Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi

ERKAN, NEFISE SEMRA; ULUDAĞ, GONCA

Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi

Gonca ULUDAĞ, (Giresun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Okul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı, Giresun, Türkiye)

Nefise Semra ERKAN (İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk Gelişimi Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi

174 53

Yıl: 2023 Cilt: 38 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 52 - 77 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-05-2023

Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi

Öz:

Araştırmanın amacı, Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programı’nın çocukların bilimsel süreç becerileri üzerindeki etkisini incelemektir. Ön test-son test eşitlenmemiş kontrol gruplu yarı deneysel desendeki çalışmanın araştırma grubunda, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında, Ankara ilinde, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı üç farklı bağımsız anaokuluna devam eden, yaşları 60-72 aylar arasında değişen 80 çocuk yer almıştır. Okul öncesi dönemde sınıf içi fen etkinliklerinin yanı sıra bilim merkezi, doğa (tabiat) tarihi müzesi, akvaryum, planetaryum, veteriner anatomi müzesi, okul bahçesi gibi okul dışı öğrenme ortamlarında gerçekleştirilen fen etkinliklerinin bilimsel süreç becerilerine etkisini ortaya koymak için, araştırmacılar tarafından, sınıf içi ve okul dışı öğrenme ortamlarında fen etkinlikleri olmak üzere iki bölümden oluşan “Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programı” hazırlanmıştır. Programın uygulanmasından önce ön test değerlendirmeleri yapılmış, grupların bilimsel süreç beceri düzeylerinin benzer olduğu saptanmıştır. Deney grubu-1’de programın hem sınıf içi hem de okul dışı öğrenme ortamlarında gerçekleştirilen fen etkinlikleri, deney grubu-2’de yalnızca sınıf içi fen etkinlikleri yedi hafta süreyle uygulanmıştır. Kontrol grubunda ise öğretmen tarafından Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı etkinliklerinin uygulamasına devam edilmiştir. Veriler, Uludağ (2017) tarafından oluşturulan “Çocuk-Ebeveyn Kişisel Bilgi Formu”, “Bilimsel Süreç Becerileri Gözlem Formu” ve “Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerini Değerlendirme Formu” ile edinilmiştir. Verilerin analizinde frekans, ortalama, standart sapma, çarpıklık ve basıklık katsayıları, Kruskal Wallis Testi, Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi ve Mann-Whitney U Testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, programın çocukların bilimsel süreç becerilerini pozitif yönde desteklediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelime:

Effect of the Science Education Program with the Activities in the Out-of-School Learning Environments on the Science Process Skills of the 60-72 Months Old Children

Öz:

The aim of the research was to examine the effect of the “Science Education Program with the Activities in the Out-of-School Learning Environments” on the science process skills of the children. 80 children the ages of which varied between 60 and 72 months who attended three different kindergartens, affiliated to the Republic of Turkey Ministry of National Education, in Ankara in 2015-2016 school year were included in the group of the research which had a quasi-experimental design and a pretest-posttest non-equivalent control group model. "Science Education Program with the Activities in the Out-of-School Learning Environments" with two parts including in and out-of-school learning environments was prepared by the researchers to reveal the effect of the science activities performed in the out-of-school environments such as science centers, nature history museum, aquarium, planetarium, veterinary anatomy museum, school garden beside the in-class science activities in preschool period. Before applying the program, the pretest assessments were performed and it was determined that the science process skills levels of the groups were similar to each other. The science activities of the program performed both in-class and out-of-school were applied in the experimental group-1 and only the in-class activities of the program were applied in the experimental group-2 for seven weeks. In the control group, the teacher continued to perform the 2013 Preschool Education Program activities of the Ministry of National Education. The data was collected by the "Child-Parent Personal Information Form", "Science Process Skills Observation Form" and "Assessment Form of Science Process Skills of Preschool Children" prepared by Uludağ (2017). Frequency, mean, standard deviation and skewness and kurtosis coefficients, Kruskal Wallis Test, Wilcoxon Signed Rank Test and Mann-Whitney U Test were used in the analysis of the data. As a result of the research, it was determined that the program supported the science process skills of children positively.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

2023 Eğitim Vizyonu (2018). [Erişim adresi: http://2023vizyonu.meb.gov.tr/, Erişim tarihi: 01.08.2020].
Abanoz, T. ve Deniz, Ü. (2019). STEM yaklaşımına uygun fen etkinliklerinin okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. Turkish Studies Educational Science, 14(6), 2787-2802.
Akca, Ö. F. (2020). Bilim merkezlerinde sorgulamaya dayalı robotik etkinliklerin öğrencilerin kavramsal başarıları, mantıksal düşünme ve bilimsel süreç becerilerinin gelişimine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akça, Z. (2016). Müzik eğitimi veren kuruluşların fen eğitiminde kullanılmasının öğrencilerin akademik başarılarına ve bilimsel düşünme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Aktaş, İ. ve Bilgin, İ. (2012). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin öğrenme stillerine göre 4 mat modelinin bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. [Öz]. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi’nde sunulan bildiri, Niğde. [Erişim adresi: https://www.pegem.net/akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=135682, Erişim tarihi: 4.08.2020].
Alabay, E. (2013). ScienceStrart!TM destekli fen eğitim programının 60-72 aylık çocukların bilimsel süreç becerilerine ve bilimsel tutuma güvenme ve yönelme etkisi. (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Alabay, E. ve Özdoğan İ. M. (2018). Okul öncesi çocuklara dış alanda uygulanan sorgulama tabanlı bilim etkinliklerinin bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 8(3), 481-496.
Alabay, E., Yıldırım Doğru, S. S. ve Akman, B. (2020). Sciencestart!™ destekli bilim eğitim programının 60-72 aylık çocukların bilimsel süreç becerilerine ve bilimsel inanca ve yönelime etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 20-39.
Alisinanoğlu, F., Özbey, S. ve Kahveci, G. (2015). Okul öncesinde fen eğitimi. (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Alleman, J., & Brophy, J. (1994). Taking advantage of out-of-school opportunities for meaningful social studies learning. Journal the Social Studies, 85(6), 262-267.
Anagün, Ş. ve Yaşar, Ş. (2009). İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi. İlköğretim Online, 8(3), 843-865.
Ankara Üniversitesi Böcek Şenlik Okulu [BÖŞO] (2017). [Erişim adresi: http://cocukuniversitesi.ankara.edu.tr/tr/bocek-senlik- okulu/ , Erişim tarihi: 15.01.2016].
Ankara Veteriner Anatomi Müzesi [AVAM] (2017). [Erişim adresi: http://www.ankvetmuseum.com, Erişim tarihi: 06.01.2017].
Armağan, B. (2015). İlkokul dördüncü sınıf fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları: Bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Asghar, A. (2012). Informal science contexts: Implications for formal science learning. Learning Landscapes, 5(1), 55-72.
Atik, A. (2019). STEM etkinliklerinin bilimsel süreç becerilerine etkisi: 5 yaş örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
Atlas Planetaryum (2017). [Erişim adresi: http://www.planetaryum.com.tr/, Erişim tarihi: 11.01.2017].
Atmaca, S. ve Gökmen, A. (2013). Derslik dışı öğretme-öğrenme yaklaşımları. G. Ekici ve M. Güven (Ed.), Öğrenme-öğretme yaklaşımları ve uygulama örnekleri (ss. 297-316). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Aydoğdu, B. (2014). Bilimsel süreç becerileri. Ş. S. Anagün ve Duban, N. (Ed.), Fen bilimleri öğretimi (ss. 87- 113). Ankara: Anı Yayıncılık.
Ayvacı, H. Ş. (2010). Okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerini kullanma yeterliliklerini geliştirmeye yönelik pilot bir çalışma. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(2), 1-24.
Balanay, C. A. S., & Roa, E. C. (2013). Assessment on students’ science process skills: A student-centred approach. International Journal of Biology Education, 3(1), 24-44.
Balım, A. G., Deniş Çeliker, H., Türkoğuz, S. ve Kaçar, S. (2013). Bilimin doğaya yansımaları projesinin öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 149- 157.
Barman, C. (1992). Science process skills: Science, children and learning. [Erişim adresi: http://castle.eiu.edu/~scienced/3290/science/process/crb.html, Erişim tarihi: 01.09.2019].
Bartan, M. ve Başal, H. A. (2018). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin bilimsel süreç becerilerine ilişkin görüşleri ve sınıf içi uygulamaları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(4), 1938-1959.
Bass, E. J., Contant, L. T., & Carin, A. A. (2009). Methods for teaching science as inquiry. USA: Pearson Press.
Başdaş, E. (2007). İlköğretim fen eğitiminde, basit malzemelerle yapılan fen aktivitelerinin bilimsel süreç becerilerine, akademik başarıya ve motivasyona etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
Bayır, E. ve Köseoğlu, F. (2013). Kimya öğretmen adaylarında sorgulayıcı-araştırma odaklı öğretime ilişkin anlayış oluşturma. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 29-43.
Behram, M. (2019). STEM eğitiminin okul öncesi dönemi öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bodur, Z. ve Yıldırım, M. (2018). Sınıf dışı etkinliklerinin ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin akademik başarıları ve bilimsel süreç becerileri üzerine etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 47, 125-140.
Bredekamp, S. (2015). Çocuklara araştırma yapmayı ve problem çözmeyi öğretme: Matematik, bilim ve teknoloji. (S. Güçhan Özgül, K. Avcı ve M. Saçkes, Çev.). H. Z. İnan & T. İnan (Ed.), Erken çocukluk eğitiminde etkili uygulamalar (ss. 412-445). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Brotherton, P. N., & Preece, P. F. W. (1996). Teaching science process skills. International Journal of Science Education, 18(1), 65- 74. Bullock, J. R. (1994). Helping children value and appreciate nature. Day Care & Early Education, 21(4), 4-8.
Büyükdokumacı, H. ve Bağ, H. (2012). Fen ve teknoloji öğretiminde probleme dayalı öğrenme yönteminin bilimsel süreç becerilerine ve akademik başarılarına etkisi. [Öz]. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi’nde sunulan bildiri, Niğde. [Erişim adresi: https://www.pegem.net/Akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=136115, Erişim tarihi: 4.08.2020].
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. S. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Büyüktaşkapu, S., Çeliköz, N. ve Akman, B. (2012). Yapılandırmacı bilim eğitimi programı’nın 6 yaş çocuklarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 37(165), 275-292.
Cameron, R., & Harrison, J. L. (2012). The interrelatedness of formal, non-formal and informal learning: Evidence from labour market program participants. Australian Journal of Adult Learning, 52(2), 277-309.
Campbell, C., & Chealuck, K. (2015). Approaches to enhance science learning. In C. Campbell, W. Jobling & C. Howitt (Eds.), The place of science in the early years (pp. 67-84). Melbourne: Cambridge University Press.
Campbell, C., & Howitt, C. (2015). Science in early childhood. In C. Campbell, W. Jobling & C. Howitt (Eds.). The place of science in the early years (pp. 7-13). Melbourne: Cambridge University Press.
Chabalengula, V. M., Mumba, F., & Mbewe, S. (2012). How pre-service teachers’ understand and perform science process skills. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 8(3), 167-176.
Chan, H. W. (2016). Popular culture, english out-of-class activities, and learner autonomy among highly proficient secondary students in Hong Kong. Universal Journal of Educational Research, 4(8), 1918-1923.
Charlesworth, R., & Lind, K. K. (2013). Math and science for young children (7th ed.). Belmont, CA: Wadsworth Cengage Learning.
Civelek, P. ve Özyılmaz Akamca, G. (2018). Açık alan etkinliklerinin okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine ait kazanımlarının gelişimine etkisi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12, 173-194. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12113.
Colardyn, D., & Bjornavold, J. (2004). Validation of formal, non-formal and informal learning: Policy and practices in EU member states. European Journal of Education, 39(1), 69-89.
Çevik, E. ve Temiz, B. K. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesinde okul dışı etkinlikler: Akvaryumda balık bakımı görevleri. [Öz]. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi’nde sunulan bildiri, Niğde. [Erişim adresi: https://www.pegem.net/Akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=135525, Erişim tarihi: 4.08.2020].
Çınar, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerin fen ve doğa konularının öğretiminde kullandıkları etkinliklerin belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 364-371.
Demir, S. (2011). Bilim ve bilim merkezlerinin toplum için önemi. [Erişim adresi: https://www.haberler.com/bilimin-ve-bilim- merkezlerinin-toplum-icin-onemi-2567563-haberi/, Erişim tarihi: 31.07.2020]. Deniz Dünyası (2017). [Erişim adresi: http://www.kecioren.bel.tr/DENIZ_DUNYASI-7-sosyal-tesis.html, Erişim tarihi: 08.01.2017].
Disimoni, K. C. (2002). Using writing as a vehicle to promote and develop scientific concepts and process skills in fourth-grade students. (Unpublished doctoral dissertation). Fordham University, United States.
Eaton, D. (1998). Cognitive and affective learning in outdoor education. (Unpublished Doctoral Dissertation). University of Toronto, Canada.
Elkeey, S. S. (2017). Developing science process skills and some of accompanying skills through observation of lıfe cycle of silkworm by kindergarten child. The Online Journal Of New Horizons In Education, 7(1), 53-63.
Erar, H., Alper, U. ve Özdem, Y. (2012). Eğlenceli bilim: Bilim merkezlerinin illköğretim öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine etkisi. [Öz]. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi’nde sunulan bildiri, Niğde. [Erişim adresi: https://www.pegem.net/Akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=135521, Erişim tarihi: 4.08.2020].
Erata, F. (2018). Okul öncesi eğitimde alan gezilerinin uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Ertaş, H., Şen, A. İ. ve Parmaksızoğlu, A. (2011). Okul dışı bilimsel etkinliklerin 9. sınıf öğrencilerinin enerji konusunu günlük hayatla ilişkilendirme düzeyine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(2), 178-198.
Erten, Z. ve Taşçi, G. (2016). Fen bilgisi dersine yönelik okul dışı öğrenme ortamları etkinliklerinin geliştirilmesi ve öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 638-657.
Eshach (2007). Bridging in-school and out-of-school learning: formal, non-formal, and informal education. Journal of Science Education and Technology, 16(2), 171-189.
Feza Gürsey Bilim Merkezi [FGBM] (2017). [Erişim adresi: http://www.fezagurseybilimmerkezi.com/, Erişim tarihi: 05.01.2017].
Fidan, N. (2012). Okulda öğrenme ve öğretme (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Geban, Ö. (1990). Effects of two different instructional treatments on the students chemistry achievement, science process skills, and attitudes towards chemistry at the high school level. (Unpublished doctoral dissertation). Middle East Technical University Graduate School of Natural and Applied Science, Ankara.
Gelman, R., Brenneman, K., Macdonald, G., & Roman, M. (2010). Preschool pathways to science: Facilitating scientific ways of thinking, talking, doing, and understanding. Maryland, USA: Paul H. Brookes Publishing Co.
Genç Kumtepe, E. (2011). Okul öncesinde fen eğitimi. A. Özdaş (Ed.), Okulöncesi eğitimde fen (ss. 132-158). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Genç Kumtepe, E., Kaya, S. ve Kumtepe, A. T. (2009). The effects of kindergarten experiences on children’s elementary science achievement. İlköğretim Online, 8(3), 978-987.
Gerber, B. L., Cavallo, A. M. L., & Marek, E. A. (2001). Relationships among informal learning environments, teaching procedures and scientific reasoning ability. International Journal of Science Education, 23(5), 535-549.
Gott, R., & Duggan, S. (1995). Investigative work in science curriculum. Buckingham Philadelphia: Open University Press.
Greenfield, D. B., Jirout, J., Dominguez, X., Greenberg, A., Maier, M., & Fuccillo, J. (2009). Science in the preschool classroom: A programmatic research agenda to improve science readiness. Early Education and Development, 20(2), 238-264.
Günşen, G., Fazlıoğlu, Y. ve Bayır, E. (2018). Yapılandırıcı Yaklaşıma dayalı bilim öğretiminin 5 yaş çocuklarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 599-616.
Hadzigeorgiou, Y. (2002). A study of the development of the concept of mechanical stability in preschool children. Research in Science Education, 32, 373–391.
Hofstein, A., & Rosenfeld, S. (1996). Bridging the gap between formal and informal science learning. Studies in Science Education, 28, 87-112.
Huppert, J., Lomask, S. M., & Lazarowitz, R. (2002). Computer simulations in the high school: Students' cognitive stages, science process skills and academic achievement in microbiology. International Journal of Science Education, 24(8), 803-821.
Huziak, T. L. (2003). Verbal and social interaction patterns among elementary students during self-guided "I wonder projects". (Unpublished Doctoral Dissertation). The Ohio State University, United States.
Jarrett, O. S. (2013). Çocuğun dünyasında bilim: Anlamlı öğrenme için etkinlikler. (Çev. M. Bulunuz). Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
Jinks, J. (1997). The science process. [Erişim adresi: http://my.ilstu.edu/~jdpeter/THE%20SCIENCE%20PROCESSES.htm, Erişim tarihi: 01.09.2019].
Kallery, M., & Psillos, D. (2002). What happens in the early years science classroom?: The reality of teachers' curriculum implementation activities. European Early Childhood Education Research Journal, 10(2), 49–61.
Karamustafaoğlu, S. (2011). Improving the science process skills ability of science student teachers using diagrams. Eurasian Journal of Physics and Chemistry Education, 3(1), 26-38.
Karamustafaoğlu, S. ve Uluçınar Sağır, Ş. (2017). Okul öncesi dönem fen eğiminde kullanılan yöntem ve teknikler. H. Ş. Ayvacı & S. Ünal (Ed.), Kuramdan uygulamaya okul öncesinde fen eğitimi (ss. 188-254). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Kavak, Ş. (2020). STEM eğitimine dayalı etkinliklerin okul öncesi çocukların temel bilimsel süreç becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Kefi, S. (2012). Okulöncesi eğitimde fen deneyleri uygulanırken, temel bilimsel süreç becerilerinin, oyun yöntemi ile kazandırılmasını amaçlayan örnek bir model. [Öz]. 3rd International Conference on New Trends in Education and Their Implications’da sunulan bildiri, Antalya. [Erişim adresi: http://www.iconte.org/FileUpload/ks59689/File/163-199.pdf, Erişim tarihi: 04.08.2020].
Kılıç, H. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının 5. sınıf öğrencilerinin Güneş, Dünya ve Ay ünitesine yönelik akademik başarı ve tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
Koosimilea, A. T. (2004). Out-of-school experiences in science classes: Problems, issues and challenges in Botswana. International Journal of Science Education, 26(4), 483-496.
Krippendorff, K. (1995). On the reliability of unitizing continuous data. Sociological Methodology, 25, 47-76.
Krippendorff, K. (2004). Measuring the reliability of qualitative text analysis data. Humanities, Social Sciences and Law, 38(6), 787-800.
Kula, G. (2011). Okul öncesi eğitimin 9., 10. ve 11. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine etkisi: Polatlı ilçesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Laçin Şimşek, C. (2011). Okul dışı öğrenme ortamları ve fen eğitimi. C. Laçin Şimşek (Ed.), Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları (ss. 1-23). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Lancour, K. L. (2016). Science process skills. [Erişim adresi: https://www.soinc.org/sites/default/files/uploaded_files/16_BIO- PROCESS_HANDOUT.pdf, Erişim tarihi: 03.08.2020].
Lester, S. (2007). Science through the year: Grades pre-K-K. USA: Teacher Created Resources.
Lin, P., & Schunn, C. D. (2016). The dimensions and impact of informal science learning experiences on middle schoolers’ attitudes and abilities in science. International Journal Of Science Education, 38(17), 2551-2572.
Loxley, P., Dawes, L., Nicholls, L., & Dore, B. (2016a). Sınıf dışında öğrenme. (H. Türkmen, Çev.). H. Türkmen, M. Sağlam & E. Şahin Pekmez (Ed.), İlköğretimde eğlendiren ve anlamayı geliştiren fen öğretimi (ss. 95-107). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Lundgren, L. M. (2014). Exploring how children use science process skills ın a museum setting. (Unpublished master’s thesis). Montana State University, Montana.
Martin, D. J., Jean Sigur, R., & Schmidt, E. (2005). Process-oriented inquiry- A constructivist approach to early childhood science education: Teaching teachers to do science. Journal of Elementary Science Education, 17(2), 13-26.
Mayer, R. E. (1997). Out-of-school learning: The case of an after-school computer club. Journal of Educational Computing Research, 16(4), 333-336.
McCormick, R., & Paechter, C. (1999). Learning and knowledge. The Open University, Paul Chapman Publishing.
McFarlin, L. M. (2011). How children in a science-centered preschool use science process skills while engaged in play activities. (Unpublished doctoral dissertation). The University of Texas at Austin, United States.
Miles, E. (2010). In-service elementary teachers' familiarity, interest, conceptual knowledge, and performance on science process skills. (Unpublished Master’s Thesis). Southern Illinois University, Carbondale.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi (4. ve 5. sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Ankara: Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2019). Okul Dışı Öğrenme Ortamları Kılavuzu. [Erişim adresi: https://drive.google.com/file/d/1LsgaEQLQFonXsDDVzrZEEcrqPtQkPsT1/view, Erişim tarihi: 20.07.2020].
National Science Teachers Assosiation [NSTA] (2012). An NSTA position statement: Learning science in informal environments. [Erişim adresi: http://www.nsta.org/about/positions/informal.aspx , Erişim Tarihi: 11.01.2017].
Nundy, S., Dillon, J., & Dowd, P. (2009). Improving and encouraging teacher confidence in out-of-classroom learning: The impact of the Hampshire Trailblazer project on 3–13 curriculum practitioners. Education 3-13, 37(1), 61-73.
OECD (2012). Higher education and adult learning – Recognition of non-formal and informal learning. [Erişim adresi:http://www.oecd.org/edu/skills-beyondschool/recognitionofnon-formalandinformallearning-home.htm, Erişim tarihi: 24.05.2017].
Okur Berberoğlu, E. ve Uygun, S. (2013). Sınıf dışı eğitimin dünyadaki ve Türkiye’deki gelişiminin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 32-42.
Oslund, K. L. (1992). Science porcess skills: Assessing hands-on student performance. New Jersey: Pearson Education, Inc.
Owens, K. D. (1997). The effect of instruction by a professional scientist on the acquisition of integrated process skills and the science-related attitudes of eighth-grade students. (Unpublished Ed.D. Dissertation). The University of Southern Mississippi, United States.
Öcal, S. (2018). Okul öncesi eğitime devam eden 60-66 aylık ay çocuklarına yönelik geliştirilen STEM programının çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özbey, S. ve Alisinanoğlu (2009). Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin fen etkinliklerine ilişkin yeterliliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-18.
Özkan, B. (2015). 60-72 aylık çocuklar için bilimsel süreç becerileri ölçeğinin geliştirilmesi ve beyin temelli öğrenmeye dayanan fen programının bilimsel süreç becerilerine etkisi. (Yayımlanmış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Öztürk Aynal, Ş. (2013). Haydi çocuklar doğaya ve bahçelere açılıyoruz: Mekan dışı eğitim İsveç’ten örnekler. International Journal of Social Science, 6(1), 371-384.
Öztürk, A. ve Başbay, A. (2017). Mevlana toplum ve bilim merkezi öğretim programlarının öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine ve bilime yönelik tutumlarına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 283-298.
Öztürk, M. (2016). Sorgulama temelli bilim eğitimi programının 60-72 aylık çocukların bilimsel süreç becerileriyle dil ve kavram gelişimlerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
Padilla, M. J. (1990). The science process skills. Research matters-To the science teacher, No. 9004. Reston, VA: National Association for Research in Science Teaching (NARST).
Parlakyıldız, B. ve Aydın, F. (2011). Okulöncesinde fen eğitimine yönelik bir yaklaşım: laboratuvarımız mutfak. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications. Antalya, 27-29 Nisan 2011. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Partnership for 21st Century Learning (2019a). Framework for 21st Century Learning. [Erişim adresi: https://www.battelleforkids.org/networks/p21/frameworks-resources, Erişim tarihi: 01.08.2020].
Partnership for 21st Century Learning (2019b). 21st Century Learning for Early Chilhood Guide. [Erişim adresi: https://www.battelleforkids.org/networks/p21/frameworks-resources, Erişim tarihi: 01.08.2020].
Pereire, S., Rodrigues, M. J., & Vieira, R. M. (2020). Scientific literacy in the early years-practical work as a teaching and learning strategy. Early Child Development and Care, 190(1), 64–78.
Rambuda, A. M., & Fraser, W. J. (2004). Perceptions of teachers of the application of science process skills in the teaching of Geography in secondary schools in the Free State province. South African Journal of Education, 24(1), 10-17.
Rauf, R. A. A., Rasul, M. S., Mansor, A. N., Othman, Z., & Lyndon, N. (2013). Inculcation of science process skills in a science classroom. Asian Social Science, 9(8), 47-57.
Reiss, M., & Braund, M. (2004). Managing learning outside the classroom. M. Braund & M. Reiss (Ed.), Learning science outside the classroom (pp. 225-234). New York: RoutledgeFalmer.
Rezba, R. J., Sprague, C., McDonnough, J. T., & Matkins, J. J. (2007). Learning and assessing: Science process skills (5th ed.). USA: Kendall/Hunt Publishing Company.
Saçkes, M. (2013). Children’s competencies in process skills in kindergarten and their impact on academic achievement in third grade. Early Education and Development, 24(5), 704-720.
Sağırekmekçi, H. (2016). “Tahmin-gözlem-açıklama” (TGA) stratejisine dayalı fen ve doğa etkinliklerinin, okul öncesi öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine ve bilişsel alan yeteneklerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay.
Salmi, H. (1993). Science center education: Motivation and learning in informal education. (Unpublished doctoral dissertation). University of Heksinki, Helsinki.
Sasson, I. (2014). The role of informal science centers in science education: Attitudes, skills, and self-efficacy. Journal of Technology and Science Education, 4(3), 167-180.
Saygılı, P. (2019). Okul öncesi dönemde oyun tabanlı öğrenme yönteminin bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
Shamas Brandt, E. (2012). Utilizing an early childhood science curriculum: Factors influencing implementation and how variations affect students’ skills and attitudes. (Unpublished doctoral dissertation). University of Colorado, United States.
Soydan, S. (2017). Bilimsel süreç becerileri. B. Akman, G. Uyanık Balat ve T. Güler Yıldız (Ed.), Okul öncesi dönemde fen eğitimi (ss.51-98). Ankara: Anı Yayıncılık.
Strom, R. K. (2012). Using guided inquiry to improve process skills and content knowledge in primary science. (Unpublished master’s thesis). Montana State Unıversity, Montana.
Şahin, A. (2019). Reggio Emilia yaklaşımı temelli fen ve doğa etkinliklerinin uygulanması: Bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
Şahin, F. (2000). Okul öncesinde fen bilgisi öğretimi ve aktivite örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
Şahin, F. ve Benzer, E. (2012). Dört soru stratejisiyle geliştirilen proje uygulamalarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(1), 306-337.
Şehit Cuma Dağ Tabiat Tarihi Müzesi (2017). [Erişim adresi: http://www.mta.gov.tr/v3.0/muze/anasayfa, Erişim tarihi: 14.05.2017].
Şen, A. İ. (2019). Okul dışı öğrenme nedir?. A. İ. Şen (Ed.), Okul dışı öğrenme ortamları (ss.1-20). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Tatar, N. ve Bağrıyanık, K. E. (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin okul dışı eğitime yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
Taylor, E. W., & Caldarelli, M. (2004). Teaching beliefs of non-formal environmental educators: A perspective from state and local parks in the United States. Environmental Education Research, 10(4), 451-469.
Tekerci, H. ve Kandır, A. (2017). Effects of the sense based science education program on scientific process skills of children aged 60–66 months. Eurasian Journal of Educational Research, 68, 239-254.
Thonney, P. F., & Farrell, T. J. (1995). Kitchen science for kids. New York: Cornell University.
Trundle, K. C. (2010). Best practices in science education: Teaching science during the early childhood years. U.S: National Geographic Learning.
Tudor, S. L. (2013). Formal - non-formal – informal in education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 76, 821-826.
Tuğrul, B. (2019). “Çocuktan Başlamak” konferansı. 2023 Eğitim Vizyonu Erken Çocukluk Çalıştayı, 26-27 Eylül 2019, Ankara.
Turpin, T. J. (2000). A study of the effects of an integrated, activity-based science curriculum on student achievement, science process skills, and science attitudes. (Unpublished Ed.D. Dissertation). University of Louisiana at Monroe, United States.
Türkmen, H. (2010). İnformal (sınıf-dışı) fen bilgisi eğitimine tarihsel bakış ve eğitimimize entegrasyonu. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(39), 46-59.
U.S. Deparment of Education (2005). Helping your child learn science: With activities for children in preschool through grade 5. Washington: Office of Communications and Outreach.
Uludağ, G. (2017). Okul dışı öğrenme ortamlarının fen eğitiminde kullanılmasının okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Uludağ, G. (2019). Okul öncesi eğitimde okul dışı öğrenme ortamlarının kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. [Öz]. I. International Congress on Informal Learning’de sunulan bildiri, Nevşehir. [Erişim adresi: http://kongre.okuldisiogrenme.com/wp-content/uploads/2019/12/OZET_KITABI.pdf, Erişim tarihi: 04.08.2020].
Uludağ, G. (2020). Bilimsel süreç becerileri. G. Uludağ (Ed.), Erken çocukluk döneminde fen eğitimi: Çocuğun keşif yolculuğu (ss.110-143). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Uludağ, G. ve Erkan, N. S. (2020). Erken çocukluk döneminde fen eğitimi ve önemi. G. Uludağ (Ed.), Erken çocukluk döneminde fen eğitimi: Çocuğun keşif yolculuğu (ss. 02-33). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Ünaldı, Ö. (2012). Bilimsel süreç becerilerine dayalı fen eğitiminin öğrencilerin fen ve teknoloji dersine ilişkin tutumlarına ve bilimsel süreç becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Üstündağ, K. (2019). Montessori yönteminin okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Valentino, C. (2000). Developing science skills. [Erişim adresi: https://www.eduplace.com/science/profdev/articles/valentino2.html, Erişim tarihi: 30.07.2020].
Vebrianto, R., & Osman, K. (2011). The effect of multiple media instruction in improving students’ science process skill and achievement. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 346-350.
Walsh, L., & Straits, W. (2014). Informal science learning in the formal classroom. Science and Children, 51(9), 54-58.
Yadav, B., & Mishra, K. (2013). A study of the impact of laboratory approach on achievement and process skills in science among is standard students. International Journal of Scientific and Research Publications, 3(1), 1-6.
Yağcı, M. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerinin gelişmesinde doğa ve çevre uygulamalarının etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Yardımcı, E. (2009). Yaz bilim kampında yapılan etkinlik temelli doğa eğitiminin ilköğretim 4 ve 5. sınıftaki çocukların doğa algılarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
Yavuz, M. (2012). Fen eğitiminde hayvanat bahçelerinin kullanımının akademik başarı ve kaygıya etkisi ve öğretmen-öğrenci görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Yıldız, S. (2019). Dijital ve sınıf içi eğitsel oyunlarla gerçekleştirilen fen eğitiminin okul öncesi öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine ve bilişsel gelişim düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Yılmaz, G., İlkörücü, Ş. ve Çepni, S. (2018). The effects of parent-involved science activities on basic science process skills of the children in the age group of 5-6. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 8(4), 879-903.
Yurt, Ö. (2014). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. F. Şahin (Ed.), Her yönüyle okul öncesi eğitim 5: Okul öncesi dönemde fen eğitimi (ss. 13-26). Ankara: Hedef CS Yayıncılık.
Yükseköğretim Kurulu [YÖK] (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. [Erişim adresi: https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari, Erişim tarihi: 02.08.2020].

APA	ULUDAĞ G, ERKAN N (2023). Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. , 52 - 77.
Chicago	ULUDAĞ GONCA,ERKAN NEFISE SEMRA Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. (2023): 52 - 77.
MLA	ULUDAĞ GONCA,ERKAN NEFISE SEMRA Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. , 2023, ss.52 - 77.
AMA	ULUDAĞ G,ERKAN N Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. . 2023; 52 - 77.
Vancouver	ULUDAĞ G,ERKAN N Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. . 2023; 52 - 77.
IEEE	ULUDAĞ G,ERKAN N "Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi." , ss.52 - 77, 2023.
ISNAD	ULUDAĞ, GONCA - ERKAN, NEFISE SEMRA. "Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi". (2023), 52-77.

APA	ULUDAĞ G, ERKAN N (2023). Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 52 - 77.
Chicago	ULUDAĞ GONCA,ERKAN NEFISE SEMRA Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 38, no.1 (2023): 52 - 77.
MLA	ULUDAĞ GONCA,ERKAN NEFISE SEMRA Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.38, no.1, 2023, ss.52 - 77.
AMA	ULUDAĞ G,ERKAN N Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2023; 38(1): 52 - 77.
Vancouver	ULUDAĞ G,ERKAN N Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2023; 38(1): 52 - 77.
IEEE	ULUDAĞ G,ERKAN N "Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi." Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, ss.52 - 77, 2023.
ISNAD	ULUDAĞ, GONCA - ERKAN, NEFISE SEMRA. "Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Etkinlikler İçeren Fen Eğitimi Programının 60-72 Aylık Çocukların Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi". Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 38/1 (2023), 52-77.