‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası
Yıl: 2021 Cilt: 2021 Sayı: 54 Sayfa Aralığı: 49 - 76 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.47998/ikad.875256 İndeks Tarihi: 29-07-2022
‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası
Öz: Türkiye’nin yakın tarihindeki en büyük deprem olarak bilinen 1939 Erzincan Depremi toplumsal bellekte yer etmiş acı dönemlerden biridir. 27 Aralık 1939 gecesi 02.00 sıralarında meydana gelen depremde 32 bin 962 kişi yaşamını yitirmiş, 100 bin civarında vatandaş yaralanmış ve şehir bütünüyle enkaz haline gelmiştir. Bu çalışmada söz konusu felaketin basında sunuluşu betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın örneklemini Tan, Cumhuriyet, Akşam ve Ulus gazetelerinin 28 Aralık 1939-31 Ocak 1940 tarihleri arasında yayımlanan sayıları oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında doküman incelemesiyle elde edilen bulgular, dönemin sınırlı iletişim olanakları ve mevsim koşullarının ulaşım ve telgraf hatlarında neden olduğu aksaklıklara rağmen gazetelerin, felaketi gecikmeli de olsa çeşitli yönleriyle aktarmaya çalıştığını göstermektedir. Basın kuruluşları, Anadolu Ajansı ve resmi kaynakların açıklamalarına dayalı enformasyonu sayfalarına yansıtmanın yanı sıra bazı muhabir ve yazarlarını Erzincan’a göndererek olay yerinden haber almışlardır. Basında sunulan başlıca içerikler arasında felaketin etkilediği yerlerdeki çaresizlik, enkaz çalışmaları, depremzedelerin ihtiyaçları ve talepleri, ulaştırılan yardımlar, devlet yetkililerinin felaket bölgelerine yaptığı ziyaretler, can kaybı ve yaralıların durumu ile maddi hasara ilişkin veriler yer almaktadır. Gazetelerde felaketin büyüklüğünü gözler önüne serecek biçimde içeriklere ve görsellere yer verilmiştir. Bununla birlikte basının böylesi olağanüstü bir süreçte ulusal düzeyde bir hassasiyet ve yardımlaşma ağının kurulmasında devletin sesi olarak görev yaptığı görülmektedir. Bu süreçte gazetelerde ulusal aidiyet bilinci ve duygu birliğine dayalı olarak ülke genelinde bir dayanışmayı sağlama çabası ağırlıktadır. Resmi söylemin yeniden üretildiği içeriklerde, topyekun bir yardım seferberliğine katılmanın milli bir vazife olduğu vurgulanarak devletin tüm vatandaşların desteğini beklediği ifade edilmiştir. Ayrıca yaşanan felaketin yalnız depremzedelerin değil ulusun tüm bireylerinin ortak acısı olduğu vurgulanarak ‘milli yas’ söylemiyle ulusal düzeyde bir duygu birliği yaratılmak istenmiştir.
Anahtar Kelime: Press Relieving Wounds After ‘A National Disaster’ 1939 Erzincan Earthquake in Newspapers and the Construction of National Solidarity
Öz: 1939 Erzincan Earthquake, known as the biggest earthquake in Turkish recent history, impress itself society’s mind as one of the aching eras. In the earthquake, happened on 27th of December 1939 at around 02:00 AM, as the death toll reached to 32.962, around 100 thousands people were injured and the city was razed the ground. In this study, presentation of said disaster in the newspapers is scrutinized with descriptive analysis. The samples of the study is consists of the issues of Tan, Cumhuriyet, Akşam and Ulus newspapers, published between 28th of December 1939 and 31st of January 1940. Grasped by document analysis, the findings of the study shows that newspapers tried to convey the disaster in various aspects, even though the limited communication capabilities of the period and the impediment on the lines of transportation and telegraph produced by seasonal effects. The newspapers not only used the information from Anatolia News Agency and government statements but also got hold of information from scene of the disaster by sending in their own correspondents and columnists. Coverage of newspapers were consist of misery in disaster areas, removal of the wreckage, requirement and request of earthquake survivors, reached aids, visits of the government officials and figures on death toll, conditions of the injured and material damages. In the newspapers, there were content and visuals, depicted the enormity of the disaster. In addition, the press acted as the voice of government for establishing a welfare and sensibility web. In the newspapers there appeared news for the purpose of building solidarity based on consciousness of national identity and fellowship during mentioned period. In the content of newspaper breeding official discourse, it was emphasized that participating altogether in campaign for aids was a national duty, and the government expected all citizens to call in. Furthermore, it was sought to construct a national consciousness with the ‘national mourning’ discourse, highlighting that experienced disaster was not a misery only for earthquake survivors but also for all citizens.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Althusser, Louis. (2002). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (Çev. Mahmut Özışık ve Yusuf Alp), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Arpacı, Murat. (2018). Şehrin Çöküşü ve Hafıza Mekânının İnşası: 1939 Erzincan Depremi Üzerine. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 45, 221- 238.
- Atik, Abdülkadir ve Şeyma Bilginer Erdoğan. (2014). Toplumsal Bellek ve Medya. Atatürk İletişim Dergisi, 6, 1-16.
- Aydın, Rıfat. (2018). Ulus, Uluslaşma ve Devlet: Bir Modern Kavram Olarak Ulus Devlet.” Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 229-256.
- Aydın, Nurhan ve Elif Ergün. ( 2018). 1924 Erzurum Depremi ve Gazi Mustafa Kemal Paşa. Tarih ve Günce Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, 1(2), 145- 168.
- Ayhan, Bünyamin. (2008). Olağanüstü Durumlarda Basının Toplumsal Dayanışma ve Bütünleşmeye Basının Katkısı: Milli Mücadele Dönemi Türk Basını. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 75-99.
- Boratav, Korkut. (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
- Cem, İsmail. (1977). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. İstanbul: Cem Yayınevi
- Durna, Tezcan. (2009). Kemalist Modernleşme ve Seçkincilik. Ankara: Dipnot Yayınları.
- Ekinci, Oğuzhan. (2018). Adorno, Habermas ve Rotry’de Toplumsal Dayanışma. İnsan ve Toplum, 8(1), 1-36.
- Giddens, Anthony. (2018). Sosyoloji. Yay. ve Haz. Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
- Güner, Muhammed Oğuzhan. ( 2019). Ferdinand Tönnies’in Sosyolojisi ve Alman Sosyal Bilim Geleneğindeki Yeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Güngör, Nazife. (2010). Nazife Güngör, Cumhuriyet Döneminde İletişim Kurumlar, Politikalar, (Der. Nazife Güngör), Ankara: Siyasal Kitabevi
- Haçin, İlhan. ( 2014). 1939 Erzincan Büyük Depremi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 30(88), 37-69.
- Hobsbawm, Eric. (2017). Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. Çev., Osman Akınhay (Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Kaya, Mahmut. (2012). Klasik Sosyolojik Perspektifte Modernleşme Tartışmaları. Birey ve Toplum. 2(4), 111-132.
- Koç, Hakan. (2013). Türk Basınının Doğal Afetlere İlişkin Bakış Açısını Belirlemeye Yönelik Bir İnceleme. Journal of World of Turks (ZfWT), 5(2),121-137.
- Koçak, Cemil. (2008). Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. Milliyetçilik Cilt 4. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). İstanbul: İletişim Yayınları, 37-43.
- Kolukırık, Suat ve Meyrem Tuna. (2009). Türk Medyasında Deprem Algısı: Marmara Depremi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 286-298.
- Koloğlu, Orhan. (2006), Osmanlı’dan 21.Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları
- Köker, Levent. ( 2010). Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Timisi, Nilüfer ve Çiler Dursun. (1999). Depremin Medyada Yarattığı Gerilim: Devletin ve Bilimin Meşruiyeti Sorunu. Mürekkep, 13, 204-214.
- Oran, Baskın, (2003). 1939-1945 Savaş Kaosunda Türkiye: Göreli Özerklik 2. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Baskın Oran (Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Özbek, Meral, (1998). Arabesk Kültür: Bir Modernleşme ve Popüler Kimlik Örneği. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba (Der.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 168-187.
- Özçelik, Mücahit, (2010). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(29), 253-269.
- Özer, Ömer, (2010). Liberal Basın. İstanbul: Literatürk Yayınevi.
- Smith, Anthony, D, (2010). Küresel Bir Çağda Uluslar ve Milliyetçilik. Sosyoloji Başlangıç Okumaları. Anthony Giddens (Der.). Günseli Altaylar (Çev.). İstanbul: Say Yayınları, 261-275.
- Şahin, Meltem ve Filiz Yıldız. (2020). İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(4), 1440- 1462.
- Turner, H. Jonathan, Leonard Beedhley ve Charles H. Powers. (2010). Sosyolojik Teorinin Oluşumu. Ümit Tatlıcan (Çev.). İstanbul: Sentez Yayıncılık
- Üstel, Füsun. (2019). “Makbul Vatandaş”ın Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Yıldız, Filiz. (2017). 1930’lu Yılların Gazetelerinde Modern Türk Kadını İmgesi. Konya: Literatürk Academia Yayınevi
- Zürcher, Eric.J, (2010). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Yasemin Saner Gönen (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Akşam, “Erzincan vilayeti ile Kemah bir enkaz yığını aldı” 28 Aralık 1939.
- Akşam, “Dikkatler”, 29 Aralık 1939.
- Akşam, “Yılbaşı gecesi eğlencelerinden vazgeçiliyor”, 30 Aralık 1939.
- Akşam, “ Kimsesiz kalan 110 çocuk Erzincan’dan Ankara’ya getiriliyor”, 5 Ocak 1940.
- Akşam, “Mebus Bayan Nakiye... ”, 6 Ocak 1940.
- Vâlâ Nureddin, “Yeni büyük felaket karşısında”, Akşam, 28 Aralık 1939.
- Vâlâ Nureddin, “Hamiyetimiz ve teşkilatçı kabiliyetimiz imtihan geçiriyor”,
- Akşam, 30 Aralık 1939
- Akşam, “Felâketzedelere yardım kanunu kabul edildi”, 18 Ocak 1940.
- Cumhuriyet, “Şiddetli zelzele neticesinde Erzincan tamamen enkaz yığını haline geldi”, 29 Aralık 1939.
- Cumhuriyet, “ Okuyucularımız teklif ediyor”, 30 Aralık 1939.
- Cumhuriyet, “ Felaketin acıklı rakamları”, 14 Ocak 1940.
- Cumhuriyet, “ Zelzele mıntıkasındaki işler”, 16 Ocak 1940.
- Cumhuriyet, “Cumhur Reisimizin Beyannamesi”, 2 Ocak 1940.
- Cumhuriyet, “Zelzele faciasından intıbalar”, 4 Ocak 1940.
- Nadir Nadi, “Zelzele Felaketi”, Cumhuriyet, 28 Aralık 1939
- Peyami Safa, Hadiseler Arasında, “Zelzele”, Cumhuriyet, 29 Aralık 1939
- Fazıl Ahmed Aykaç, “ Vazife başına”, Cumhuriyet, 30 Aralık 1939.
- Ulus, “Müthiş bir zelzele felaketi oldu”, 28 Aralık 1939.
- Ulus, “Sıhhat Vekilimiz Mecliste felâkete dair gelen telgrafları okudu”, 28 Aralık 1939.
- Ulus, “Milli Şefimizin felâket karşısında teessürleri”, 28 Aralık 1939.
- Ulus, “300 Yataklı Kızılay imdat hastane treni gitti”, 31 Aralık 1939
- Kemal Zeki Gençosman, “Felaket Sahasından Röportajlar”, Ulus, 30 Aralık 1939.
- Ulus, “Ordu ve Giresun’a vapurla erzak, ecza, yiyecek ve iki sıhhat heyeti gönderildi”, 31 Aralık 1939
- Falih Rıfkı Atay, “Milli bir yardım seferberliği! ”, Ulus, 28 Aralık 1939.
- Ulus, “Herkes yardıma koşuyor”, 30 Aralık 1939.
- Ulus, “ Kârilerimize”, 31 Aralık 1939.
- Ulus, “ İstanbul’da yardım seferberliği”, 31 Aralık 1939.
- Tan, “Erzincan Civarı Korkunç Bir Zelzele Felaketine Uğradı”, 28 Aralık 1939.
- Tan, “Vatandaş, Felaketzede Kardeşlerimize Yardım Elini Uzat!”, 28 Aralık 1939.
- Zekeriya Sertel, “Büyük Felaket Karşısında” Tan, 29 Aralık 1939.
- Tan, “Adana’da bir gün yenilmeyecek”, 2 Ocak 1940.
- Tan, “ Felâketzedeler için”, 2 Ocak 1940.
- Tan, “Milli şefin beyannamesi”, 2 Ocak 1940.
- Tan, “Yardım Faaliyeti Her An Hızla Genişliyor”, 3 Ocak 1940.
- Tan, “Yeni ve Modern Şehirler Yapılacak”, 3 Ocak 1940.
- Tan, “Fedakâr bir itfaiyeci”, 3 Ocak 1940.
- Tan, “Erzincan Zelzelesine Ait İlk resimler”, 3 Ocak 1940.
- Tan, “Büyük Erzincan zelzelesine ait yeni fotoğraflar”, 6 Ocak 1940.
- Tan, “İstanbul’un Yardımı Gittikçe Genişliyor ”, 6 Ocak 1940.
- Tan, “Teşkilat yavaş çalışıyor”, 6 Ocak 1940.
- Tan, “Erzincan sokaklarında hâlâ cesetler yatıyor”, 7 Ocak 1940.
- Tan, “Dağ Köyleri On Gündür Yardımsız”, 7 Ocak 1940.
- Tan, “Yolcuların anlattıkları”, 8 Ocak 1940.
- Tan, “50 mahkumun cezaları affediliyor”, 10 Ocak 1940.
- Tan, “Tecil kanunu”, 14 Ocak 1940.
- Burhan Felek, “ Verelim”, Tan, 29 Aralık 1939.
- Burhan Felek, “Felaket Önünde Birkaç Mülahaza”, Tan, 2 Ocak 1940.
- Tevfik Fikret, “Verin Zavallılara”, Tan, 28 Aralık 1939.
- Tan, “Erzincan’ın kurulacağı yer için Nafia Vekaleti tetkikler yaptıracak”, 18 Ocak 1940.
- Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, http:// www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-verileri/sayisal-veriler/), erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
| APA | Yıldız F, DURSUN O (2021). ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. , 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| Chicago | Yıldız Filiz,DURSUN ONUR ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. (2021): 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| MLA | Yıldız Filiz,DURSUN ONUR ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. , 2021, ss.49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| AMA | Yıldız F,DURSUN O ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. . 2021; 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| Vancouver | Yıldız F,DURSUN O ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. . 2021; 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| IEEE | Yıldız F,DURSUN O "‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası." , ss.49 - 76, 2021. 10.47998/ikad.875256 |
| ISNAD | Yıldız, Filiz - DURSUN, ONUR. "‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası". (2021), 49-76. https://doi.org/10.47998/ikad.875256 |
| APA | Yıldız F, DURSUN O (2021). ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2021(54), 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| Chicago | Yıldız Filiz,DURSUN ONUR ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 2021, no.54 (2021): 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| MLA | Yıldız Filiz,DURSUN ONUR ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, vol.2021, no.54, 2021, ss.49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| AMA | Yıldız F,DURSUN O ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 2021; 2021(54): 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| Vancouver | Yıldız F,DURSUN O ‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 2021; 2021(54): 49 - 76. 10.47998/ikad.875256 |
| IEEE | Yıldız F,DURSUN O "‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası." İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2021, ss.49 - 76, 2021. 10.47998/ikad.875256 |
| ISNAD | Yıldız, Filiz - DURSUN, ONUR. "‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası". İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 2021/54 (2021), 49-76. https://doi.org/10.47998/ikad.875256 |
