DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ
Yıl: 2022 Cilt: 18 Sayı: 206 Sayfa Aralığı: 261 - 284 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-06-2022
DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ
Öz: Günlük hayatta insan davranışları, hâkim iktisadi teorilerin ele al-dığı gibi her durumda ve koşulda rasyonel olamamakta; alışkanlıklar, algı, deneyim ve psikolojik durum gibi faktörlerden etkilenerek pek çok kararda irrasyonel sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. İnsan psikolojisinin iktisadi süreçlere eklenmesiyle ortaya çıkan davranışsal ekonomi, iktisa-dın tahmin etmeyi planladığı ekonomik olayları açıklama gücünü diya-lektik bir süreçle artırmayı amaçlamaktadır. Davranışsal ekonomi birey-lerin mali alanda vergi psikolojisini, vergilere yönelik tepkisel ve tutumsal davranışlarını incelemekte; ancak iktisadi olarak rasyonel olduğu kabul edilen bireylerin vergi alınmak suretiyle gelirlerinde, satın alma güçlerinde veya genel olarak servetlerinde yaşanacak azalmaya gönüllü olarak rıza göstermesini beklememektedir. Bu nedenle vergilere yönelik bireylerin gönüllü uyumları zayıf kalmakta ve potansiyel bir direnç orta-ya çıkmaktadır. Bu çalışma kapsamında davranışsal teorinin hâkim ikti-sat teorisine yönelik eleştirileri, bireylerin vergi bilinci, kayıt dışılık, vergi kaçırma ve vergiden kaçınma davranışları ile ilişkilendirilerek ve-rilmeye çalışılmış, ayrıca seçilmiş yargı kararları ile örneklendirilmiştir.
Anahtar Kelime: AN INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN BEHAVIORAL ECONOMICS AND TAX AWARENESS, TAX LOSS AND INFORMAL ECONOMY BASED ON JUDICIAL DECISIONS
Öz: In everyday life, the behavior of the human cannot be rational in all situations and conditions, as the prevailing economic theories add-ress; habits are influenced by factors such as perception, experience, and psychological state, which leads to irrational consequences in many decisions. Behavioral economics, which emerged with the addition of human psychology to economic processes, aims to increase the power of explaining the economic events that economics plans to predict through a dialectical process. Behavioral economics studies the tax psychology of individuals in the financial field, their reactive and attitudinal beha-vior towards taxes; however, it is difficult to expect that individuals who are considered to be economically rational will voluntarily consent to a decrease in their income, purchasing power, or wealth in general by collecting taxes. For this reason, the voluntary compliance of individu-als with taxes remains weak and a potential resistance arises. Within the scope of this study, the critiques of the behavioral theory towards the dominant economic theory, tax awareness of individuals, informality, tax evasion and tax avoidance behaviors have been tried to be given by as-sociating with, it is also exemplified by the decisions of the elected judi-ciary.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Akgül Y, G, Yeraltı Ekonomisi ve Vergi Kaybı (Yayımlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi, 1996)
- Aktan CC, ‘Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı’ (2012) 26(1) Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası 14-22
- Aktan CC, Dileyici D and Saraç Ö ‘Vergileme Ekonomisi ve Ver-gileme Psikolojisi’ in Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici and İstiklal Ya-şar Vural (eds), (Seçkin Yayınevi 2006)
- Akyıldız H, ‘Freud’çu Liberal ve Marksist Kişilik Kuramlarının Türevi Olarak Toplum, İktisat ve Siyaset Teorileri’ (2006) 6 (11) Akde-niz İİBF Dergisi 1-23
- Alkan A, Vergi Bilinci ve Vergi Uygulamaları Karşısında Mükel-lef Davranışlarının Tespiti: Zonguldak İli Örneği (Yayımlanmamış Yük-sek Lisans Tezi Zonguldak Karaelmas Üniversitesi 2009)
- Altun T, ‘Davranışsal Refah Ekonomisi: Liberal Paternalist Politi-kalar’ in Gülay Akgül Yılmaz, A. Bumin Doğrusöz and Ayşe Güner (eds), (Seçkin Yayınevi 2020)
- Bazerman MH and Malhotra D, ‘Economics Wins, Psychology Loses, and Society Pays’, in David De Cremer, Marcel Zeelenberg, J. Keith Murnighan (eds), (Routledge 2006) 265-280
- Bilen A, ‘Kayıt Dışı Ekonomi ve Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemeye Yönelik Çabalar’ (2007) 36 Muhasebe ve Finansman Dergisi 134-143
- Bobek DD, Hageman AM and Kelliher CF, ‘Analyzing the Role of Social Norms in Tax Compliance Behavior’ (2013) 115(3) Journal of Business Ethics 451-468
- Buyrukoğlu S and Altunakar Mercan SŞ, ‘Türkiye deki Vergi Bi-lincinin Ölçümünde Yeni Bir Yaklaşım: Vergi Bilinci Endeksi’, (2020) 55(3) 3. Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 2012-2029
- Cialdini RB, Reno RR and Kallgren CA, ‘A Focus Theory of Normative Conduct: Recycling the Concept of Norms to Reduce Litte-ring in Public Places’ (1990) 58(6) Journal of Personality and Social Psychology 1015-1026
- Çiçek H, Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Kar-sı Tutum ve Tepkileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversi-tesi, 2006)
- Çolak M, Kayıtdışı Ekonomi ile Mücadelede Hukuki Düzenleme Politikası (Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi, 2012)
- Devlet Planlama Teşkilatı, ‘Sekizinci Kalkınma Planı Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’ (2000) 2603 614
- Eser R and Toigonbaeva D, ‘Psikoloji ve İktisadın Birleşimi Ola-rak, Davranışsal İktisat’ (2011) 6(1) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 287-321.
- Foote CL, Goette L and Meier S ‘Behavioral Economics: Its Pros-pects and Promises for Policymakers’(1st edn, Federal Reserve Bank of Boston 2007)
- Gök A, ‘Vergi Direncinin Gelişimi’ (2014) 22(1) Marmara Üni-versitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 143-163
- Horton E, ‘The Legacy Of The 2001 and 2003 “Bush” Tax Cuts’ (Center on Budget and Policy Priorities, 23 Ekim 2017) <https://www.cbpp.org/sites/default/files/atoms/files/3-31-17tax.pdf> Erişim Tarihi: 15 Kasım 2021
- Kahneman D, Hızlı ve Yavaş Düşünme (14th, edn, Varlık Yayın-ları 2020)
- Karaca C, Kamu Maliyesi (1st edn, Ekin Yayınevi 2021)
- Karagöz S, ‘Sosyal Politika Açısından Kayıt Dışı Ekonominin Önemi’ (2020) 70(2) İstanbul İktisat Dergisi 481-507
- Kıral E, ‘Vergi Ahlak ve Vergi Bilincini Etkileyen Faktörler: Çu-kurova Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Analiz’ (2018) 11(2) Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 150-167
- Levin IP, ‘Associative Effects of Information Framing’ (1987) 25(2) Bulletin of the Psychonomic Society 85-86
- Lillemets K, ‘Tax Morale, Influencing Factors, Evaluation Oppor-tunities and Problems: The Case of Estonia’ (2010) 18 Estonian Discus-sions on Economic Policy 233-252
- Ömürbek N, Çiçek HG and Çiçek S, ‘Vergi Bilinci Üzerine Bir İn-celeme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları’ (2007) 153 Maliye Dergisi 102-122
- Önder İ, ‘İktisat ve Psikoloji İlişkisi Üzerine’ (2004) 463(9) İktisat Dergisi 53-58
- Özdemir Ş, ‘Bir Kamu Politikası Aracı Olarak Davranışsal İçgö-rü’, (2019) 34, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi 247-274
- Özgün Z and Yüksel C, ‘Mersin’de Vergi Mükelleflerinin Vergi Algısı, Vergi Bilinci ve Vergi Ahlakı Düzeyinin Ölçülmesi’, (2018) 1(2) Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 33-48
- Öztürk N, Kamu Maliyesi (5th edn, Ekin Yayınevi 2020)
- Pareto V, Manual of Political Economy A Critical and Variorum Edition (1st edn, Oxford 2014)
- Seçilmiş E and Didinmez İ, ‘Vergi Reformlarının Davranışsal İkti-sat Perspektifinden Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği’ (2016) 77 Bilig Dergisi 203-232
- Şen H and Sağbaş İ, Vergi Teorisi ve Politikası (4th edn, Barış Arıkan Yayınları 2020)
- Taşkın Y, ‘Vergi Psikolojisi ve Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri’ (2010) 54 Maliye Araştırma Merkezi Konferansları 67-90 Thaler RH and Sunstein CR, Dürtme (7th edn, Pegasus Yayınları)
- Tunçer M, ‘Hükümet-Birey İlişkilerinin Vergi Uyumuna Etkisi ve Türkiye’ (2002) 57(3) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 107-128
- User, İ, Vergilemenin Sosyal Psikolojik Sınırı (Yayımlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi, 1992)
- Weinstein ND, ‘Unrealistic Optimism About Future Life Events’ (1980) 39(5) Journal of Personality and Social Psychology 806-820
- Yeşilyurt Ş, ‘Vergi Bilincinin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi Ma-liye ve İlahiyat Bölümü Öğrencileri Örneği’ (2015) 12(32) Mustafa Ke-mal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 36-56
- Yiğit AG, ‘Davranışsal İktisadın Anlaşılmasına Yönelik Bir Lite-ratür Taraması’, (2018) 16(2) Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 161-190
APA | Buyrukoğlu S, Şimşek M (2022). DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. , 261 - 284. |
Chicago | Buyrukoğlu Selçuk,Şimşek Mustafa Hakan DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. (2022): 261 - 284. |
MLA | Buyrukoğlu Selçuk,Şimşek Mustafa Hakan DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. , 2022, ss.261 - 284. |
AMA | Buyrukoğlu S,Şimşek M DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. . 2022; 261 - 284. |
Vancouver | Buyrukoğlu S,Şimşek M DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. . 2022; 261 - 284. |
IEEE | Buyrukoğlu S,Şimşek M "DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ." , ss.261 - 284, 2022. |
ISNAD | Buyrukoğlu, Selçuk - Şimşek, Mustafa Hakan. "DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ". (2022), 261-284. |
APA | Buyrukoğlu S, Şimşek M (2022). DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. Legal Mali Hukuk Dergisi, 18(206), 261 - 284. |
Chicago | Buyrukoğlu Selçuk,Şimşek Mustafa Hakan DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. Legal Mali Hukuk Dergisi 18, no.206 (2022): 261 - 284. |
MLA | Buyrukoğlu Selçuk,Şimşek Mustafa Hakan DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. Legal Mali Hukuk Dergisi, vol.18, no.206, 2022, ss.261 - 284. |
AMA | Buyrukoğlu S,Şimşek M DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. Legal Mali Hukuk Dergisi. 2022; 18(206): 261 - 284. |
Vancouver | Buyrukoğlu S,Şimşek M DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ. Legal Mali Hukuk Dergisi. 2022; 18(206): 261 - 284. |
IEEE | Buyrukoğlu S,Şimşek M "DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ." Legal Mali Hukuk Dergisi, 18, ss.261 - 284, 2022. |
ISNAD | Buyrukoğlu, Selçuk - Şimşek, Mustafa Hakan. "DAVRANIŞSAL İKTİSAT İLE VERGİ BİLİNCİ, VERGİ KAYBI VE KAYITDIŞI EKONOMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN YARGI KARARLARI ÖZELİNDE İNCELENMESİ". Legal Mali Hukuk Dergisi 18/206 (2022), 261-284. |