde toplum önemli bir çalışma alanıdır. Dolayısıyla öğretmenlerin hizmet öncesinde “Topluma Hizmet ve Sosyal Proje Geliştirme” derslerinde etkin vatandaşlık uygulamaları için olanaklar yaratılabilir. Özellikle sivil toplum kuruluşları ve resmi kurumlarla eşgüdümlü projeler üretilebilir.
Anahtar Kelime: Determination of The Citizenship Types of Social Studies Teachers
Öz: The aim of this research is to determine the citizenship types of social studies teachers. The research was designed to the basic qualitative research design. Participants were selected from teachers who are members of the 4 major teachers' unions working nationally. 2 people, 1 female and 1 male from each of the said unions, took part in the research. Data were produced through semi-structured interviews with teachers. Qualitative data were analyzed using inductive content analysis. As a result, two types of citizenship emerged, namely, Value and Tradition Oriented Citizenship (VTOC) and Criticism and Participation Oriented Citizenship (CPOC). For the VTOC type, values and tradition are the most important dimension that shapes citizenship. According to VTOC, what defines citizenship identity is its organic bond with history and culture. According to this type of citizenship, adhering to traditions and keeping the legacy of the past is an important fee of citizenship identity. Another important concept in VTOC type is duty and responsibility. Duty and responsibility are shaped around value and tradition. For his education, "social studies as a citizenship transfer" approach is adopted. CPOC interprets the concept of citizenship in the axis of criticism and questioning. In this type of citizenship, the "rights" dimension of citizenship is seen as important. Rights may need to be protected and further developed. In the definition of this citizenship approach, this discourse is called “citizenship transmission. In this sense, it is necessary to organize demonstrations and protest marches, to petition and to organize under non-governmental organizations. In this type of citizenship, citizens should be active in the public sphere with their active and participatory characteristics. For citizenship education, criticism and inquiry-based “reflective thinking” come to the fore. Society is an important field of study within citizenship education. Therefore, opportunities for effective citizenship practices can be created in teachers' pre-service courses in “Community Service Projects and Social Project”. Co-ordinated projects can be produced especially with non-governmental organizations and official institutions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akagündüz, S. Y. (2017). Ahlaklı yurttaş (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No: 431288).
- Akhan, E., Çiçek, S. ve Mert, H. (2019). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler öğretim programlarında değişen “İyi vatandaşlık” algısı. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 9-19. https://doi.org/10.18506/anemon.428588
- Alabaş, R. (2018). Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilk mekteplerde insani ve toplumsal değerler eğitimi: resimli, yeni musâhabât-ı ahlâkıye ve medeniye ders kitabı örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36), 55-87. https://dergipark.org.tr/en/pub/cttad/issue/39883/473396
- Anderson, C., Avery, P. G., Pederson, P. V., Smith, E. S., and Sullivan, J. L. (1997). Divergent perspectives on citizenship education: A Q-method study and survey of social studies teachers. American Educational Research Journal, 34(2), 333- 364. https://doi.org/10.3102/00028312034002333
- Aslan, E. (2011). Türkiye cumhuriyeti’nin ilkokullarda izlediği ilköğretim programı: “1924 ilk mektepler müfredat programı”. Elementary Education Online, 10(2), 717-734. https://www.ilkogretim-online.org/fulltext/218- 1596873404.pdf?1619005517 adresinden erişilmiştir.
- Ata, B. (2009). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 34-51). Ankara: Pegem.
- Bakioğlu, A. ve Kurt, T. (2009). Öğretmenlerin demokrasi vatandaşlık ve vatanseverlik algılarının nitel olarak incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 19-39. https://dergipark.org.tr/en/pub/maruaebd/issue/370/2111
- Barr, R. D., and Barth, J. L., Shermis, SS (1977). Defining the social studies. Washington, DC: National Council for the Social Studies.
- Bauman, Z. (2006). Sosyolojik düşünmek (5. Baskı) [Thinking Sociologically]. (A. Yılmaz, çev.). İstanbul: Ayrıntı (1990).
- Castro, A. J. (2013). What makes a citizen? critical and multicultural citizenship and preservice teachers' understanding of citizenship skills. Theory & Research in Social Education, 41(2), 219-246. https://doi.org/10.1080/00933104.2013.783522
- Caymaz, B. (2007). Türkiye'de vatandaşlık: Resmî ideoloji ve yansımaları (Sayı. 18). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
- Cohen, A. (2013). Conceptions of citizenship and civic education: lessons from three ısraeli civics classrooms (Unpublished doctorate tesis). Proquest Dissertations and Theses veritabanından erişilmiştir (Yayın No: 3561713).
- Creswell, J. W. (2013). Nitel araştirma yöntemleri [Qualitative inquiry and research design : choosing among five approaches]. (M. Bütün ve SB Demir, Çev.Eds.). İstanbul: Siyasal Kitapevi (2007)
- Çelik, H. (2008). Cumhuriyet dönemi vatandaşlık eğitiminde önemli adımlar. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 10(1), 359-369. http://www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2008_1/2008_1_25.p df adresinden erişilmiştir.
- Dewey, J. (1965). Democracy and education. The Macmillan Company: New York.
- Doğanay, A. (2009). Öğretmen adaylarının vatandaşlık algısı ve eylemlerinin siyasal toplumsallaşma bağlamında değerlendirilmesi. A. Şişman ve diğ. (Ed.), I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildirileri (28-44). Uşak: Uşak Üniversitesi.
- Doğanay, A., Çuhadar, A. ve Sarı, M. (2007). Öğretmen adaylarının siyasal katılımcılık düzeylerine çeşitli etmenlerin etkisinin demokratik vatandaşlık eğitimi bağlamında incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 50, 213-246. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/327 adresinden erişilmiştir.
- Ekici (2018). Ortaokullarda vatandaşlık eğitiminde yaşanan sorunlara ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 524371).
- Ersoy, A. F. (2014a). Active and democratic citizenship education and its challenges in social studies classrooms. Eurasian Journal of Educational Research, (55), 1- 20. http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2014.55.1
- Ersoy, A. F. (2014b). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının etkin vatandaşlık deneyimleri: sivil toplum kuruluşları örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 47(2), 65-88. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001338
- Ersoy, A. F. (2019). Birlikte yaşama kültürü ve demokrasi için karakter ve değerler eğitimi. A. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Eds.). Karakter ve değerler eğitimi içinde (ss. 279-305). Ankara: Anı
- Ersoy, F. (2007). Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 205766).
- Eryılmaz, Ö., Bursa, S., and Ersoy, A. F. (2018). Social studies teachers' and students' perceptions of active citizenship and non-governmental organisations. International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), 258-276. http://dx.doi.org/10.15345/iojes.2018.02.018
- Glesne, C. (2013). Nitel Araştırmaya Giriş. [Becoming Qualitative Researchers: An Introduction]. (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu, Çev.). Ankara: Anı. (2006)
- Gürses, F. (2010). Türkiye’de ders kitaplarında yurttaşlık: Cumhuriyet’in kuruluş yıllarından bugüne kavramsal dönüşüm (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 257436).
- Güven, S., Tertemiz, N. and Bulut, P. (2009). Vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimine yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 1-22. https://dergipark.org.tr/en/pub/ksbd/issue/16230/169971 adresinden erişilmiştir.
- Hahn, C. L. (1998). Becoming political: Comparative perspectives on citizenship education. Albany, NY: State University of New York Press.
- Hahn, C. L. (2015). Teachers’ perceptions of education for democratic citizenship in schools with transnational youth: A comparative study in the UK and Denmark. Research in Comparative and International Education, 10(1), 95-119. https://doi.org/10.1177/1745499914567821 İnan, A. (2000). Medenî bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün el yazıları. Ankara: TTK.
- Kadıoğlu, A., Keyman, F. ve Çakmaklı, D. (2016). “Vatandaşlık Araştırması” Bulgular Raporu (Konda/İPM). İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi, Sabancı Üniversitesi. https://konda.com.tr/wpcontent/uploads/2017/02/2016_03_VatandaslikArastir masi.pdf adresinden erişilmiştir.
- Kuş, Z. ve Aksu, A. (2017). Vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi hakkında sosyal bilgiler öğretmenlerinin inançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 18-41. https://dergipark.org.tr/en/pub/goputeb/issue/34591/382003 adresinden erişilmiştir.
- Kuş, Z. ve Ozan, H. (2019, Kasım). Nasıl bir vatandaş? görev ve sorumluluklarını bilen vatandaş: erken cumhuriyet dönemi vatandaşlık dersi öğretim programlarının analizi. 8. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu’unda sunulmuş bildiri. Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Leenders, H., Veugelers, W., and De Kat, E. (2008). Teachers' views on citizenship education in secondary education in The Netherlands. Cambridge journal of education, 38(2), 155-170. https://doi.org/10.1080/03057640802063106
- Marri, A. R., Michael-Luna, S., Cormier, M., and Keegan, P. (2014). Urban preservice K- 6 teachers' conceptions of citizenship and civic education: Weighing the risksm mand rewards. The Urban Review, 46(1), 63-85. http://dx.doi.org/10.1007/s11256-013-0248-3.
- Martin, L. A. (2008). Elementary and secondary teacher education students' perspectives on citizenship. Action in Teacher Education, 30(3), 54-63. https://doi.org/10.1080/01626620.2008.10463502
- McLaughlin, T. H. (1992). Citizenship, diversity and education: A philosophical perspective. Journal of Moral Education, 21, 235-250. https://doi.org/10.1080/0305724920210307
- MEB (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
- Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir uygulama. (S. Turan. Çev.). Ankara: Nobel.
- O’Brien, J. L., and Smith, J. M. (2011). Elementary education students’ perceptions of “good” citizenship. Journal of Social Studies Education Research, 2(1), 21- 36. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179019 adresinden erişilmiştir.
- Ochoa-Becker, A. S. (Ed.). (2007). Democratic education for social studies: An issues centered decision making curriculum. New York: IAP.
- Osler, A. (2011). Teacher interpretations of citizenship education: national identity, cosmopolitan ideals, and political realities. J. Curriculum Studies, 43(1), 1-24. https://doi.org/10.1080/00220272.2010.503245
- Patterson, N., Doppen, F., and Misco, T. (2012). Beyond personally responsible: A study of teacher conceptualizations of citizenship education. Education, Citizenship and Social Justice, 7(2), 191-206. https://doi.org/10.1177/1746197912440856
- Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem.
- Phipps, S. B. (2010). High school social studies teachers beliefs and education for democratic citizenship (Unpublished doctorate tesis). Retrieved from Proquest Dissertations and Theses (Theses No: 3427163).
- Sears, A., and Hughes, A. (2006). Citizenship: Education or indoctrination? Citizenship Teaching and Learning, 2(1), 3-17. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.454.8969&rep=rep1 &type=pdf#page=7 adresinden erişilmiştir.
- Sel, B. ve Sözer, M. (2018). Cumhuriyet dönemi (1928-1948) yurt bilgisi ders kitaplarında çocukluğun politik yapılandırılmasına ilişkin bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 293-315. doi: 10.16986/huje.2017027933
- Silverman, D. (2015). Interpreting qualitative data. California: Sage. Sim, J. B. Y. (2008). What does citizenship mean? Social studies teachers' understandings of citizenship in Singapore schools. Educational Review, 60(3), 253-266. https://doi.org/10.1080/00131910802195836
- Sim, J. B.-Y., Chua, S., and Krishnasamy, M. (2017). “Riding the Citizenship Wagon’: Citizenship Conceptions of Social Studies Teachers in Singapore” Teaching and Teacher Education, 63, 92–102. https://doi.org/10.1016/j.tate.2016.12.002
- Thapa, O. K. (2016). A phenomenological study of the lived experiences of social studies teachers: constructing ideas about democratic citizenship and teaching (Unpublished doctorate tesis). Retrieved from Proquest Dissertations and Theses (Theses No. 10592414).
- Thornberg, R., and Oğuz, E. (2016). Moral and citizenship educational goals in values education: A cross-cultural study of Swedish and Turkish student teachers' preferences. Teaching and Teacher Education, 55, 110-121. https://doi.org/10.1016/j.tate.2016.01.002
- Thornton, S. J. (1989). Aspiration and Practice: Teacher as Curricular-Instructional Gatekeeper in Social Studies. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, San Francisco, CA. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED315347.pdf
- Touraine, A. (2015). Demokrasi nedir? [Qu'est-ce-que la démocratie?]. (6. Baskı). (O. Kunal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi. (1994)
- Turner, B. (2012). Bir vatandaşlık kuramının anahtarları. (C. Cemgil, Çev.). A. Kadıoğlu (Ed.), Vatandaşlığın dönüşümü: Üyelikten haklara. İstanbul: Metis. (1992)
- Utku, M. (2015). Üniversite öğrencilerinin vatandaşlık ve sosyal medya (sosyal ağ) vatandaşlık algısının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 391263).
- Ünsal, A. (1998). Yurttaşlık zor zanaat. A. Ünsal (Ed). 75. yılda tebaa’dan yurttaşa doğru içinde (ss. 1-36). İstanbul: Tarih Vakfı.
- Üstel, F. (2014). Makbul vatandaşın peşinde. İstanbul: İletişim. Westheimer, J., and Kahne, J. (2004a). What kind of citizen? The politics of educating for democracy. American educational research journal, 41(2), 237-269. https://doi.org/10.3102/00028312041002237
- Westheimer, J., and Kahne, J. (2004b). Educating the “good” citizen: Political choices and pedagogical goals. Political Science & Politics, 37(2), 241-247. https://doi.org/10.1017/S1049096504004160
- Yeşilbursa, C. C. (2015). Turkish pre-service social studies teachers perceptions of good citizenship. Educational Research and Reviews, 10(5), 634-640. doi: 10.5897/err2014.2058
- Yiğit, E. Ö. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının gözünden vatandaşlık ve Türk vatandaşlığı. İlköğretim Online, 16(2), 406-427 https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.304708
- Yücel, H. A. (1971). İyi vatandaş iyi insan (3. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Zaman, H. (2006). Teachers’ perceptions of citizenship and citizenship education: A comparative study (Unpublished doctorate tesis). Retrieved from http://dscholarship.pitt.edu/7352/
| APA | Malkoç S, ATA B (2021). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. , 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| Chicago | Malkoç Serdar,ATA Bahri Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. (2021): 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| MLA | Malkoç Serdar,ATA Bahri Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. , 2021, ss.459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| AMA | Malkoç S,ATA B Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. . 2021; 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| Vancouver | Malkoç S,ATA B Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. . 2021; 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| IEEE | Malkoç S,ATA B "Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi." , ss.459 - 496, 2021. 10.30964/auebfd.897458 |
| ISNAD | Malkoç, Serdar - ATA, Bahri. "Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi". (2021), 459-496. https://doi.org/10.30964/auebfd.897458 |
| APA | Malkoç S, ATA B (2021). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54(2), 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| Chicago | Malkoç Serdar,ATA Bahri Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 54, no.2 (2021): 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| MLA | Malkoç Serdar,ATA Bahri Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, vol.54, no.2, 2021, ss.459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| AMA | Malkoç S,ATA B Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2021; 54(2): 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| Vancouver | Malkoç S,ATA B Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2021; 54(2): 459 - 496. 10.30964/auebfd.897458 |
| IEEE | Malkoç S,ATA B "Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi." Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54, ss.459 - 496, 2021. 10.30964/auebfd.897458 |
| ISNAD | Malkoç, Serdar - ATA, Bahri. "Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 54/2 (2021), 459-496. https://doi.org/10.30964/auebfd.897458 |
