İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki

Kalkan, Fatma; GÜNBAYI, İlhan; Dağlı, Emine

İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki

İlhan GÜNBAYI, (Akdeniz Üniversitesi Antalya, Türkiye)

Emine DAĞLI, (Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye)

Fatma KALKAN (Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye)

Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi

4 1

Yıl: 2013 Cilt: 19 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 575 - 602 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki

Öz:

Bu çalışmanın amacı ilköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmaya Ankara ili Yenimahalle ilçesinde “Lider Öğretmenim Projesi” ne katılan resmi ilk ve ortaokullarda görevli 229 öğretmen katılmıştır. Okul müdürlerinin destek düzeylerini belirlemek için “Müdür Desteği Ölçeği” ve öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını belirlemek için “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Algısı Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı, çoklu doğrusal regresyon analizi, Mann-Whitney U testi ve Kruskal Wallis H testi uygulanmıştır. Araştırma sonucuna göre, müdür desteği ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışının ilişkili olduğu saptanmıştır. Buna göre duygusal destek, öğretimsel destek ve araçsal destek, yardımlaşma ve sivil erdem boyutları arasında pozitif yönlü anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Regresyon analizi sonuçlarına göre, duygusal desteğin, öğretimsel desteğin ve araçsal desteğin pozitif yordayıcıları yardımlaşma ve sivil erdemdir. Ayrıca öğretimsel desteğin ve araçsal desteğin negatif yordayıcısı centilmenliktir. Bununla birlikte, öğretmenlerin algılarına göre okul müdürünün araçsal desteği kıdem değişkenine göre; okul müdürünün duygusal desteği eğitim düzeyi değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

The relation between primary school principals’ supportive behaviors and teachers’ organizational citizenship behaviors

Öz:

The aim of this study is to analyze the relation between primary school principals’ supportive behaviors and teachers’ organizational citizenship behaviors. The sample of this study consisted of 229 primary and junior high school teachers in Yenimahalle province in Ankara participating in the project called ‘My Leader Teacher’. Principal Support Scale was used to determine the levels in which principals support teachers and The Perception of Organizational Citizenship Behavior Scale to determine teachers’ organizational behavior levels. Pearson moment correlation coefficient, multiple linear regression, Mann- Whitney U test, Kruskal Wallis One Way Variance Analysis were used to analyze the data. As a result of the findings, it was determined that there was a relation between primary school principals’ supportive behaviors and teachers’ organizational citizenship behaviors. There was a positive correlation between emotional support, informational support and instrumental support and altruism and civil virtue. As a result of regression analysis, the positive predictors of emotional support, informational support and instrumental support were altruism and civil virtue. Besides the negative predictor of informational support and instrumental support was gentleness. Additionally, according to teachers’ perceptions, there was a significant relation between principals’ seniority and instrumental support; principals’ education levels and emotional support.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Andrews, R., & Soder, R. (1987). Principal leadership and student achievement. Educational Leadership, 44(6), 9-11.
Basım, H. N., & Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61(4), 83-102.
Baş G., & Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 29-62.
Bateman, T. S., & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and good soldier: the relationship between affect and employee citizenship. Academy of Management Journal, 26(4), 587-595.
Belogolovsky, E., & Somech, A. (2010). Teachers’ organizational citizenship behavior: examining the boundary between in-role behavior and extra-role behavior from the perspective of teachers, principals and parents. Teaching and Teacher Education, 26, 914-923.
Billingsley, B. S., & Cross, L. (1992). Predictors of commitment, job satisfaction, and intent to stay in teaching: A comparison of general and special educators. The Journal of Special Education, 25, 453-471.
Bolat, İ. Y., Bolat, T., & Seymen, O. A. (2009). Güçlendirici lider davranışları ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin sosyal mübadele kuramından hareketle incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 215-239
Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571-602.
Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A.
Çankaya, İ. H., & Aküzüm, C. (2011). İlköğretim okullarında öğretmenlerin iletişim kurma düzeyleri ile yöneticilerinin destekleyici liderlik rolleri arasındaki ilişki. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 49-57.
Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Çetin, F., & Fıkırkoca, A. (2010). Rol ötesi olumlu davranışlar kişisel ve tutumsal faktörlerle öngörülebilir mi? Ankara Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(4), 41-66.
DiPaola, M. F. (2012). Conceptualizing and validating a measure of principal support. In Michael F. DiPaola & Patrick B. Forsyth (Eds.), Contemporary challenges confronting school leaders. Charlotte, NC: Information Age.
Dipaola, M., & Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relation to school climate. Journal of School Leadership, 11, 424-447.
Firestone, W. A,, & Pennell, J. R. (1993). Teacher commitment, working conditions, and differential incentive policies. Review of Educational Research, 63(4), 489-525.
Fimian, M. J. (1986). Social support and occupational stress in special education. Exceptional Children, 52, 436-442.
Glisson, C., & Durick, M. (1988). Predictors of job satisfaction and organizational commitment in human service organizations. Administrative Quarterly, 33, 61-31.
Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 48-75.
Gerber, S.B. & Finn, K.V. (2005). Using SPSS for windows: Data analysis and graphics. NewYork: Springer.
House, J.S. (1981). Work stress and social support. Reading, MA: Addison-Wesley. Ingersoll, R. M., & Smith, T. M. (2004). Do teacher induction and mentoring matter? NASSP Bulletin, 88(638), 28-40.
Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma teknikleri (9. Basım). Ankara: Nobel.
Lashley, C., & Boscardin, M. (2003). Special education administration at a crossroads: Availability, licensure, and preparation of special education administrators. Gainesville, FL: Center on Personnel Studies in Special Education, University of Florida.
Leithwood, K., Louis, K. S., Anderson, S., & Wahlstrom, K. (2004). How leadership influences student learning. New York: The Wallace Foundation. http://www.wallacefoundation.org/SiteCollectionDocuments/WF/Knowledge%20 Center/Attachments/PDF/ReviewofResearch-LeamingFromLeadership.pdf adresinden 10. 07.2013 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Littrell, P. (1992). The effects of principal support on general and special educators’ stress, job satisfaction, health, school commitment, and intent on staying in teaching (Unpublished doctoral dissertation). Virginia Polytechnic Institute and State University, Blacksburg, USA.
Littrell, P., Billingsley, B., & Cross, L. (1994). The effects of support on general and special educators’ stress, job satisfaction, health, commitment, and intent to stay in teaching. Remedial and Special Education, 15, 297-310.
Louis, K. S., Marks, H. M., & Kruse, S. (1996). Teachers’ professional community in restructuring schools. American Educational Research Journal, 33, 757-798.
Mihans, R. (2008). Can teachers lead teachers? Phi Delta Kappan, June, 2008, 762-765.
National Commission on Teacher and America’s Future and NCTAF State Partners. (2002). Unraveling the “teacher shortage” problem: Teacher retention is the key. Washington, D.C.
Nguni, S., Sleegers, P., & Denessen, E. (2006). Transformational and transactional leadership effects on teachers’ job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior in primary schools: The Tanzanian case. School Effectiveness and School Improvement. 17(2), 145-177.
Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(3), 377-403.
Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It’s construct clean-up time. Human Performance, 10(2), 85-97.
Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior. Lexington, MA: D.C. Heath.
Organ, D. W., & Konovsky, M. A. (1989). Cognitive versus affective determinants of organizational citizenship behavior. Journal of Applied Psychology, 74(11), 157-164.
Özyer, K., Dönmez-Orhan, D., & Orhan, U. (2012). Demografik özelliklerin örgütsel vatandaşlık davranışının alt boyutları ile ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 181-204.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., & Bommer, W. H. (1996). Transformational leader behaviors and substitutes for leadership as determinants of employee satisfaction, commitment, trust, and organizational citizenship behaviors. Journal of Management, 22(2), 259-298.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B. Moorman, R. H., & Fetter, R. (1990). Transformational leaders behavior and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
Podsakoff, P.M., Mackenzei, S.B., Paine, J.B., & Bachrach, D.G. (2000). Organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
Runhaar, P., Konermann, J., & Sanders, K. (2013). Teachers’ organizational citizenship behaviour: Considering the roles of their work engagement, autonomy and leader - member exchange. Teaching and Teacher Education, 30, 99-108.
Rosenholtz, S. J. (1989). Workplace conditions that affect teacher quality and commitment: Implications for teacher induction programs. The Elementary School Journal, 89, 421-438.
Samancı-Kalaycı, G. (2007). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar. Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
Sezgin, F., & Kılınç Ç. A. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 103-127.
Singh, K., & Billingsley, B. S. (2001) Professional support and its effects on teachers’ commitment. Journal of Educational Research, 91, 229-239.
Somech, A., & Ron, I. (2007). Promoting organizational citizenship behavior in schools: The impact of individual and organizational characteristics. Educational Administration Quarterly, 43(1), 38-66.
Sipahi, B., Yurtkoru, E..S., & Çinko, M. (2006). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi. İstanbul: Beta.
Şama, E., & Kolamaz, C. (2011). Destekleyici ve geliştirici liderlik özellikleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 313-342.
Taşcı, S. K. (2007). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
Taşdan, M., & Yalçın, T. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları sosyal destek ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2569-2620.
Tindle, J. A. (2012). Dimensions of principal support behaviors and their relationship to organizational citizenship behaviors and student achievement in high schools (Unpublished doctoral dissertation). The College of William and Mary in Virginia, USA.
Uslu, B., & Balcı, E. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel iletişim algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(3), 461-489.
Ünal, A., & Çelik, M. (2013). Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 239-258.
Van Scotter, J. R. (2000). Relationships of task performance and contextual performance with turnover, job satisfaction, and affective commitment. Human Resource Management Review, 10(1), 79-95.
Yellice-Yüksel, B., Kaner, S. & Güzeller, C. O. (2011). Öğretmenlerin mesleki yetkinlik, mesleki sosyal destek ve tükenmişlik ilişkisinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(21), 1-25
Yücel, C., Yalçın, M., & Ay, B. (2009). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 221-235.
Yücel, C., & Samancı, G. (2009). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 113-132.
Yılmaz, K. (2010). Kamu ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-16.
Zabel, R. H., & Zabel, M. K. (1982). Factors in burnout among teachers of exceptional children. Exceptional Children, 49, 261-263.
Wise, A.E., Darling-Hammond, L., McLaughlin, M.W., & Bernstein, H. T. (1985). Teacher evaluation: A study of effective practices. The Elementary School Journal, 86, 61- 121.

APA	GÜNBAYI İ, Dağlı E, Kalkan F (2013). İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. , 575 - 602.
Chicago	GÜNBAYI İlhan,Dağlı Emine,Kalkan Fatma İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. (2013): 575 - 602.
MLA	GÜNBAYI İlhan,Dağlı Emine,Kalkan Fatma İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. , 2013, ss.575 - 602.
AMA	GÜNBAYI İ,Dağlı E,Kalkan F İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. . 2013; 575 - 602.
Vancouver	GÜNBAYI İ,Dağlı E,Kalkan F İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. . 2013; 575 - 602.
IEEE	GÜNBAYI İ,Dağlı E,Kalkan F "İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki." , ss.575 - 602, 2013.
ISNAD	GÜNBAYI, İlhan vd. "İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki". (2013), 575-602.

APA	GÜNBAYI İ, Dağlı E, Kalkan F (2013). İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(4), 575 - 602.
Chicago	GÜNBAYI İlhan,Dağlı Emine,Kalkan Fatma İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 19, no.4 (2013): 575 - 602.
MLA	GÜNBAYI İlhan,Dağlı Emine,Kalkan Fatma İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, vol.19, no.4, 2013, ss.575 - 602.
AMA	GÜNBAYI İ,Dağlı E,Kalkan F İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2013; 19(4): 575 - 602.
Vancouver	GÜNBAYI İ,Dağlı E,Kalkan F İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2013; 19(4): 575 - 602.
IEEE	GÜNBAYI İ,Dağlı E,Kalkan F "İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki." Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19, ss.575 - 602, 2013.
ISNAD	GÜNBAYI, İlhan vd. "İlköğretim okulu müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki". Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 19/4 (2013), 575-602.