Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi
Yıl: 2020 Cilt: 15 Sayı: 6 Sayfa Aralığı: 4277 - 4296 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.47423/TurkishStudies.46470 İndeks Tarihi: 14-05-2021
Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi
Öz: Ergenlik fiziksel, cinsel, bilişsel, duygusal ve sosyal bir gelişim dönemidir. Ergenlerin geçirdiklerisosyoduygusal değişimler düşünüldüğünde, otorite figürleriyle çatışma, zamanının çoğunu akranlarıylageçirme isteği ve bağımsız olma çabası onlarda duygudurum dalgalanmaları yaşamalarına neden olmaktadır.Ergenlerde görülen bu problemlerin tedavi yöneliminde Bilişsel Davranışçı Terapi’nin kullanımına sıklıkla yerverilmektedir. Bu çalışmanın birinci amacı, klinik olmayan örneklemlerde Bilişsel Davranışçı Terapi’ ninetkililiğini deneysel ve yarı deneysel araştırma deseni kullanarak inceleyen çalışmaların özelliklerinibelirlemektir. Araştırmanın ikinci amacı ise, klinik olmayan örneklemlerde Bilişsel Davranışçı Terapi’ ninetkililiğini deneysel olmayan araştırma desenleri kullanılarak inceleyen çalışmaların özelliklerininbelirlenmesidir. Araştırma modeli sistematik gözden geçirmedir. Sistematik gözden geçirme için PRISMArehberi kullanılmıştır. Veriler toplanırken WOS, Ulakbim, Scholar veri tabanlarında taramagerçekleştirilmiştir. 2010-2019 yılları arasında yayınlanan çalışmalara yönelik tarama, Türkçe ve İngilizcedillerinde, dört anahtar sözcük olarak Bilişsel Davranışçı Terapi, Bilişsel Davranışçı Psikolojik Danışma,Ergenler, Etkililik kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Dâhil etme ve dışlama kriterlerine göre toplam on birçalışma, bu çalışmada incelenmiştir. Seçilen on bir çalışma Bilişsel Davranışçı Terapi uygulamalarınınetkililiğinin deneysel/ yarı- deneysel ve deneysel olmayan araştırma desenleriyle incelenen çalışmalarınözellikleri olarak iki ayrı başlıkta incelenmiştir. Deneysel ve yarı- deneysel desenin kullanıldığı çalışmalar,sorun teması, araştırma deseni, örneklem grubu, uygulanan program, oturum sayıları, etkililik düzeyi sonucuve kullanılan ek teknikler açısından incelenmiştir. Deneysel olmayan desenler kullanılarak yapılançalışmalarda ise, kullanılan Bilişsel Terapi alt kuramı, araştırma yöntemi, araştırılan tema ve ulaşılan sonuçlarbaşlıklarından yararlanılmıştır. Sonuçlar, Bilişsel Davranışçı Terapi uygulamalarının ve Bilişsel Terapi altyaklaşımlarının ergenlere olumlu katkı sağladığını ortaya koymaktadır
Anahtar Kelime: Systematic Review of The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy Applications and Methods Towards Adolescents
Öz: Adolescence period includes changes through physically, sexually, cognitively, emotionally and socially. Considering socioemotional changes experienced by adolescents, some needs appear such as conflict with authority figures, the desire to be mostly with peers and the effort to be independent. The changes in thinking and feeling results in nonstable mood, emotional fluctuations, risky thinking and behaving. Cognitive Behavioral Therapy (CBT) is frequently used in the world with adolescents to help them to manage these changes and needs. The first aim of present study is to determine the characteristics of the studies that examine the effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy using experimental research designs in non-clinical samples. The second aim of this study is determine the methods and themes of the studies that examine Cognitive Behavioral Therapy using non-experimental research designs in non-clinical samples. The research model is systematic review. For systematic review, the PRISMA guideline was used. We browsed WOS, Ulakbim and Scholar databases and review both in Turkish and English studies between 2010-2019 years with four key words as Cognitive Behavioral Therapy, Cognitive Behavioral Counseling, Adolescents, Effectiveness. İnclusion and exclusion criterias were determined for this study. eleven studies were reached. Studies using experimental and quasi-experimental design were examined in terms of problem theme, research design, sample group, applied program, number of sessions, effectiveness level and additional techniques used. Studies using non-experimental design were examined in terms of sub-theory, research method, researched theme and results. According to this systematical review reseach, we see that plain and pure CBT is not used but techniques and concepts are used in Turkey with non-clinical samples. Results indicated that CBT related theories are used to enhance anger and relationship management skills, to prevent internet addiction, to develop assertiveness and psychological resilience of Turkish adolescents. Group counseling and psychoeducation programmes are used and found to be effective. It is found that, despite experimental designs in Turkey, metaanalysis, document analysis, film analysis and review studies are conducted. Results indicated that CBT and techniques are effective on developing functional coping behaviors
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alpaslan, A. H. & Erol, Y. (2016). Çocuk ve ergenlerde depresif bozukluk non-farmakolojik tedavisi. Turkiye Klinikleri J Child Psychiatry, 2(1), 62-67.
- Akın. Ü. (2013). Akılcı duygusal davranışçı terapi odaklı psikoeğitim programının kendini sabotaj üzerindeki etkisi [Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Anlı, G. & Şar, A. H. (2017). Boyun eğici davranışları azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı psikoeğitim programının kişilerarası duyarlılık, öfke ve düşmanlık (hostilite) üzerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 42(192), 383-405. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.7266
- Arslan, N. & Akın, A. (2016). Çözüm odaklı kısa süreli grupla psikolojik danışmanın lise öğrencilerinin akran zorbalığına etkisi. Sakarya University Journal of Education, 6 (1), 72- 84. http://dx.doi.org/10.19126/suje.62580
- Backs, B. J. & Dobson, K. S. (1998). Cognitive therapy for depression: conceptual and empiricial issues. Türk Psikoloji Dergisi 13(41), 47-77.
- Bal, P. N. & Metan, H. (2016). Bilgisayar bağımlılığı ile baş etme psiko-eğitimi programının 9. sınıf öğrencileri üzerindeki etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), 62-74. http://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2016.16.1-5000182911
- Beck, J. S. (1995). Cognitive therapy: Basics and beyond. The Guilford Press.
- Beck, A. T. (2005).The current state of cognitive therapy: A 40- year retrospective. Arch Gen Psychiatry, 62: 953-959. http://dx.doi.org/10.1001/archpsyc.62.9.953
- Bedel, A. & Ulubey, E. (2015). Ergenlerde başa çıkma stratejilerini açıklamada bilişsel esnekliğin rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55).291-300. http://dx.doi.org/10.17755/esosder.91623
- Biswas, A. , Biswas, D. & Chattopadhyay, P.K. (1995). Cognitive behaviour theraphy in generalised anxiety disorder. Indian Journal Of Clinical Psychology, 22:1-10.
- Boyacı, M. & İlhan, T. (2016). Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımının film analizi yöntemiyle incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2): 734-746. http://dx.doi.org/10.17860/efd.03838
- Kennard, B.D. , Emslie, G. J, Mayes, T. L., Nightingale-Teresi, J. , Nakonezny, P. A. & Hughes, J. L. (2008). Cognitive-behavioral therapy to prevent relapse in pediatric responders to pharmacotherapy for major depressive disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 47(12): 1395-404. http://dx.doi.org/10.1097/CHI.0b013e31818914a1
- Kılıç, S. (2014). Etki büyüklüğü. Journal of Mood Disorders, 4(1):44-6.
- Kirby, D. (2007). Emerging answers 2007: Research findings on programs to reduce teen pregnancy and sexually transmitted diseases. National campaign to prevent teen and unwanted pregnancy.https://powertodecide.org/sites/default/files/resources/primarydownload/emerging-answers.pdf.
- Lambert, M. J., Okiishi, J. C., Finch, A. E. & Johnson, L. D. (1998). Outcome assessment: from conceptualization to implementation. Professional Psychology: Research and Practice, 29(1), 63–70. http://dx.doi.org/10.1037/0735-7028.29.1.63.
- Meydan, B. (2013). Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma: okullardaki etkililiği üzerine bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (39), 120-129.
- Moher D., Libertai A., Tetzlaff J., Altman, D. G. & PRISMA Group (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The prisma statement. Annals of Internal
- Medicine, 151(4), 264- 269. http://dx.doi.org/10.7326/0003-4819-151-4-200908180-00135.
- Morgan, R.D. (2004). Groups with offenders and mandated clients. handbook of group counseling and psychotherapy. DeLucia-Waack, J. L., Gerrity, D.A., Kalodner, C.R., Riva, M.T., (Eds.). Sage Publications. http://dx.doi.org/10.4135/9781452229683.n28.
- Muratori, F., Picchi L., Bruni, G., Patarnello, M. & Romagnoli, G. (2009). A two-year follow-up of psychodynamic psychotherapy for internalizing disorders in children. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 42(3), 331-339. http://dx.doi.org/10.1097/00004583-200303000-00014
- Özabacı, N. (2011). Cognitive behaviour theraphy for violent behaviour ın children and adolescents: meta-analysis. Children and Youth Services Review,33,1989-1993. http://dx.doi.org/10.1016/j.childyouth.2011.05.027.
- Özsoy, E.V.(2017). Çocuklarda bilişsel davranışçı terapi ve uygulamaları. International Journal of Social Sciences and Education Research Online, 3(5). http://dx.doi.org/10.24289/ijsser.328443
- Piştof, S. & Şanlı, E. (2013). Bilişsel davranışçı terapide metafor kullanımı. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2, 182-189.
- Reinecke, M. A., Dattilio, F. M. & Freeman, A. (2006). Cognitive theraphy with children and adolescents: A casebook for clinical practice (2nd edn). Guilford Press.
- Santrock, J. W. (2017). Ergenlik. D. M. Siyez (Çev. ed. ). Nobel Akademik Yayıncılık.
- Sarıcı-Bulut, S. (2008). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sınav kaygıları, saldırganlık eğilimleri ve problem çözme becerilerindeki yetersizliklerin sağaltımlarında grupla çözüm odaklı kısa terapinin etkileri [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Savaşır, İ. (1996). Bilişsel-davranışçı görüşme ve değerlendirme süreçleri. İ. Savaşır, G. Boyacıoğlu, ve E., Kabakçı (Ed.). Bilişsel-davranışçı terapiler, 1-17. Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
- Savaşır, I. & Şahin, N. Ş. (1997). Bilişsel davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Türk Psikologlar Derneği Yayınları
- Savi, F. & Akboy, R. (2010a). The relationship between behavioral problems of primary school students in pre-adolescence period and family functionings. International Journal Of Education Research Teacher Education, 1(1), 28-41.
- Savi-Çakar, F. (2018). Yaşam dönemleri ve uyum sorunları (2.Baskı). Pegem Akademi. Sexuality Information and Education Council of the United States (SIECUS), (2004). Guidelines for comprehensive sexuality education (3. Baskı). SIECUS. https://siecus.org/resources/theguidelines/
- Siyez, D.M., Kağnıcı, D.Y., Esen, E. & Öztürk, B. (2018). Üniversite öğrencilerine yönelik cinsel sağlık eğitimi programları: sistematik gözden geçirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1302-8944 2018; sy.344-362. http://dx.doi.org/10.21764/maeuefd.358377
- Siyez, D. M. & Tan Tuna, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 11-22.
- Sütçü, S.T. (2016). Bilişsel davranışçı grup terapileri. psikiyatride güncel yaklaşımlar. Current Approaches in Psychiatry, 8:1-2. http://dx.doi.org/10.18863 /pgy.70612
- Taşkın, Ç. Ş. & Hacıömeroğlu, G. (2010). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumları: nicel ve nitel verilere dayalı bir inceleme. İlköğretim Online, 9(3), 922933.
- Toros, F., Tot, Ş. & Düzovalı, Ö. (2002). Kronik hastalığı olan çocuklar, anne ve babalarındaki depresyon ve anksiyete düzeyleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 5, 240-7.
- Uğur, E. & Murat, M. (2014). Lise öğrencilerinin kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları ve saldırganlık tepkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 13 (2): 525- 543.
- United Nations Population Fund (UNFPA) (2010). Comprehensive sexuality education: Advancing human rights, gender equality and ımproved sexual and reproductive health. https://www.unfpa.org/sites/default/files/resourcepdf/Comprehensive%20Sexuality%20Ed ucation%20Advancing%20Human%20Rights%20Gender%20Equality%20and%20Improv ed%2 0SRH-1.pdf.
- Valliant, P. & Antonowicz, D. H. (1991). Cognitive behaviour theraph and social skills training ımproves personality and conition ın ıncarcerated offenders. Psychologial Reports, 68: 27- 33. http://dx.doi.org/10.2466/ pr0.1991.68.1.27
- Vatan, S. (2016). Bilişsel davranışçı terapilerde üçüncü kuşak yaklaşımlar: psikiyatride güncel yaklaşımlar. Current Approaches in Psychiatry, 8(3):190-203. http://dx.doi.org/10. 18863/pgy.238183
- Wilkes, T.C., Belsher, G., Rush, A.J. & Frank, E. (1994). Cognitive theraphy for depressed adolescents. Guilford Press.
- Yazıcı, B. (2018). Naratif terapi temelli grupla psikolojik danışma programının ergenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://hdl.handle.net/20.500.12415/309
APA | İKİZ F, SAKARYA ÇINKI Ö (2020). Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. , 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
Chicago | İKİZ Fatma Ebru,SAKARYA ÇINKI ÖZGE Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. (2020): 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
MLA | İKİZ Fatma Ebru,SAKARYA ÇINKI ÖZGE Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. , 2020, ss.4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
AMA | İKİZ F,SAKARYA ÇINKI Ö Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. . 2020; 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
Vancouver | İKİZ F,SAKARYA ÇINKI Ö Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. . 2020; 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
IEEE | İKİZ F,SAKARYA ÇINKI Ö "Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi." , ss.4277 - 4296, 2020. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
ISNAD | İKİZ, Fatma Ebru - SAKARYA ÇINKI, ÖZGE. "Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi". (2020), 4277-4296. https://doi.org/10.47423/TurkishStudies.46470 |
APA | İKİZ F, SAKARYA ÇINKI Ö (2020). Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. Turkish Studies - Educational Sciences , 15(6), 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
Chicago | İKİZ Fatma Ebru,SAKARYA ÇINKI ÖZGE Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. Turkish Studies - Educational Sciences 15, no.6 (2020): 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
MLA | İKİZ Fatma Ebru,SAKARYA ÇINKI ÖZGE Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. Turkish Studies - Educational Sciences , vol.15, no.6, 2020, ss.4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
AMA | İKİZ F,SAKARYA ÇINKI Ö Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. Turkish Studies - Educational Sciences . 2020; 15(6): 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
Vancouver | İKİZ F,SAKARYA ÇINKI Ö Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi. Turkish Studies - Educational Sciences . 2020; 15(6): 4277 - 4296. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
IEEE | İKİZ F,SAKARYA ÇINKI Ö "Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi." Turkish Studies - Educational Sciences , 15, ss.4277 - 4296, 2020. 10.47423/TurkishStudies.46470 |
ISNAD | İKİZ, Fatma Ebru - SAKARYA ÇINKI, ÖZGE. "Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamalarının Etkililiğinin ve Yöntemlerinin Sistematik Gözden Geçirilmesi". Turkish Studies - Educational Sciences 15/6 (2020), 4277-4296. https://doi.org/10.47423/TurkishStudies.46470 |