İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi

Kurt, Türker; Kandemir, Mehmet; ÖZER, Arif; ÇALIK, Temel; Özbay, Yaşar

İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi

Temel ÇALIK, (Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Ankara, Türkiye)

Yaşar ÖZBAY, (Boş)

Arif ÖZER, (Boş)

Türker KURT, (Boş)

Mehmet KANDEMİR (Boş)

Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi

10 4

Yıl: 2009 Cilt: 15 Sayı: 60 Sayfa Aralığı: 555 - 576 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi

Öz:

Bu araştırmada okul iklimi, prososyal davranışlar (faydacı ve özgeci yardım), temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerinin öğrencilerin zorbalık statülerinden (zorba ve kurban) birinde bulunma olasılıklarını yordama güçleri araştırılmıştır. Araştırma grubunu Ankara ilinde 2007 - 2008 öğretim yılında ilköğretim 6., 7., ve 8, sınıflara devam eden 456 öğrenci oluşturmuştur. Veriler ikili logit regresyon analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın yordayıcı değişkenlerini; cinsiyet, okul iklimi, temel ihtiyaçlar ve prososyal davranışlar (faydacı ve özgeci yardım); sonuç ya da yordanan değişkenini ise zorbalık statüleri (zorba ve kurban) oluşturmaktadır. Analiz sonuçları, temel ihtiyaçlar dışındaki tüm değişkenlerin zorbalık davranışlarını anlamlı düzeyde yordadıklarını göstermiştir. Diğer bir ifadeyle, okul ikliminin olumlu olması, öğrencinin cinsiyetin erkek olması ve özgeci yardım davranışları göstermesi, öğrencinin zorba olarak sınıflandırılma olasılığını azaltmaktadır.

Anahtar Kelime: ilk öğretim öğrencileri zorbalık zorbalıktan kaçınma cinsiyet rolleri cinsiyet farklılıkları Ankara prososyal davranışlar temel ihtiyaçlar okul iklimi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Anderson, C.S. (1982). The search for school climate: A review of research. Review ofEducational Research, 52(3), 368-420.
Austin, S. & Joseph, S. (1996). Assessment of bully/victim problems in (to 11 year olds. British Journal of Educational Psychology, 66, 447-456.
Baldry A.C. & Farrington D. P. (2000). Bullies and delinpunts. personal characteristics and parental styles. Journal of Community And Applied Social Psychology, 10, 17-18.
Banks, R. (1997). Bullying in school. ERIC Digest. 09.07.2005 tarihinde http://npin.org/library/pre 1998/n00416.html adresinden alınmıştır.
Bilgin, N. (1988). Sosyal psikolojiye giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Björkpvist K. & Österman K. (1999). The nature of school bullying: across national perspective. London and New York: Routhledge. Brand, S. & Felner, R.D. (1996). Cross-situational inconsistency in behavioral
assessments and family/school environments. Journal of Community Psychology, 24,160-174.
Brand, S., Felner, R., Shim, M., Seitsinger, A., Dumas, T. (2003) Middle School Improvement and Reform: Development and Validation of a School-Level Assessment of Climate, Cultural Pluralism, and School Safety. Journal of Educational Psychology, 95(3), 570-588.
Bridge, B. (2003). Zorbalık: Bilinmeyen çeşitleri ve çözümleri. Beyaz İstanbul:Yayınları
Cairns, R. B., Cairns, B.D., Neckerman, H. J, (1989). Growth and Agression: 1. Childhood to early adolesence. Developmental Psychology, 11, 215-232.
Celep, C. (2002). Sınıf yönetimi ve disiplini. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Choi, J., (2005). Social Interdependence and social dominance: determinants of children's bullying, victimization and pro-social behaviors. Unpublished doctoral dissertation, University of Minnesota, USA.
Comer, J.P. (2001). School that develop children. American Prospect, 12(1), 30-35
Crick, N.R., & Grotpeter, J.K. (1995). Relational agression, gender, and social- psychological adjustment. Child Development, 66, 710-722.
Cushing, L. S.;Horrier, R.H.; & Barrier,H. (2008). Validation and congruent validity of a direct observation tool to assess student social climate. Journal of Positive Behavior Interventions. [Online] 09.07.2008 tarihinde http://pbi.sagepub.com.Adresinden alınmıştır.
Çalık, T., Özbay, Y., Erkan, S., Kurt, T., Kandemir, M. (2006). Seçim teorisi temelli güvenli okul iklimi oluşturma projesi. Proje No: 106K016. (Proje, Tübitak Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmalarım Destekleme Grubu (SOBAG) tarafından desteklenmiştir.
Çmkır, Ş. ve Karaman-Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 34, 236-253.
Dautenhahn, K., & Woods, S. (2003). Possible Connections between behavior, empathy and imitation. ERİC Document Reproduction Service No: 9901485
Dölek, N. (2001). İlk ve orta öğretim okullarındaki öğrenciler arasında zorbaca davranışların incelenmesi ve "zorbalığı önleme tutumu geliştirilmesi programının etkisinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Eisenberg, N., & Strayer, J. (1987). Empathy and its development. New York: Cambridge University Press.
Elliot, M. (1992). Bullying. A praclicical guide to coping for schools. Wiltshire:Longman.
Eşici, H. (2007). İlköğretim Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Temel İhtiyaçlarının Karşılanma Düzeyi İle Zorbacı Davranışları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yükseklisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Glasser, W. (1965). Reality therapy: A new approche to psychiatry. New York: Harper and Row.
Glasser, W. (1985). Control theory: A new explanation of how we control our lives. New York: Harper & Row Publishers.
Gottfredson, G.D., & Gottfredson, D.C. (1985). Victimizatization in schools. New York: Plenum.
Gültekin, Z. ve Sayıl, M. (2005). Akran Zorbalığım belirleme ölçeğinin geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 15, 47-61.
Halpin, A. W., & Croft, D.B. (1963). The organizational climate of schools. Chicago:Midwest Administration Center.
Hoy,W.K.,Tarter, C.& Kottkamp, R.B.(1991).Open schools Ihealty schoolsimeasuring organizational climate. Beverly Hills: Sage Publication.
Hoy, W.K. (2003). School climate. In J.W. Guhtrie (Ed.), Encylopedia of education (2nd ed.), (pp. 2121-2124). New York: Thompson Gale.
İkinci, M. (2003). Ergenlerde temel ihtiyaçların karşılanma düzeyi ile başa çıkma davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
James, B. (1994). School violence and the law: The search for suitable tools. School Psychology Review, 32(2), 190-203
Kandemir, M. (2006). İlköğretimde algılanan sınıf içi empatik atmosfer ile benlik algısı arasındaki etkileşimin akran zorbalığı ile ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kandemir, M., Palancı, M., Kurt, T., ve Çakır, O., (2008). Relation of the interaction between the self-esteem of elementary students and their prosocial behaviors with peer bullying. International Conference On Educational Sciences 2008(ICES'08), Cilt 2, (pp. 1089-1094).
Kartal, H. (2008). Bullying prevalence among elementary students. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 207-217.
Karylowski, J., (1982). Two types of altruistic behavior: Doing good to feel good of to make the other feel good. In V. J. Deflege And J. Grzelak (Eds.), Cooperation And Helping Behavior: Theories And Research. NY. Academic Press.
Khoury-Kassabri, M., Benbenishy, R., & Astor, R.A. (2005). The effects of school climate, socioecomics, and culturel factors oil student victimization in Israel. Social Work Research, 29(3), 165-180.
Loukas, A., Suzuki, R. Hortori, K.D. (2006) Examining School Connecyedness as a mediator of school climate effects. Journal of Research on Adolesence, 16(3), 491-502.
MEB (2006). Eğitim ortamında şiddetin önlenmesi ve azaltılması strateji ve eylem planı (2006-2011 +), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğü.
MEB (2007). Çocuklarda ve gençlerde artan şiddet eğilimi ile okullarda meydana gelen olayların araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan TBMM araştırma komisyonu raporu. Ankara: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Michalik, N., (2005). Determinants of adolescent prosocial behavior: parental personality and socialization. Unpublished doctoral dissertation. Arizona State University. USA.
Nabuzokâ, D. (2003). Experiences of bullying-reated behaviors by enğlish and zambian pupils: A comparaive study. Educational Research) 45(1), 95-109
Olweus, D. (2002). Annotation: Bullying at school: Basic fact and effects of a school basit intervention program. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35(7)1171-1190.
Olweus, D. (2003). A profile of bullying at school. Educational Leadership, 60, (6),Retrieved March 5, 2008, from EBSCO host database.
Palancı, M. ve Özbay, Y. (2ÖÖ5). Lise ve üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı problemlerini gidermeye yönelik gerçeklik terapisi öryantasyonlu yardım programı. (Editörler: S. Erkan ve A. Kaya). Deneysel olarak sınanmış grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları II. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Pekel-Uludağlı ve N., Uçanok, Z. (2005). Akran Zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik statüye göre zorba/kurban davranış türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20(56), 77-92.
Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 531-562.
Rolland E. & Galloway D. (2002). Classrom infulences on bullying. Centre for Behavioral Research, 44,299-300.
Rushton, J. P ve M. R. Sorrentino. (1981). Altruism and helping behavior: social, personality and developmental perspectives. New Jersey: Lawrence Ass. Publishers.
Sabo, D. J. (1995) Organizational climate of middle schools and the quality of student life. Journal of Research and Development in Education, 28, 150-160.
Scales., P.C., & Taccogna, J. (2001). Developmental assets for school and life. The Education Digest, 66(6), 34-39.
Welsh, W.N. (2000) The effects of school climate on school disorder. ANNALS, 567 14 Haziran 2008 tarihinde http://ann.sagepub.com/cgi/content/refs/567/1/88 adresinden alınmıştır.

APA	ÇALIK T, Özbay Y, ÖZER A, Kurt T, Kandemir M (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. , 555 - 576.
Chicago	ÇALIK Temel,Özbay Yaşar,ÖZER Arif,Kurt Türker,Kandemir Mehmet İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. (2009): 555 - 576.
MLA	ÇALIK Temel,Özbay Yaşar,ÖZER Arif,Kurt Türker,Kandemir Mehmet İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. , 2009, ss.555 - 576.
AMA	ÇALIK T,Özbay Y,ÖZER A,Kurt T,Kandemir M İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. . 2009; 555 - 576.
Vancouver	ÇALIK T,Özbay Y,ÖZER A,Kurt T,Kandemir M İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. . 2009; 555 - 576.
IEEE	ÇALIK T,Özbay Y,ÖZER A,Kurt T,Kandemir M "İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi." , ss.555 - 576, 2009.
ISNAD	ÇALIK, Temel vd. "İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi". (2009), 555-576.

APA	ÇALIK T, Özbay Y, ÖZER A, Kurt T, Kandemir M (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(60), 555 - 576.
Chicago	ÇALIK Temel,Özbay Yaşar,ÖZER Arif,Kurt Türker,Kandemir Mehmet İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 15, no.60 (2009): 555 - 576.
MLA	ÇALIK Temel,Özbay Yaşar,ÖZER Arif,Kurt Türker,Kandemir Mehmet İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, vol.15, no.60, 2009, ss.555 - 576.
AMA	ÇALIK T,Özbay Y,ÖZER A,Kurt T,Kandemir M İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2009; 15(60): 555 - 576.
Vancouver	ÇALIK T,Özbay Y,ÖZER A,Kurt T,Kandemir M İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2009; 15(60): 555 - 576.
IEEE	ÇALIK T,Özbay Y,ÖZER A,Kurt T,Kandemir M "İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi." Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15, ss.555 - 576, 2009.
ISNAD	ÇALIK, Temel vd. "İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi". Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 15/60 (2009), 555-576.