Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması

PALANCI, Mehmet

Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması

Mehmet PALANCI (1 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim, Türkiye, mpalanci@gmail.com)

Eğitim ve Bilim

43 4

Yıl: 2018 Cilt: 43 Sayı: 193 Sayfa Aralığı: 217 - 236 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması

Öz:

Bu araştırmanın amacı; engelli çocuğa sahip anne ve babaların (EÇAB) yılmazlık, öznel iyi oluş ve evlilik uyumlarının gözlenen psikolojik semptomlar ve başa çıkma becerileri ve ilişkili görülen değişkenlerle incelenmesidir. Araştırmada EÇAB'ların yılmazlık ve öznel iyi oluşları; evlilik uyumu, depresyon, anksiyete, umutsuzluk, başa çıkma, çatışma çözme becerileri, kontrol algısı, incinebilirlik ve yaşam doyum düzeyi ile ele alınarak engelli çocuğa sahip olmayan aileler ile karşılaştırılmıştır. Araştırmada aracı model test edilmiş ve multinominal lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Bu kapsamda yapılan çalışmalara oranla daha geniş spekturumda bir değişken seti ile yordama yapılmış ve göreli büyük bir örneklem ile karşılaştırma yapılmıştır. Araştırma grubu; Ankara, Antalya, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, İstanbul, Ordu, Samsun ve Trabzon illerinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak en az beş yıldır hizmet veren rehabilitasyon merkezlerinden çocuklarına destek eğitimi alan ve evlilikleri devam eden 530 çiftten (1.060 anne ve baba) oluşmaktadır. Kontrol grubu 242 evli çift (484 anne ve babadan) oluşmaktadır. Araştırmanın verileri SPSS ve LISREL programları ile analiz edilmiştir. Analiz işlemleri için SOBEL, Multinominal Lojistik Regresyon analizi kullanılmıştır. Engel türü, engel türünün derecesi, algılanan sosyal destek ve yılmazlık düzeyi bağlamında elde edilen tartışmaya değer bulgular aile rehberliği, aile danışmanlığı, psikolojik danışma ve özel eğitim kapsamında tartışılmıştır

Anahtar Kelime:

Konular: Sosyal Çalışma Eğitim, Eğitim Araştırmaları Aile Çalışmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akandere, M., Acar, M. ve Baştuğ, G. (2009). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 23-32.
Akkök, F. (1989). Özürlü bir çocuğa sahip anne ve babaların kaygı ve endişe düzeyini ölçme aracının güvenirlik ve geçerlik çalışması. Psikoloji Dergisi, 7(23), 26-38.
Akmeşe, P. P., Mutlu, A. ve Kayhan, N. (2012). Perceptions of family needs in mother of children with physical disabilities. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 1122-1124.
Aksoy, B. A. ve Yıldırım, B. G. (2008). Farklı engel grubundan engelli kardeşe sahip çocukların kardeş ilişkileri ile kardeşlerini kabullenmeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(3), 751-779.
Aslan, Ç. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların psikolojik belirtileri, sosyal destek algıları ve stresle başa çıkma tarzlarının karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
Aybar, Ş.S.Ş. (2014). Özel eğitim merkezinde tedavi edilen çocukların anne ve babalarında depresyon ve yaşam kalitesinin analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Azad, G., Blacher, J., Marcoulides, G. A. (2013). Mothers of children with developmental disabilities: Stres in early middle child hood. Research In Developmental Disabilities, 34, 3449-3459.
Bahar, A., Bahar, G., Savaş, A. H. ve Parlar, S. (2009). Engelli çocukların annelerinin depresyon ve anksiyete düzeyleri ile stresle başa çıkma tarzlarının belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(11), 97-112.
Balki, S. ve Canbay, Ö. (2012). Serebral palsili çocukların anne-babalarında depresyon seviyesini belirleyen değişkenler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(4), 242-249.
Batık, V. M. (2012). Psikolojik destek programının zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin umutsuzluk ve iyimserlik düzeylerine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 64-87.
Bayat, M. (2007). Evidence of resilience in families of children with autism. Journal of Intellectual Disability Research, 51(9), 702-714.
Bayraklı, H. ve Kaner, S. (2012). Investigating the factors affecting resiliency in mothers of children with and without intellectual disability. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(2), 936-943.
Beck, A. T. (1961). A systematic investigation of depression. Comprehensive Psychiatry, 2(3), 163-170.
Beck, A. T., Schuyler, D. ve Herman, I. (1974). Development of suicidal intent scales. A. T. Beck, H. L. Resnik ve D. J. Lettieri (Ed.), The prediction of suicide. Oxford, England: Charles Press.
Beckman, J. P. (1983). Influence of selected child characteristics on stress in families of handicapped infants. American Journal of Mental Deficiency, 88(2), 150-156.
Boström, P. K., Broberg, M. ve Bodin, L. (2011). Child’s positive and negative impacts on parents-a person–oriented approach to understanding temperament in preschool children with intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities, 32, 1860-1871.
Cantwell, J., Muldoon, O. T. ve Gallagher, S. (2014). Social support and mastery influence the association between stres an poor physical health in parents caring for children with developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 35, 2215-2223.
Cavkaytar, A., Ceyhan, E., Adıgüzel, O. C. ve Uysal, H. (2012). Investigating education and support needs of families who have children with intellectual disabilities. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 3(4), 79-99.
Chu, J. ve Richdale, L. A. (2009). Sleep quality and psychological wellbeing in mothers of children with developmental disabilities. Research In Developmental Disabilities, 30, 1512-1522.
Ciğerli, Ö., Topsever, P., Alvur, T. M. ve Görpelioğlu, S. (2014). Engelli çocuğu olan anne babaların tanı anından itibaren ebeveynlik deneyimleri: Farklılığı kabullenmek. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC), 8(3), 75-81.
Coşkun, Y. ve Akkaş, G. (2009). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213-227.
Cunningham, C. ve Davis, H. (1985). Working with parents: Frameworks for collaboration. Buckingham: Open University Press.
Çakan, P. ve Sezer, Ö. (2010). Süreğen hastalığı olan çocuklara sahip annelerin tutumları, kaygı düzeyleri ve diğer değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 161-180.
Çelik, D. (2004). İşitme engelli çocuğa sahip olmanın aile işlevlerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Dale, N. (1996). Working with families of children with special needs. London: Routledge.
Demir, G., Özcan, A. ve Kızılırmak, A. (2010). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(4), 53-58.
Diener, E., Emmons, A. R., Larsen, J. R. ve Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
Durukan, İ., Erdem, M., Tufan, E. A. ve Türkbay, T. (2010). Otistik spektrum bozukluğu olan çocukların annelerindeki baş etme tutumları ve depresyon ile anksiyete düzeyleriyle ilişkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17(2), 75-82.
Emerson, E. ve Giallo, R. (2014). The wellbeing of siblings of children with disabilities. Research In Developmental Disabilities, 35, 2085-2092.
Erdoğan, B. (2013). Evde bakım hizmeti alan özürlü bireye sahip ailelerin sosyo-ekonomik durumlarının incelenerek, umutsuzluk ve yaşam doyum düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Eroğlu, Y., Akbaba, S., Adıgüzel, O. ve Peker, A. (2014). Learned resourcefulness and coping with stres in mothers of children with disabilities. Eurasian Journal of Educational Research, 55, 243-262.
Erözkan, A. (2004). Romantik ilişkilerde reddedilmeye dayalı incinebilirlik bilişsel değerlendirme ve başaçıkma (Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Erturan, N. ve Akbağ, M. (1997). Spastik, otistik ve zihinsel engelli çocukların annelerinin ve kardeşlerinin kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9, 227-236.
Fitzpatrick, M. A. (1988). Between husbands & wives: communication in marriage. London: Sage Publications.
Folkman, S. (1997). Positive psychological states and coping with severe stress. Social Science & Medicine, 45, 1207-1221.
Folkman, S. ve Lazarus, R. (1988). The relationship between coping and emotion: Implications for theory and research. Social Science & Medicine, 26(3), 309-317.
Gau, S. S. F., Chou, M. C., Chiang, H. L., Lee, J. C., Wong, C. C., Chou, W. J. ve Wu, Y. Y. (2012). Parental adjustment, marital relationship, and family function in families of children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 6, 263-270.
Gefen, D., Straub, D. W. ve Boudreau, M. (2000). Structural equation modeling and regression: Guidelines for research practice. Communications of the Association for Information Systems, 4(7), 1- 78.
Ghosh, S. ve Parish, S. (2013). Prevalance and economic well-being of families raising multiple children with disabilities. Children and Youth Services Review, 35, 1431-1439.
Gomes, P. T., Lima, L. H., Bueno, M. K., Araújo, L. A. ve Souza, N. M. (2015). Autism in Brazil: a systematic review of family challenges and coping strategies. J Pediatr (Rio J), 91(2), 111-121.
Hauser, C. T., Kover, S. T. ve Abbeduto L. (2014). Maternal well-being and child behavior in families with fragile X syndrome. Research In Developmental Disabilities, 35, 2477-2486.
Hisli, N. (1988). Beck depresyon envanterinin geçerliliği üzerine bir çalışma. Turkish Journal of Psychology, 6, 118-122.
Hu, L. ve Bentler, M. P. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
Izgar, A. (2009). Engelli çocuğu olan ailelerin sosyal problem çözme becerileri ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
İşcan, G. Ç. ve Malkoç, A. (2017). Özel gereksinimli çocuğa sahip ailelerin umut düzeylerinin başa çıkma yeterliği ve yılmazlık açısından incelenmesi, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 120-127.
Kalmijn, M. ve Monden, C. W. S. (2006). Are the negative effects of divorce on well-being dependent on marital quality?. Journal of Marriage and the Family, 68, 1197-1213.
Kaner, S. ve Bayraklı, H. (2010). Aile yılmazlığı ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliği ve güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(2), 47-62.
Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadığı güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.
Karpat, D. ve Girli, A. (2012). Yaygın gelişimsel bozukluk tanılı çocukların anne babalarının yas tepkilerinin, evlilik uyumlarının ve sosyal destek algılarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 13(2), 69-85.
Kırbaş, Ö. Z. ve Özkan, H. (2013). Down sendromlu çocukların annelerinin aile işlevlerini algılama ve sosyal destek düzeylerinin değerlendirilmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 3(3), 171-180
Klem, L. (2000). Structural equation modeling. L. Grimm ve P. Yarnold (Ed.), Reading and understanding multivariate statistics (Vol. II). Washington, DC: American Psychological Association.
Klerk, H. ve Greeff, A. P. (2011). Resilience in parents of young adults with visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 105(7), 414-424.
Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2. bs.). New York: Guilford Press.
Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Köksal, G. ve Kabasakal, Z. (2012). Zihinsel engelli çocukları olan ebeveynlerin yaşamlarında algıladıkları stresi yordayan faktörlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 71-91.
Kurt, O. (2001). Zihin özürlü çocuk annelerinin aile özelliklerine ilişkin algılamaları il çeşitli ailesel değişkenler arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Kurt, S. A., Tekin, A., Koçak, V., Kaya, Y., Özpulat, Ö. ve Önat, H. (2008). Zihinsel engelli çocuğa sahip anne babaların karşılaştıkları güçlükler. Türkiye Klinikleri J Pediatr, 17(3), 158-163.
Lafçı, D., Öztunç, G. ve Alparslan, N. Z. (2014). Zihinsel engelli çocukların (mental retardasyonlu çocukların) anne ve babalarının yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 723-735.
Lazarus, R. S. ve Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer Publishing Company.
Llewellyn, G., McConnell, D., Gething, L., Cant, R. ve Kendig, H. (2010). Health status and coping strategies among older parent-carers of adults with intellectual disabilities in an Australian sample. Research In Developmental Disabilities, 31, 1176-1186.
Lusting, D. (1999). Family caregiving of adults with mental retardation: Key issues for rehabilitation. The Journal of Rehabilitation, 1, 20-40.
McConnel, D., Savage, A. ve Breitkreuz, R. (2014). Resilience in families raising children with disabilities and behavior problems. Research In Developmental Disabilities, 35, 833-848.
McCubbin, H. I. ve McCubbin, M. A. (1988). Typologies of resilient families: Emerging roles of social class and ethnicity. National Council on Family Relations, 37(3), 247-254.
McCubbin H. I., Thompson, E. A., Thompson, A. I. ve Fromer, J. E. (1998). Stress, coping, and health in families: Sense of coherence and resiliency. Thousand Oaks, CA: Sage.
McDonald, R. P. ve Ho, R. H. (2002). Principles and practice in reporting structural equation analyses. Psychological Methods, 7, 64-82.
McStay, R. L., Trembath, D. ve Dissanayake, C. (2014). Maternal stress and family quality of life in response to raising a child with autism: From preschool to adolescence. Research In Developmental Disabilities, 35, 3119-3130.
Meltzer, H., Bebbington, P., Brugha, T., McManus, S., Rai, D., Dennis, M. ve Jenkins, R. (2012). Physical ill health, disability, dependence and depression: Results from the 2007 national survey of psychiatric morbidity among adults in England. Disability And Health Journal, 5(2), 102-110. doi:10.1016/j.dhjo.2012.02.001
Meral, F. B. (2006). Babaların zihin engelli çocuklarının yetiştirilmesine yönelik katılım durumlarının belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Meşe, İ. (2013). Engellenmiş annelik: zihinsel engelli çocukların anneleri. International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 841-858.
Obeid, R. ve Daou, N. (2015). The effects of coping style, social support, and behavioral problems on the well-being of mothers of children with autism spectrum disorders in Lebanon. Research in Autism Spectrum Disorders, 10, 59-70.
Özbay, Y. (1993). An investigation of the relationship between adaptational coping process and self-perceived negative feelings on international students (Doktora tezi). Texas Tech University, Lubbock, Texas, USA.
Özbay, Y. ve Aydoğan, D. (2013). Aile yılmazlığı: Bir engele rağmen birlikte güçlenen aile. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(31), 129-146.
Özbay, Y. ve Şahin, B. (1997). Stresle başaçıkma tutumları envanteri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. IV. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulmuş bildiri.
Özekes, M., Girli, A., Yurdakul, A. ve Sarısoy, M. (1998, Eylül). Evlilik ilişkisinde engelli çocuğa sahip olmanın rolü. 10.Ulusal Psikoloji Kongresi’nde sunulmuş sözlü bildiri, Ankara, Türkiye.
Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, İ. H., Akın, R. ve Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156-164.
Palancı, M. (2000). Algılanan kontrol düzeyine bağlı olarak farklılaşan stresle başa çıkma davranışları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Palancı, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı problemlerini açıklama ve gidermeye yönelik gerçeklik terapisi oryantasyonlu bir yardım modelinin geliştirilmesi (Doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Patterson, M, J. (2002). Understanding family resilience. Journal of Clinical Psychology, 58(3), 233–246.
Peters-Scheffer, N., Didden, R. ve Korzilius, H. (2012). Maternal stress predicted by characteristics of children with autism spectrum disorder and intellectual disability. Research in Autism Spectrum Disorder, 6, 696-706.
Plumb, J. C. (2011). The impact of social support and family resilience on parental stress in families with a child diagnosed with an autism spectrum disorder (Doktora tezi). University of Pennsylvania.
Rajabi, M., Afrooz, G. A., Arjmandnia, A. A. ve Nojani, M. I. (2012). The relationship between mother’s marital satisfaction and the behavioral problems of children with down syndrome and comparing them to that of normal children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 2584-2589.
Richard, B. O. (2014). Families, well-being, and inclusion: Rethinking priorities for children with cognitive disabilities in Ladakh, India. Childhood, 21(3), 308-323.
Sarısoy, M. (2000). Otistik ve zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin evlilik uyumları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
Savaşır, I. ve Şahin Hisli, N. (1997). Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. (Beck Anksiyete Ölçeği, 1974), Türk Psikologlar Derneği Yayınları No:9, Ankara: Özyurt Matbaacılık.
Schuiringa. H., van Nieuwenhuijzen, M., Orobio de Castro, B. ve Matthys, W. (2015). Parenting and the parent-child relationship in families of children with mild to borderline intellectual disabilities and externalizing behavior. Research In Developmental Disabilities, 36, 1-12.
Simplican, S. C., Leader, G., Kosciulek, J. ve Leahy, M. (2015). Defining social inclusion of people with intellectual and developmental disabilities: An ecological model of social networks and community participation. Research in Developmental Disabilities, 38, 18-29.
Sinclair, V. G. ve Wallston, K. A. (1999). The development and validation of the psychological vulnerability scale. Cognitive Therapy and Research, 23(2), 119-129.
Soysal, M. (2010). Bağlanma stilleri, stresle başaçıkma tarzları, problem çözme becerileri ve iletişim tarzlarının boşanma süreci üzerindeki etkilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Stuttard, L., Beresford, B., Clarke, S., Beecham, J., Todd, S. ve Bromley, J. (2014). Riding the rapids: Living with autism or disability - an evaluatin of a parenting support intervention for parents of disabled children. Research in Developmental Disabilities, 35, 2371-2383.
Sucuoğlu, B. (1995). Özürlü çocuğu olan anne-babaların gereksinimlerinin belirlenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 2(1), 10-18.
Şengül, S. ve Baykan, H. (2013). Zihinsel engelli çocukların annelerinde depresyon, anksiyete ve stresle başa çıkma tutumları. Kocatepe Tıp Dergisi, 14, 30-39.
Toros, F. (2002). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon, evlilik uyumunun ve çocuğu algılama şeklinin değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Dergisi, 3(2), 45-52.
Tutarel Kışlak, Ş. (1999). Evlilikte uyum ölçeğinin (EUÖ) güvenirlik ve geçerlik çalışması. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 7(1), 50-57.
Tuzgöl, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Uysal, D. (2002). Örgütlerde kişilerarası adil davranış algısı ile çatışma iletişim tarzları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, Y. B. ve Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 7(1), 42-47.
Ünal, N. ve Baran, G. (2012). Zihinsel engelli çocukların annelerinin çocuk yetiştirme tutumları ile normal gelişim gösteren çocukların zihinsel engelli kardeşlerine yönelik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 783-792.
Vrijmoeth, C., Monbaliu, E., Lagast, E. ve Prinzie, P. (2012). Behavioral problems in children with motor and intellectual disabilities: Prevalence and associations with maladaptive personality and marital relationship. Research Developmental Disabilities, 33, 1027-1038.
Yıldırım, F. ve Conk, Z. (2005). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip anne babaların stresle başa çıkma tarzlarına ve depresyon düzeylerine planlı eğitimin etkisi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 1-10.
Yıldırım, A., Hacıhasanoğlu, R. ve Karakurt, P. (2012). Engelli çocukların annelerinin ruhsal durumlarının belirlenmesi. İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 20(3), 200-209.
Walsh, F. (1996). The concept of family resilience: Crisis and challenge. Family Process, 35(3), 261-402.
Walsh, F. (2006). Strengthening family resilience (2. bs.). New York: Guilford Publications.
Widmer, E. D., Kempf, N., Sapin, M. ve Galli-Carminati, G. (2013). Family beyond parent? An exploration of family configurations and psychological adjustment in young adults with intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities, 34, 207-217.
Woodman, A. C., Mawdsley, H. P. ve Hauser-Cram, P. (2015). Parenting stress and child behavior problems within families of children with developmental disabilities: Transactional relations across 15 years. Research Developmental Disabilities, 36, 264-276.

APA	PALANCI M (2018). Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. , 217 - 236.
Chicago	PALANCI Mehmet Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. (2018): 217 - 236.
MLA	PALANCI Mehmet Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. , 2018, ss.217 - 236.
AMA	PALANCI M Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. . 2018; 217 - 236.
Vancouver	PALANCI M Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. . 2018; 217 - 236.
IEEE	PALANCI M "Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması." , ss.217 - 236, 2018.
ISNAD	PALANCI, Mehmet. "Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması". (2018), 217-236.

APA	PALANCI M (2018). Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. Eğitim ve Bilim, 43(193), 217 - 236.
Chicago	PALANCI Mehmet Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. Eğitim ve Bilim 43, no.193 (2018): 217 - 236.
MLA	PALANCI Mehmet Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. Eğitim ve Bilim, vol.43, no.193, 2018, ss.217 - 236.
AMA	PALANCI M Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. Eğitim ve Bilim. 2018; 43(193): 217 - 236.
Vancouver	PALANCI M Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması. Eğitim ve Bilim. 2018; 43(193): 217 - 236.
IEEE	PALANCI M "Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması." Eğitim ve Bilim, 43, ss.217 - 236, 2018.
ISNAD	PALANCI, Mehmet. "Engelli Çocuğa Sahip Anne Babaların Aile Yılmazlığı, Öznel İyi Oluş ve Evlilik Uyumlarının Psiko-Sosyal Yeterlikler ile Yordanması". Eğitim ve Bilim 43/193 (2018), 217-236.