ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

SAHIN, SEMRA; Yoldaş, Ceren; Hassamancioglu, Ugur; AKIN, AYŞE

ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Uğur HASSAMANCIOĞLU, (Kapadokya Üniversitesi, Kapadokya Meslek Yüksekokulu, Çocuk Gelişimi Programı, Nevşehir, Türkiye)

Ayşe AKIN, (Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Yeteneklilerin Geliştirilmesi Daire Başkanlığı, Ankara, Türkiye)

Ceren YOLDAŞ, (Tema Koleji)

Semra ŞAHİN (Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk Gelişimi Bölümü, Ankara, Türkiye)

Toplum ve Sosyal Hizmet

30 6

Yıl: 2020 Cilt: 31 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1176 - 1200 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-11-2020

ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Öz:

Planlanan bu çalışmada, özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin yılmazlık düzeylerinin,çocuklarını tanıma becerilerinin ve aile içi rol dağılımlarının incelenmesi ve aralarındaki ilişkininbelirlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.Araştırmanın örneklemini Ankara’da özel eğitim kurumlarında bireysel eğitim alan özelgereksinimli çocukların aileleri oluşturmaktadır. Araştırmaya toplam 104 gönüllü anne ve babakatılmıştır. Ailelerin yılmazlık düzeylerini belirlemek üzere Aile Yılmazlığı Ölçeği (AYÖ),çocuklarını tanıma becerilerini belirlemek üzere Çocuk Eğitimi Yeterliği Ölçeğinin (ÇEYÖ)‘Çocuğu Tanıma’ alt ölçeği ve aile içi rol dağılımlarını belirlemek üzere Aile DeğerlendirmeÖlçeğinin (ADÖ) alt ölçeği ‘Roller’ kullanılmıştır. Veriler üzerinde betimsel istatistikleruygulanmıştır. Aile yılmazlık düzeyi, roller ve çocuğu tanıma becerileri arasındaki ilişkininbelirlenmesi üzerine korelasyon analizleri yapılmıştır. Aile içi rol dağılımları ve çocuğu tanımabecerilerinin aile yılmazlığı üzerindeki etkisini belirlemek üzere Çoklu Regresyon analizikullanılmıştır. Sonuçlara göre; aile içi rollerin çocuğu tanıma becerisi ve aile yılmazlığıyla veçocuğu tanıma becerisinin de aile yılmazlığı alt ölçeklerinden öz-yetkinlik ve kendini kontrolle ilişkili olduğu görülmüştür. Aile içi rollerin, çocuğu tanıma değişkenine göre aile yılmazlığıpuanı üzerinde daha etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın sonuçları özelgereksinimli çocuğu olan ebeveynlerle gerçekleşecek diğer çalışmalar için pilot ve örnek birçalışma olarak ele alınabilir.

Anahtar Kelime:

Investigation of the Effects of Family Roles and Child Recognition Skills on Family Resilience in Families with Special Needs Children

Öz:

This research was aimed to investigate the resilience levels of the families with special needs children, their ability to recognize their children, and their role distribution and to determine the relationship between them. Relational screening model was used. The sample of the study consists of 104 volunteer mothers and fathers whose children receive individual treatment from private educational institutions in Ankara. Family Resilience Scale (FRS), Child Education Efficiency Scale (CEES) 'Child Recognition' subscale and the Family Assessment Device (FAD) subscale 'Roles' were used. Descriptive statistics and correlation analyzes were conducted on the determination of the relationship between family resilience level, roles and child recognition skills. Multiple regression analysis was used to determine the effect of family role distributions and child recognition skills on family resilience. According to the results; family roles were related with the ability to recognize the child and family resilience, and the ability to recognize the child was related to self-efficacy and self-control, which were among the family resilience subscales. Family roles are more effective on resilience score than child recognition variable. This results can be addressed as a pilot and a sample study for other studies to be carried out with parents with special needs children.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akkök, F., Aşkar, P., & Karancı, N. (1992). Özürlü bir çocuğa sahip anne-babalardaki stresin yordanması. Özel Eğitim Dergisi, 1(2), 8-12.
Alacahan, O. (2010). Aile birliğini oluşturan faktörler ve işlevleri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi , 11(1), 289-298.
Alesina A, Giuliano P & Nunn N. (2013). On the origins of gender roles: Women and the plough. The Quarterly Journal of Economics, 128(2):469-530.
Alpay, R. (2016). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlilik- güvenilirlik . Ankara: Detay Yayıncılık.
Altındağ Kumaş, Ö., & Sümer, H. M. (2017). Özel gereksinimli küçük çocuğu olan annelerin özyetkinlikleri, yılmazlık düzeyleri ve stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi , 27 (1), 163-173.
Arellano, A., Denne, L.D., Hastings, R. P., Hughes, C. (2017). Parenting sense of competence in mothers of children with autism: Associations with parental expectations and levels of family support needs, Parents and Families, 44(2), 212-218.
Aydın, A. & Yamaç, A. (2014). The relations between the acceptance and child rearing attitudes of parents of children with mental disabilities. Eurasian Journal of Educational Research, 54, 79-98.
Aydın, A; Arslantürk Egin, C.T. (2018). Zihin engelli, serebral palsili ve otizmli çocuk ebeveynlerinin psikolojik dayanıklılıkları ile ebeveynlik algılarının karşılaştırılması. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi / OMU Journal of Education Faculty, 37(1), 171-188.
Aydın, A. (2019). Özel gereksinimli çocuk ebeveynlerinin yaşamda anlam ve kendilik algılarının psikolojik dayanıklılıklarıyla ilişkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 9 (3), 487-505.
Bildirici, F. (2014). Özel eğitime gereksinimi olan çocuğa sahip ailelerde aile yükü ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişki. Haliç Üniversitesi Dergisi, 7 (1), 120-127.
Bhana, A., & Bachoo, S. (2011). The determinants of family resilience among families in lowand middle-income contexts: a systematic literature review. South African Journal of Psychology , 41 (2), 131-139.
Cuzzocrea, F., Murdaca, A. M., Costa, S., Filippello, P., Larcan, R. (2015). Parental stress, coping strategies and social support in families of children with a disability, Child Care in Practice, 22(1), 3-19.
Çetrez İşcan, G., & Malkoç, A. (2017). Özel gereksinimli çocuğa sahip ailelerin umut düzeylerinin başa çıkma yeterliği ve yılmazlık açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), 120-127.
Dilsiz, H. (2019). Serebral palsili çocukların ebeveynlerine uygulanan aile eğitimi programının aile işlevleri, yılmazlık ve umutsuzluk üzerine etkisinin incelenmesi (Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi), Ankara.
Duygun, T., & Sezgin, N. (2003). Zihinsel engelli ve sağlıklı çocuk annelerinde stres belirtileri, stresle başa çıkma tarzları ve algılanan sosyal desteğin tükenmişlik düzeyine olan etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 18(52), 37-52.
Dyson, L. L. (1991). Families of young children with handicaps: Parental stres and family functioning. American Journal on Mental Retardation, 95(6), 623-629.
Duru, S., Duyan V. (2017). Engelli çocuğa sahip ailelerde toplumsal cinsiyet rolleri, Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(2)
Ergin, D., Şen, N., Eryılmaz, N., Pekuslu, S., Kayacı, M. (2001). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10 (1), 41-48.
Gizir, C. A. (2006). Psikolojik sağlamlık, rı̇sk faktörlerı̇ ve koruyucu faktörler üzerı̇ne bı̇r derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28).
Greeff, A. (2000). Characteristics of families that function well. Journal of family Issues, 21(8), 948-962.
Greeff, A. P., Vansteenwegen, A., & Ide, M. (2006). Resiliency in families with a member with a psychological disorder. The American Journal of Family Therapy, 34(4), 285-300.
Hallberg, U. (2014). Differences in health and well-being of parents of children with disabilities, International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 9(1).
Howard, V. F., Williams, B., Lepper, C. E. (2010) Very young children with special needs: a foundation for educators, Families and service Providers. Pearson. N.J.
Hu, X. (2020). Chinese fathers of children with intellectual disabilities: Their perceptions of the child, family functioning, and their own needs for emotional support, International Journal of Developmental Disabilitie. doi: 10.1080/20473869.2020.1716565
Işıkhan, V. (2005). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin psikososyal ve sosyoekonomik sorunları. Toplum ve Sosyal Hizmet. 16(2), 35-52.
İlhan, T. (2017). Özel Gereksinimli 3-6 yaş çocuklarının ebeveynlerinin stres düzeyleri ile rolleri arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 383-400.
İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F., & Özçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırılması. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 3, 21-28.
Kaner, S., & Bayraklı, H. (2010). Aile Yılmazlık Ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliği ve güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 47-62.
Kaner, S., Bayraklı, H., Güzeller, C.O. (2011). Anne babaların yılmazlık algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(2) 63-78.
Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorder, 3(1), 44-46. doi:10.5455/jmood.20130325011730
Kocakaya, R., Çalık Var, E. (2018). Aile işlevselliği: Engelli üyeye sahip aileler örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 707-716
Köksal, G., Kabasakal, Z. (2012). Zihinsel engelli çocukları olan ebeveynlerin yaşamlarında algıladıkları stresi yordayan faktörlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 71-91.
Köse, İ. A., & Öztemur, B. (2014). Kayıp veri ele alma yöntemlerinin t-testi ve ANOVA parametreleri üzerine etkisinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 400-412.
Li, A., Shaffer, J., & Bagger, J. (2015). The psychological well-being of disability caregivers: Examining the roles of family strain, family-to-work conflict, and perceived supervisor support. Journal of Occupational Health Psychology, 20 (1), 40-49.
Özbay, Y., Aydoğan, D. (2013). Aile yılmazlığı: Bir engele rağmen birlikte güçlenen Aileler Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7 (31), 129-146.
Özsoy Altuğ, S., Özkahraman, Ş., Çallı, H. F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum, 3 (9), 69-77.
Özşenol, F., Işıkhan, V,. Ünay, B., Aydın, H. İ., Akın, R., Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156–164.
Palancı, M. (2018). Engelli çocuğa sahip anne babaların aile Yılmazlığı, öznel iyi oluş ve evlilik uyumlarının psiko-sosyal yeterlilikler ile yordanması. Eğitim ve Bilim , 43 (193), 217-236.
Pepperell, A., Paynter, J., Gilmore, L. (2016). Social support and coping strategies of parents raising a child with autism spectrum disorder, Early Child Development and Care, 188(10), 1392-1404
Rutter, M. (2006). The promotion of resilience in the face of adversity. A. Clarke-Stewart & J. Dunn (Ed.), içinde The Jacobs Foundation series on adolescence. Families count: Effects on child and adolescent development (ss. 26–52). Cambridge University Press.
Simmerman, S., Blacher, J., & Baker, B. L. (2001). Fathers ‟and mothers‟ perceptions of father involvement in families with young children with a disability. Journal of Intellectual &Developmental Disability, 26(4), 325-338.
Sivrikaya, T., & Tekinarslan, İ. Ç. (2013). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerde stres, sosyal destek ve aile yükü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 14(02), 17-31.
Şenses Dinç, G., Şahin, M., Bilgili, D., Çöp, E., Göker, Z., Hekim, Ö., (2018). Anne psikopatolojisi ve aile işlevselliğinin ergenlerin intihar niyeti ve davranışı üzerine etkisi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 11-18.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2018). Using Multivariate Statistics, 7th Edition. New York: Pearson Education.
Turan, N. (2017). Otistik çocuğa sahip ailelerin yılmazlık düzeylerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi), Gaziantep.
Yeşil, R., Arslanderen, M. ve Şahan, E. (2018). Çocuk eğitimi yeterliği ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması (Validity and reliability study of the child education efficiency scale), International Online Journal of Educational Sciences, 10(3), 283-302.

APA	Hassamancioglu U, AKIN A, Yoldaş C, SAHIN S (2020). ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. , 1176 - 1200.
Chicago	Hassamancioglu Ugur,AKIN AYŞE,Yoldaş Ceren,SAHIN SEMRA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. (2020): 1176 - 1200.
MLA	Hassamancioglu Ugur,AKIN AYŞE,Yoldaş Ceren,SAHIN SEMRA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. , 2020, ss.1176 - 1200.
AMA	Hassamancioglu U,AKIN A,Yoldaş C,SAHIN S ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. . 2020; 1176 - 1200.
Vancouver	Hassamancioglu U,AKIN A,Yoldaş C,SAHIN S ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. . 2020; 1176 - 1200.
IEEE	Hassamancioglu U,AKIN A,Yoldaş C,SAHIN S "ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ." , ss.1176 - 1200, 2020.
ISNAD	Hassamancioglu, Ugur vd. "ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ". (2020), 1176-1200.

APA	Hassamancioglu U, AKIN A, Yoldaş C, SAHIN S (2020). ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 1176 - 1200.
Chicago	Hassamancioglu Ugur,AKIN AYŞE,Yoldaş Ceren,SAHIN SEMRA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Toplum ve Sosyal Hizmet 31, no.3 (2020): 1176 - 1200.
MLA	Hassamancioglu Ugur,AKIN AYŞE,Yoldaş Ceren,SAHIN SEMRA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Toplum ve Sosyal Hizmet, vol.31, no.3, 2020, ss.1176 - 1200.
AMA	Hassamancioglu U,AKIN A,Yoldaş C,SAHIN S ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2020; 31(3): 1176 - 1200.
Vancouver	Hassamancioglu U,AKIN A,Yoldaş C,SAHIN S ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2020; 31(3): 1176 - 1200.
IEEE	Hassamancioglu U,AKIN A,Yoldaş C,SAHIN S "ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ." Toplum ve Sosyal Hizmet, 31, ss.1176 - 1200, 2020.
ISNAD	Hassamancioglu, Ugur vd. "ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERDE, AİLE İÇİ ROLLER VE ÇOCUĞU TANIMA BECERİLERİNİN AİLE YILMAZLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ". Toplum ve Sosyal Hizmet 31/3 (2020), 1176-1200.