Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme
Yıl: 2022 Cilt: 20 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 517 - 540 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.37217/tebd.1052844 İndeks Tarihi: 08-09-2022
Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme
Öz: Bu araştırmanın temel amacı Türkiye’deki akılcı duygusal davranış terapisine dayalı müdahale çalışmalarını incelemektir. Bu kapsamda konu ile ilgili veri tabanları çeşitli anahtar sözcükler ile taranmış ve çalışmaya 32 araştırma dâhil edilmiştir. Araştırma sonuçları akılcı duygusal davranış terapisine dayalı müdahale çalışmalarının son yıllarda artış gösterme eğilimde olduğunu göstermiştir. Akılcı duygusal davranış terapisine dayalı müdahale çalışmalarının daha çok doktora düzeyinde yapıldığı görülmüştür. Çalışmalarda en çok grup psiko-eğitimi çalışmalarının tercih edildiği ve tek denekli vaka çalışmalarının sayıca sınırlı olduğu belirlenmiştir. Katılımcı gruba göre çalışmaların en çok genç yetişkinlik ve çocukluk dönemindeki bireylerle gerçekleştirildiği ve ileri yetişkinlik dönemindeki bireylerle henüz bir çalışmanın gerçekleştirilmediği saptanmıştır. Bağımlı değişkenlere göre 48 farklı konunun ele alındığı ve en çok akılcı olmayan düşünce, duygu, davranış bağımlı değişkenine yer verildiği görülmüştür. Oturum sayısına göre en çok 8 oturumluk programların oluşturulduğu ve oturum sürelerinin en çok 40-60 dakika arasında olduğu belirlenmiştir. Grupların katılımcı sayısına göre çalışmaların en çok 10-19 katılımcı ile gerçekleştirildiği ve müdahale çalışmalarının tamamının etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmaların %68,75’inde izleme ölçümlerinin alındığı ve birinci izlemede en çok 4 haftalık ve 8 haftalık izleme süresinin tercih edildiği belirlenmiştir. Araştırmanın bulguları alanyazın ışığında tartışılmış ve gelecek çalışmalara ilişkin öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelime: Investigation of Experimental Studies Based on Rational-Emotive Behavior Therapy: A Systematic Review
Öz: The main purpose of the present study was to examine the trends in rational-emotive behavior therapy-based effectiveness research in Turkey. Databases were investigated with various keywords and 32 studies were included. The results showed that the effectiveness of studies based on rational-emotive behavior therapy tend to increase in recent years. Experimental studies based on rational-emotive behavior therapy are mostly at the level of the doctoral thesis. Group psycho-education programs were most preferred, and single-subject case studies were limited. There are mostly studies with individuals in young adulthood and childhood, and no study has yet been implemented with individuals in old age. According to the problem dimensions, 48 different subjects were discussed, and the most irrational belief, emotion, and behavior dependent variables were found. The groups were formed as 8 session programs at most, and the groups were determined that the session duration was between 40-60 minutes at most. The studies were carried out with a maximum of 10-19 participants, and all of the studies were reported to be effective. There were follow-up measures in 68.75% of the studies, and a 4-week and 8-week follow-up period was most preferred in the first follow-up. The findings were discussed, and suggestions were presented.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- Artıran, M. & DiGiuseppe, R. (2022). Rational emotive behavior therapy compared to client-centered therapy for outpatients: A randomized clinical trial with a three months follow up. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 40(2), 206–233. https://doi.org/10.1007/s10942- 021-00408-0
- Bengisoy, A., Özdemir, M. B., Erkıvanç, F., Şahin, S. & Çelik-İskifoğlu, T. (2019). Bilişsel davranışçı terapi kullanılarak yapılan araştırma makalelerinin içerik analizi 1997-2018. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 745–793. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/48897/623282 sayfasından erişilmiştir.
- Boyacı, M. & İlhan, T. (2016). Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımının film analizi yöntemiyle incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 734–746. https://doi.org/10.17860/efd.03838
- Brown, N. W. (2004). Psychoeducational groups process and practice (2. b.). New York: Brunner-Routledge. Buran, A. (2021). Kumar oynama bozukluğunda bilişsel davranışçı terapinin etkinliği üzerine sistematik bir derleme. Bağımlılık Dergisi, 22(2), 180–186. https://doi.org/10.51982/bagimli.835376
- Cansız-Aktaş, M. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 337–371). Ankara: Pegem Akademi.
- Çivitci, A. (2003). Akılcı-Duygusal Davranışçı Terapinin çocuk ve ergenlere yönelik bir grup uygulaması: Akılcı duygusal eğitim. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(5), 5-39.
- Creswell, J. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2. b.). California: SAGE.
- David, D., Cotet, C., Matu, S., Mogoase, C. & Stefan, S. (2018). 50 years of rational emotive and cognitive behavioral therapy: A systematic review and meta analysis. Journal of Clinical Psychology, 74(3), 304–318. https://doi.org/10.1002/jclp.22514
- David, D., Szentagotai, A., Lupu, V. & Cosman, D. (2008). Rational emotive behavior therapy, cognitive therapy, and medication in the treatment of major depressive disorder: A randomized clinical trial, posttreatment outcomes, and six month follow up. Journal of Clinical Psychology, 64(6), 728–746. https://doi.org/10.1002/jclp.20487
- Demirtaş-Zorbaz, S., Kızıldağ, S. & Voltan-Acar, N. (2016). Türkiye’deki üniversitelerde lisansüstü düzeyde yapılan grup çalışmalarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1765–1784. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/27734/339752 sayfasından erişilmiştir.
- DiGiuseppe, R. (1996). The nature of irrational and rational beliefs: Progress in rational emotive behavior theory. Journal of Rational-Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 14(1), 5–28. https://doi.org/10.1007/BF02238091
- DiGiuseppe, R. A., Doyle, K. A., Dryden, W. & Backx, W. (2013). A practitioner's guide to rational- emotive behavior therapy. New York, NY: Oxford University Press.
- Dryden, W. (1983). Vivid RET II: Disputing methods. Journal of Rational Emotive Therapy, 1(1), 9–13. https://doi.org/10.1007/BF02285752
- Dryden, W. (2019). The distinctive features of rational emotive behavior therapy. M. E. Bernard & W. Dryden (Ed.), Advances in REBT: Theory, practice, research, measurement, prevention and promotion içinde (s. 23–46). Cham, Switzerland: Springer.
- Dryden, W., David, D. & Ellis, A. (2010). Rational emotive behavior therapy. K. S. Dobson (Ed.), Handbook of cognitive behavior therapy (3. b.) içinde (s. 321–324). Boston, MA: Springer.
- Ellis, A. (1957). Rational psychotherapy and individual psychology. Journal of Individual Psychology, 13(1), 38.
- Ellis, A. (1962). Reason and emotion in psychotherapy. New York: Institute for Rational Living.
- Ellis, A. (1984). Expanding the ABCs of RET. Journal of Rational Emotive Therapy, 2(2), 20–24. https://doi.org/10.1007/BF02281207
- Ellis, A. (1995). Changing rational-emotive therapy (RET) to rational emotive behavior therapy (REBT). Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 13(2), 85–89. https://doi.org/10.1007/BF02354453
- Ellis, A. (1997). Must musturbation and demandingness lead to emotional disorders? Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 34(1), 95–98. https://doi.org/10.1037/h0087779
- Ellis, A. (2003). Discomfort anxiety: A new cognitive-behavioral construct (Part II). Journal of Rational- Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 21(3–4), 183–191. https://doi.org/10.1023/A:1025833927340
- Gökkaya, F., Zorluoğlu, E., Işık, İ., Önkür, B., Bozdemir, T., Kızıltan, R., ... & Deniz, C. (2021). Türkiye’de bilişsel davranışçı grup terapisi, psikodrama ve sanat terapisi kullanılarak yapılmış etkililik çalışmalarının incelenmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(2), 258–273. https://doi.org/10.18863/pgy.569156
- Grove, A. B., Kurtz, E. D., Wallace, R. E., Sheerin, C. M. & Scott, S. M. (2021). Effectiveness of a rational emotive behavior therapy (REBT)-informed group for post-9/11 Veterans with posttraumatic stress disorder (PTSD). Military Psychology, 33(4), 217–227. https://doi.org/10.1080/08995605.2021.1897496
- Güçray, S. S., Çekici, F. & Çolakkadıoğlu, O. (2009). Psiko-eğitim gruplarının yapılandırılması ve genel ilkeleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 134–153. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/92758/ sayfasından erişilmiştir.
- Güven, E. & Gökçe, G. (2018). Etkililik çalışmaları ne kadar etkili? Bilişsel davranışçı terapiler bağlamında bir değerlendirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 29(1), 54–66. https://doi.org/10.5080/u22706
- Güven, M. & Aslan, A. M. (2018). Psikolojik danışma ve rehberlik alanında Türkiye’deki bilimsel dergilerde yayınlanan makaleler üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 593–604. https://doi.org/10.17719/jisr.20185537232
- Güven, M., Aslan, B. & Yıldız-Akyol, E. (2017). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanında yapılan doktora tezlerinin incelenmesi (2000-2016). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 136–147. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/12.mehmet_guven.pdf sayfasından erişilmiştir.
- Güven, M., Kısaç, İ., Ercan, L. & Yalçın, İ. (2009). Türk psikolojik danışma ve rehberlik dergisinde yayınlanan makalelerin çeşitli özellikler açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 80–87. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/91971/ sayfasından erişilmiştir.
- Güven, M., Özhan, M. B., Kaynak, S. & Demirbaş, N. K. (2018). Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi ile Journal of Counselling Psychology’deki araştırma eğilimleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49), 193–208. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/40627/487350 sayfasından erişilmiştir.
- İkiz, F. E. & Sakarya-Çınkı, Ö. (2020). Ergenlerde bilişsel davranışçı terapi uygulamalarının etkililiğinin ve yöntemlerinin sistematik gözden geçirilmesi. Turkish Studies - Education, 15(6), 4277–4296. https://doi.org/10.47423/TurkishStudies.46470
- Jacobson, N. S. & Truax, P. (1992). Clinical significance: A statistical approach to defining meaningful change in psychotherapy research. Journal of Consulting and Clinical Psychology (59), 12–19. https://doi.org/10.1037/10109-042
- Kabadayı, F. & Yüksel, G. (2021). Rational-emotive behavior therapy for dysfunctional anger: A case study. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 39, 522–537. https://doi.org/10.1007/s10942-020-00384-x
- Özdel, K. (2015). Dünden bugüne bilişsel davranışçı terapiler: Teori ve uygulama. Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 8(2), 10–20. https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-dunden- bugune-bilissel-davranisci-terapiler-teori-ve-uygulama-71492.html sayfasından erişilmiştir.
- Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., ... & Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. International Journal of Surgery(88), 105906. https://doi.org/10.1136/bmj.n71
- Seçer, İ., İsmail, A. Y., Ceyhun, O. & Yılmaz, B. (2014). Rehberlik ve psikolojik danışma alanındaki araştırma eğilimleri: Bir içerik analizi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 49–60. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/21461/229949 sayfasından erişilmiştir.
- Sharp, S. R. (2003). Effectiveness of an anger management training program based on rational emotive behavior theory (REBT) for middle school students with behavior problems. (Doctoral Thesis). https://trace.tennessee.edu/utk_graddiss/2372/ sayfasından erişilmiştir.
- Tosun-Sümer, E. & Güven, M. (2018). Okul psikolojik danışmanlarıyla ilgili lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 794–801. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2833
- Turner, M. J., Ewen, D. & Barker, J. B. (2020). An idiographic single-case study examining the use of rational emotive behavior therapy (REBT) with three amateur golfers to alleviate social anxiety. Journal of Applied Sport Psychology, 32(2), 186–204. https://doi.org/10.1080/10413200.2018.1496186
- Türk, F., Buğa, A., Çekiç, A. & Hamamcı, Z. (2018). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı grup müdahalelerinin çocuk ve ergenlerin işlevsel olmayan düşünceleri üzerindeki etkisi: Meta- analiz çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49), 45–61. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/40627/487342 sayfasından erişilmiştir.
- Türkçapar, M. H. & Sargın, A. E. (2012). Bilişsel davranışçı psikoterapiler: Tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 7–14. https://www.jcbpr.org/fulltext/77- 1334216734.pdf sayfasından erişilmiştir.
- Türkoğlu-Mutlu, Z. & Güven, M. (2018). Grupla psikolojik danışmayla ilgili Türkiye’de yapılmış deneysel çalışmaların incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 684–691. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2822
- Yang, J. & Han, K. S. (2020). A rational emotive behavior therapy-based intervention for binge eating behavior management among female students: A quasi-experimental study. Journal of Eating Disorders, 8(1), 1–12. https://doi.org/10.1186/s40337-020-00347-8
- Yorulmaz, E. & Dirik, G. (2021). Demans Tanısı olan kişilere bakım verenler ve bilişsel davranışçı terapi: Sistematik derleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(2), 170–191. https://doi.org/10.18863/pgy.732086
| APA | KABADAYI F, GÜVEN M (2022). Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. , 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| Chicago | KABADAYI Fedai,GÜVEN MEHMET Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. (2022): 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| MLA | KABADAYI Fedai,GÜVEN MEHMET Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. , 2022, ss.517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| AMA | KABADAYI F,GÜVEN M Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. . 2022; 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| Vancouver | KABADAYI F,GÜVEN M Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. . 2022; 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| IEEE | KABADAYI F,GÜVEN M "Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme." , ss.517 - 540, 2022. 10.37217/tebd.1052844 |
| ISNAD | KABADAYI, Fedai - GÜVEN, MEHMET. "Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme". (2022), 517-540. https://doi.org/10.37217/tebd.1052844 |
| APA | KABADAYI F, GÜVEN M (2022). Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(2), 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| Chicago | KABADAYI Fedai,GÜVEN MEHMET Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 20, no.2 (2022): 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| MLA | KABADAYI Fedai,GÜVEN MEHMET Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, vol.20, no.2, 2022, ss.517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| AMA | KABADAYI F,GÜVEN M Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2022; 20(2): 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| Vancouver | KABADAYI F,GÜVEN M Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2022; 20(2): 517 - 540. 10.37217/tebd.1052844 |
| IEEE | KABADAYI F,GÜVEN M "Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme." Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20, ss.517 - 540, 2022. 10.37217/tebd.1052844 |
| ISNAD | KABADAYI, Fedai - GÜVEN, MEHMET. "Akılcı Duygusal Davranış Terapisine Dayalı Müdahale Çalışmalarının İncelenmesi: Sistematik Bir Derleme". Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 20/2 (2022), 517-540. https://doi.org/10.37217/tebd.1052844 |
