Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi

Polat, Tuncay; ÖZCAN, MELTEM; ALKAN POLAT, BETÜL

doi:10.37989/gumussagbil.1094351

Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi

Meltem ÖZCAN, (Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Evde Hasta Bakımı Bölümü, Erzincan, Türkiye)

Tuncay POLAT, (Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Mülkiyeti Koruma Bölümü, Erzincan, Türkiye)

Betül ALKAN POLAT (Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Bölümü, Erzincan, Türkiye)

Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi

9 3

Yıl: 2023 Cilt: 12 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1060 - 1071 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.37989/gumussagbil.1094351 İndeks Tarihi: 07-10-2023

Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi

Öz:

Adölesanlarda e-sağlık okuryazarlığının sağlığı geliştirme davranışına etkisinin incelenmesi amacıyla yapılmış kesitsel bir araştırmadır. Araştırmanın evreni Ekim-Kasım 2020 tarihleri arasında Erzincan il merkezinde yer alan bir lisede öğrenim gören gönüllü tüm öğrenciler oluşmuştur (n=300). Veriler, kişisel bilgileri içeren form, adölesan sağlığını geliştirme ölçeği ve e-sağlık okur-yazarlığı ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırmaya katılan adölesanların %70’i kadın, %35’inin maddi durumu iyi, %24’ü 10. sınıf öğrencisi, %40’ının annesi lise mezunu, %48’inin babası lise mezunu, %94’ünün herhangi bir kronik hastalığı olmadığı belirlenmiştir. Ölçek puan ortalamaları; sağlığı geliştirme; 142,60±21,67 kendini gerçekleştirme; 37,67±6,51 sağlık sorumluluğu; 57,48±8,81 egzersiz; 12,27±3,81 sosyal destek 13,85±3,47 stres yönetimi 10,40±2,68 beslenme davranışı; 10,90±2,47 ve adölesanlarda e-sağlık okuryazarlığı 29,98 olarak bulunmuştur. Adölesanlarda e-sağlık okuryazarlığı ile sınıf, baba öğrenim düzeyi, gelir durumu, internetin en çok hangi amaçla kullanıldığı, cinsiyet, kronik hastalık varlığı ve sağlıkla ilgili bir sorunda ilk yapılanlar arasında anlamlı bir farkın olmadığı bulunmuştur (p>0,05). Adölesanlarda e-sağlık okuryazarlığı ile anne öğrenim düzeyi ve internet kullanım süresi arasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur (p<0,05). Cinsiyet ile adölesan sağlığını geliştirme ölçeği egzersiz alt boyutu arasında; öğrencilerin öğrenim gördükleri sınıflar ile sağlık sorumluluğu, egzersiz ve adölesan sağlığını geliştirme ölçeği toplam puanları arasında; baba eğitim düzeyi ile kendini gerçekleştirme, sağlık sorumluluğu, beslenme davranışı ve adölesan sağlığını geliştirme ölçeği toplam puanları arasında anlamlı düzeyde bir fark bulunmuştur (p<0,05). Kronik hastalık varlığı, maddi gelir, anne öğrenim durumu ile adölesan sağlığını geliştirme ölçeği alt boyut ve toplam puanı arasında anlamlı bir farkın olmadığı bulunmuştur (p>0,05). Adölesanlarda e-sağlık okuryazarlığı ölçeği ile adölesan sağlığı geliştirme ölçeği alt boyutları arasında anlamlı düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (p<0,05).

Anahtar Kelime: Adölesan sağlığı Sağlığı geliştirme E- sağlık okuryazarlığı

The Effect of E-Health Literacy on Health Promotion Behavior in Adolescents

Öz:

It is a descriptive study conducted to examine the effect of e-health literacy on health promotion behavior in adolescents. The universe of the research consisted of all volunteer students studying at a high school in the center of Erzincan between October and November 2020 (n=300). Research data were collected online using Personal Information Form, Adolescent Health Promotion Scale, and E-Health Literacy Scale. Of the adolescents participating in the research, 70% are women, 35% state their financial situation as good, 23% go to 10th grade, 40% have high school graduates, 48% fathers are high school graduates, 94% have any It was determined that he did not have a chronic disease. Data as mean ± standard deviation; adolescent health promotion 142.60±21.67; self-actualization 37.67±6.51; health responsibility 57.48±8.81; exercise 12.27±3.81; social support 13.85±3.47; stress management 10.40±2.68; nutritional behavior was 10.90±2.47 and e-health literacy in adolescents was 29.98. It was found that there was no significant difference between e-health literacy among adolescents and the variables of grade level, father's education level, income status, the purpose for which the internet is used most, gender, presence of chronic disease, and the variables that are first done in a health-related problem (p>0.05). It was found that there was a significant difference between e-health literacy, maternal education level and internet usage time in adolescents (p<0.05). It was found that there was a significant difference between gender and AHPS exercise sub-dimension, between the classes in which the students studied and the total scores of health responsibility, exercise and AHPS, between the father's education status and self-actualization, health responsibility, nutritional behavior and the total scores of AHPS (p<0.05). There was no significant difference between the presence of chronic disease, financial income, mother's education status, and AHPS sub-dimension and total score (p>0.05). A significant relationship was found between the e- health literacy scale in adolescents and the AHPS sub- dimensions.

Anahtar Kelime: E-health literacy Adolescent health Improve health

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Parker, R. and Ratzan, S.C. (2010). ‘‘Health Literacy: A Second Decade of Distinction For Americans’’. Journal of health communication, 15(2), 20-33.
2. Nutbeam, D. (2000). ‘‘Health Literacy as a Public Health Goal: A Challenge For Contemporary Health Education and Communication Strategies İnto The 21st Century’’. Health Promotion İnternational, 15(3), 259-267.
3. Sezgin, D. (2013). ‘‘Sağlık Okuryazarlığını Anlamak’’. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Sağlık İletişimi Özel Sayısı, 53-72.
4. Adams, R.J, Appleton, S.L, Hill, C.L, Dodd, M, Finlay, C and Wilson, D.H. (2009). ‘‘Risks Associoated with Low Functional Health Literacy in an Australian’’. The Medical Journal of Australia, 191(10), 530–534.
5. Zaralı, F. ve Dede, Z. (2011). ‘‘T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü’’. Ankara: Anıl Matbaacılık.
6. Sørensen, K, Stephan Van den Broucke J.F, Doyle, G, Pelikan, J, Slonska, Z. and Brand, H. (2012). ‘‘Health Literacy and Public Health: A Systematic Review and İntegration of Definitions and Models’’. BMC Public Health, 12-80. doi:10.1186/1471-2458-12-80
7. Free, C, Phillips, G, Felix, L, Galli, L, Patel, V. and Edwards, P. (2010). ‘‘The Effectiveness Of M-Health Technologies For İmproving Health And Health Services: A Systematic Review Protocol’’. BMC Research Notes, 3(1), 1-7.
8. Insights, C.B. (2017). “From Virtual Nurses To Drug Discovery: 106 Artificial Intelligence Startups in Healthcare”, https://www.cbinsights.com/research/artificial-intelligence-startups-healthcare/ (Erişim Tarihi: 26 Mart 2021).
9. Thinktech Teknolojik Düşünce Merkezi, (2019). ‘‘İleri Sağlık Teknolojileri I-Akıllı Sağlık Uygulamaları ve Veri Analizi ile Sağlık Sorunlarını Tanımlamak’’ https://thinktech.stm.com.tr/uploads/raporlar/pdf/2352019164719686_stm_ileri_saglik_teknolojileri_1.pdf. (Erişim Tarihi: 26 Mart 2021).
10. Norman, C.D. and Skinner, H.A. (2006). ‘‘eHEALS: The eHealth Literacy Scale’’. Journal of Medical Internet Research, 8(4):e27, Doı: 10.2196/jmir.8.4.e27
11. Chesser, A, Burke, A, Reyes J. and Rohrberg T. (2016). ‘‘Navigating the Digital Divide: A Systematic Review of E-Health Literacy in Underserved Populations in the United States’’. Informatics for Health and Social Care, 41(1), 1-19. Doı: 10.3109/17538157.2014.948171.
12. Richtering, S.S, Hyun, K, Neubeck, L, Coorey, G, Chalmers, J, Usherwood, T, Peiris, D, Chow, C.K. and Redfern, J, (2017). ‘‘eHealth Literacy: Predictors in a Population with Moderate-to-High Cardiovascular Risk’’. JMIR Human Factors.4(1), 1-9. Doi: 10.2196/humanfactors.6217.
13. DeWalt, D. A. and Hink, A. (2009). ‘‘Health Literacy and Child Health Outcomes: A Systematic Review of the Literature’’. Pediatrics, 124(3), 265-274.
14. Utma, S. (2019). ‘‘Sağlık Okuryazarlığı Kavramı ve Sağlık Haberlerini Doğru Okumak’’. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 223-231. Doı: 10.21733/ibad.624972.
15. Elainei, N. and Skopelja, E.C. (2008). ‘‘Whipple Peggy Richwine. Reaching and Teaching Teens: Adolescent Health Literacy and the Internet’’. Journal of Consumer Health on the Internet. 12(2), 105-18.
16. Birru, M.S, Monaco, V.M, Charles, L, Drew, H, Njie, V, Bierria, T, Detlefsen, E. and Steinman, R.A. (2004). ‘‘Internet Usage by Low-Literacy Adults Seeking Health Information: An Observational Analysis’’. Journal Of Medıcal Internet Research, 6(3), e25. doi: 10.2196/jmir.6.3.e25
17. Semerci, B. (2007). ‘‘Ergen Ruh Sağlığı, Aileler ve Ergenler İçin’’. İstanbul: Alfa Yayınları.
18. Ergün, S, Kızıl, Sürücüler, H. ve Işık, R. (2019). ‘‘Ergenlerde e-Sağlık Okuryazarlığı ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları: Balıkesir Örneği’’. JAREN, 5(3), 194-203.
19. Ghaddar, S.F, Valerıo, M.A, Garcıa, C.M. and Hansen, L. (2012). ‘‘Adolescent Health Literacy: The İmportance of Credible Sources for Online Health İnformation’’. Journal Of School Health, 82(1), 28-36.
20. Coşkun, S. ve Bebiş, H. (2015). ‘‘Adolesanlarda E-sağlık Okuryazarlığı Ölçeği: Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması’’. Gülhane Tıp Dergisi, 57(1), 378-384.
21. Chen, M.Y, Wang, E.K, Yang, R.J. and Liou, Y.M. (2003). ‘‘Adolescent Health Promotion Scale: Development and Psychometric Testing’’. Public Health Nursing; 20(1), 104-110.
22. Ortabaği T, Özdemir, S, Bakır, B. ve Tosun, N. (2011). ‘‘Health Promotion and Risk Behaviors Among Adolescents in Turkey’’. The Journal of School Nursing, 27(1), 304-315.
23. Bayık Temel, A, Başalan İz, F, Yıldız, S. ve Yetim, D. (2011). ‘‘The Reliability and Validity of Adolescent Health Promotion Scale in Turkish Community’’. Journal of Current Pediatrics, 9(1), 14-22.
24. Açıksöz, S, Uzun, Ş. ve Arslan, F. (2013). ‘‘Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Algısı İle Sağlığı Geliştirme Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi’’. Gülhane Tıp Dergisi, 55, 181-187.
25. Ünalan D, Şenol V, Öztürk A. ve Erkorkmaz Ü. (2007). Meslek Yüksekokullarının Sağlık ve Sosyal Programlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Öz-Bakım Gücü Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi; 14, 101-109.
26. Dağdeviren, Z. ve Şimşek, Z. (2013). ‘‘Şanlıurfa İl Merkezindeki Lise Öğrencilerinin Sağlığı Geliştirme Davranışları ve İlişkili Faktörler’’. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(2), 135-142.
27. Hove, T, Paek, H.J. and Isaacson, T. (2011). ‘‘Using Adolescent Ehealth Literacy to Weigh Trust İn Commercial Web Sites: The More Children Know, The Tougher They are to Persuade’’. Journal of Advertising Research, 51(3), 524-537.
28. Paek, H.J. and Hove, T. (2012). ‘‘Social Cognitive Factors and Perceived Social Influences That Improve Adolescent Ehealth Literacy’’. Health Communication, 27 (8), 727-737.
29. Hui, W.H.C. (2002). ‘‘The Health-Promoting Lifestyles of Undergraduate Nurses in Hong Kong’’. Journal of Professional Nursing, 18(2), 101-111.
30. Kang, N.G. and You, M.A. (2018). ‘‘Association of Perceived Stress and Self-Control with Health-Promoting Behaviors in Adolescents: A Cross-Sectional Study’’. Medicine, 97(34), 1-6.
31. Karadeniz, G, Yanıkkerem U.E, Dedeli, Ö. ve Karaağaç Ö. (2008). ‘‘Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları’’. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7(6), 497-502.
32. Karaaslan, M.M. ve Çelebioğlu, A. (2018). ‘‘Lise Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi’’. Journal of Human Sciences, 15(2), 1355-1361.
33. Geçkil, E. ve Yıldız, S. (2006). ‘‘Adolesanlara Yönelik Stresle Başetme Eğitiminin Sağlığı Geliştirmeye Etkisi’’. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(2), 19-28.
34. Ayaz, S, Tezcan, S. ve Akıncı, F. (2005). ‘‘Hemşirelik Yüksekokulu Öğrencilerinin Sağlığı Geliştirme Davranışları’’. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 26-34.
35. Karadamar, M, Yiğit, R. ve Sungur, M.A. (2014). ‘‘Ergenlerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi’’. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 17-20.
36. Sanchez, A, Norman, G.J, Sallis, J.F, Calfas, K.J. and Cella, J. (2007). ‘‘Patterns and Correlates of Phsical Activity and Nutrition Behaviors in Adolescent’’. American Journal Of Preventive Medicine, 32(2), 124-30.
37. Dil, S, Gönen Şentürk, S. ve Aykanat Girgin, B. (2015). ‘‘Çankırı İlinde Ergenlerin Benlik Saygısı ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Riskli Sağlık Davranışları ve Bazı Sosyodemografik Özelliklerle İlişkisi’’. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16(1), 51-59.
38. Kalkanlı, T.M. (2019). ‘‘Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Akademik Sosyal Yeterlilik Algılarının Sağlığı Geliştirme Davranışları Üzerine Etkisi’’. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir
39. Levin Zamir, D. and Lemish, R. (2011). ‘‘Gofin Media Health Literacy (MHL): Development and Measurement of the Concept Among Adolescents’’. Health Education Research, 26 (2), 323-335.
40. Chang, L.C. (2011). ‘‘Health literacy, Self-Reported Status and Health Promoting Behaviours for Adolescents in Taiwan’’. Journal of Clinical Nursing, 20 (2), 190-196.

APA	ÖZCAN M, Polat T, ALKAN POLAT B (2023). Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. , 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
Chicago	ÖZCAN MELTEM,Polat Tuncay,ALKAN POLAT BETÜL Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. (2023): 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
MLA	ÖZCAN MELTEM,Polat Tuncay,ALKAN POLAT BETÜL Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. , 2023, ss.1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
AMA	ÖZCAN M,Polat T,ALKAN POLAT B Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. . 2023; 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
Vancouver	ÖZCAN M,Polat T,ALKAN POLAT B Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. . 2023; 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
IEEE	ÖZCAN M,Polat T,ALKAN POLAT B "Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi." , ss.1060 - 1071, 2023. 10.37989/gumussagbil.1094351
ISNAD	ÖZCAN, MELTEM vd. "Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi". (2023), 1060-1071. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1094351

APA	ÖZCAN M, Polat T, ALKAN POLAT B (2023). Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
Chicago	ÖZCAN MELTEM,Polat Tuncay,ALKAN POLAT BETÜL Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 12, no.3 (2023): 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
MLA	ÖZCAN MELTEM,Polat Tuncay,ALKAN POLAT BETÜL Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, vol.12, no.3, 2023, ss.1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
AMA	ÖZCAN M,Polat T,ALKAN POLAT B Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023; 12(3): 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
Vancouver	ÖZCAN M,Polat T,ALKAN POLAT B Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023; 12(3): 1060 - 1071. 10.37989/gumussagbil.1094351
IEEE	ÖZCAN M,Polat T,ALKAN POLAT B "Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi." Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12, ss.1060 - 1071, 2023. 10.37989/gumussagbil.1094351
ISNAD	ÖZCAN, MELTEM vd. "Adölesanlarda E-Sağlık Okuryazarlığının Sağlığı Geliştirme Davranışına Etkisi". Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 12/3 (2023), 1060-1071. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1094351