Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama
Yıl: 2020 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 395 - 410 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29228/TurkishStudies.40149 İndeks Tarihi: 06-05-2021
Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama
Öz: İşletmelerin performanslarının değerlendirilmesi, işletmelerin varlığını sürdürmek ve gelecektefaaliyetlerine devam etmek için büyük önem taşımaktadır. İşletmelerdeki en önemli performansgöstergelerinden biri finansal performanstır. Bu çalışmanın amacı 2007 yılından itibaren İstanbul’da şehir içitoplu taşıma alanında faaliyet göstermekte olan "İstanbul Otobüs İşletmeleri Ticaret Anonim Şirketi’nin"(Otobüs AŞ) finansal performansını değerlendirmektir. Bu amaçla öncelikle çok kriterli karar vermeyöntemleriyle finansal performans değerlendirilmelerinde kullanılan değişkenlerin belirlenmesi amacıylaliteratür taraması yapılmıştır. Literatür taraması sonucunda firmaların finansal performansınındeğerlendirilmesinde yaygın kullanılan kriterler belirmiş ve analizlerde kullanılmıştır. Bu kriterler “cari oran”,“likidite oranı/asit testi oranı”, “nakit oran”, “ aktif devir hızı”, “ alacak devir hızı oranı”, “öz kaynak devirhızı=net satışlar/ öz kaynak”, “toplam borç oranı”, “borç/öz kaynak oranı”, “ kısa vadeli borç/toplam aktiforanı”, “kısa vadeli borç/toplam borç oranı”, “öz kaynaklar/toplam varlıklar”, “net kar/net satışlar”, “aktiflerkarlılığı oranı”, ve “öz kaynak karlılığı oranı”dır. 2011-2018 dönemi verileri ile yapılan analizde CRITIC veTOPSIS yöntemleri kullanılmıştır. Analizlerde kullanılan kriterlerin önem derecelerinin objektif olarakbelirlenebilmesine olanak sağlayan CRITIC yöntemiyle belirlenmiştir. Elde edilen bu kriter ağırlıklarıkullanılarak TOPSIS yöntemiyle yapılan analizler sonucunda Otobüs AŞ’nin yıllara göre finansal performansbazlı sıralamaları yapılmıştır. Otobüs AŞ'nin CRITIC ağırlıklı TOPSIS yöntemine göre 2014 yılında en yüksekfinansal performansa sahip olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime: Financial Performance Evaluation By Multi-Criteria Decision Making Methods: An Implimentation in The Field of Transportation
Öz: The evaluation of business enterprises' performance is of great importance in order to maintain its existence and continue their activities in the future. One of the most important performance indicators in businesses is financial performance. The aim of this study is to evaluate the financial performance of " Istanbul Bus Companies Trade Inc. " (Otobüs AS/ Bus Inc.) which has been active in the field of public transportation in Istanbul since 2007. For this purpose, firstly, the literature was searched to determine the variables used in the evaluation of financial performance by multi-criteria decision making methods. As a result of literature review, widely used criteria for evaluating the financial performance of firms have emerged and used in analysis. These criteria are “current ratio”, “liquidity ratio / acid test ratio”, “cash ratio”, “asset turnover rate”, “accounts receivables turnover rate”, “equity turnover rate = net sales / equity”, “total debt ratio ”,“ debt / equity ratio ”,“ short term debt / total asset ratio ”,“ short term debt / total debt ratio ”,“ equity / total assets ”,“ net profit / net sales ”, return on assets ratio ”, and“ return on equity ratio”. CRITIC and TOPSIS methods were used in the analysis with 2011-2018 era data. The importance degree (weights) of the criteria used in the analyzes was determined by using the CRITIC method, which allows objective determination. As a result of the analyzes performed by the TOPSIS method by using these criterion weights obtained, Bus Inc.`s financial performance based rankings have been made according to years. According to the CRITIC-weighted TOPSIS method, Bus Inc. has the highest financial performance in 2014.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acar, M. (2003). “Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı.20, 21-37.
- Adalı, E.ve Işık, A T. (2017). “Critic and Maut Methods for the Contract Manufacturer Selection Problem”.European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(5), s.93-101
- Akbulut, O. (2019). “CRITIC ve EDAS Yöntemleri İle İş Bankası'nın 2009-2018 Yılları Arasındaki Performansının Analizi”. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 249-263.
- Akbulut, R. ve Rençber, Ö.F. (2015). BİST’te İmalat Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansları Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 65, 118-136.
- Akgün, M. ve Temür, S. A. (2016), “BIST Ulaştırma Endeksine Kayıtlı Şirketlerin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, 173-186.
- Akyüz, İ., Aydemir, B., Bayram, B. H. ve Akyüz, K. C. 2019). Orman Ürünleri İşletmelerinin Finansal Performanslarının Entropi Temelli TOPSIS Yöntemi ile Karşılaştırılması: Artvin Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi. 21. 136-146.
- Akyüz, Y., Bozdoğan, T. ve Hantekin, E. (2011). TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performansın Değerlendirilmesi ve Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13(1): 73- 92.
- Apan, M. & Öztel, A. (2018). Ölçek Bazlı Finansal Performansın PROMETHEE Yöntemiyle Belirlenmesi: Farklı Ağırlıklandırma Yöntemlerine Dayalı Karşılaştırmalı Bir Analiz. İşletme Bilimi Dergisi, 6 (1) , 207-244.
- Apan, M. & Öztel, A. (2020). Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının CRİTİC-PROMETHEE Bütünleşik Karar Verme Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (63), 54-73.
- Apan, M. & Öztel, A. Ceyhan İ. F. (2019). Entropi Yöntemine Dayalı CAMELS Performans Değerlendirme Modeli: Türk Mevduat Bankalarının 2002-2016 Verisinin Ampirik Analizi, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(20): 2296 316.
- Ayçin, E. (2019). BIST Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Endeksinde (XYORT) Yer Alan İşletmelerin Finansal Performanslarının Entropi ve Gri İlişkisel Analiz Bütünleşik Yaklaşımı İle Değerlendirilmesi. Dokuz Eylul Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi. 33. 595- 622. 10.24988/deuiibf.2018332799.
- Aydın, Y. (2019). “Türkiye'de HayatEmeklilik Sigorta Sektörünün Finansal Performans Analizi”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 107-118.
- Bağcı, H. ve Rençber, Ö. F. (2014). ”Kamu Bankaları ve Halka Açık Özel Bankaların PROMETHEE Yöntemi İle Kârlılıklarının Analizi”. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 6(1) . 39-47.
- Bayyurt, N. (2011). İşletmelerde Performans Değerlendirmenin Önemi ve Performans Göstergeleri Arasındaki İlişkiler. Journal of Social Policy Conferences, 0 (53), 577-592.
- Bulgurcu, B. K. (2012). Application of TOPSIS Technique For Financial Performance Evaluation Of Technology Firms In Istanbul Stock Exchange Market. Social and Behavioral Sciences, 62, 1033-1040.
- Çakır, S. ve Perçin, S.(2013). “AB Ülkeleri’nde Bütünleşik Entropi Ağırlık-TOPSIS Yöntemiyle AR-GE Performansının Ölçülmesi”. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: XXXII, Sayı:1, 77-95.
- Deveci, M. ve Yavuz, S. (2014). “Bulanık TOPSIS ve Bulanık VIKOR Yöntemleriyle Alışveriş Merkezi Kuruluş Yeri Seçimi ve Bir Uygulama”. Ege Akademik Bakis (Ege Academic Review). 14. 463-463.
- Dinçer, H. ve Görener, A. (2011), “Performans Değerlendirmesinde Ahp - Vikor ve Ahp - TOPSIS Yaklaşımları: Hizmet Sektöründe Bir Uygulama”, Sigma: Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 29: 244-260.
- Ege, İ. ve Yaman, S. (2018).TOPSIS ve MOORA Yöntemleri İle Ölçülen Finansal Performansın Pay Getirilerine Etkisi: Bist Çimento Beton İşletmeleri Üzerine Bir Panel Veri Uygulaması, INJOSOS Al-Farabı Internatıonal Journal On Socıal Scıences, 2(1), 75-96.
- Ege, İ., Topaloğlu E., E. ve Özyamanoğlu, M. (2013). “Finansal Performans ile Kurumsal Yönetim Notları Arasındaki İlişki: BİST Üzerine Bir Uygulama”. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 100-117.
- Ergül, N.(2014), “BIST Turizm Sektöründeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (1), 325- 340.
- Ertuğrul, İ. ve Özçil, A. (2014). Çok Kriterli Karar Vermede TOPSIS ve VIKOR Yöntemleriyle Klima Seçimi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 267- 282.
- http://www.otobus.istanbul/dokumanlar/mali-tablolar.aspx (Erişim Tarihi: 11.10.2019)
- İç, Y. T., Tekin, M., Pamukoğlu, F. Z. ve Yıldırım, E. (2015), “Kurumsal Firmalar İçin bir Finansal Performans Karşılaştırma Modelinin Geliştirilmesi”, Gazi Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Fakültesi Dergisi, 30 (1), 71- 85.
- Kahraman, R. (2009). İşletmelerde Performans Ölçümünün Önemi ve Modern Bir Performans Ölçme Aracı Olarak Balanced Scorecard. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8 (16), 410-427.
- Kıngır, S., Karakaş, A. & Öztel, A. (2016). Evaluatıon Of Unıversıty Employees’ Work Behavıours Performance Vıa Entropy Based TOPSIS Methods. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (58), 1046-1058.
- Kiraci, K. ve Bakir, M. (2019). “CRITIC Temelli EDAS Yöntemi ile Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulamasi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 157-174.
- Konuşkan, Ö. ve Uygun, Ö. (2014). “Çok Nitelikli Karar Verme (MAUT) Yöntemi ve Bir Uygulaması”, ISITES2014 Karabük, 1403-1412.
- Kung, J. Y., Chuang, T. N. ve Ky, C. M. (2011). “A Fuzzy MCDM Method to Select the Best Company Based on Financial Report Analysis”, IEEE International Conference on Fuzzy Systems, 27-30 June, 2011, Taipei, Taiwan, 2013-2017.
- Okay Örerler, E. (2005). “Finansal Değerlendirme Açısından Finansal Tabloların Şeffaflığı”, Muhasebe ve Denetime Bakış, (15), 2005:1-8.
- Orhan, M. (2019). Türkiye ile Avrupa Birliği Ülkelerinin Lojistik Performanslarının Entropi Ağırlıklı EDAS Yöntemiyle Karşılaştırılması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1222-1238.
- Ömürbek, N. ve Karataş, T. (2018). Girişimci Ve Yenilikçi Üniversitelerin Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), ss.176-198
- Ömürbek, V. ve Kınay, B. (2013). Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3): 343-36.
- Özçelik, H. ve Kandemir, B. (2015). “BIST’de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi İle Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi”. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 18(33), 97-114.
- Perçin, S. ve Sönmez, Ö. (2018). Bütünleşik ENTROPİ Ağırlık ve TOPSIS Yöntemleri Kullanılarak Türk Sigorta Şirketlerinin Performansının Ölçülmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (18. EYİ Özel Sayısı):565-582.
- Rençber, Ö. F. (2019). Gri İlişkisel Analiz ve VIKOR Yöntemlerinin Karşılaştırılması: İmalat Sektörü Üzerine Örnek Bir Uygulama. Journal of Yaşar University, 14 (Special Issue), 69- 81.
- Rençber, Ö. F. ve Avcı, T. (2018). BIST'te İşlem Gören Bankaların Sermaye Yeterliliklerine Göre Karşılaştırılması: WASPAS Yöntemi ile Uygulama. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (ICEESS’ 18), 169-175.
- Seçme N.Y., Bayrakdaroğlu, A. ve Kahraman, C. (2009). “Fuzzy Performance Evaluation in Turkish Banking Sector using Analytic Hierarchy Process and TOPSIS”, Expert Systems with Applications, 36(9), 11699-11709.
- Şenol, Z. ve Ulutaş, A. (2018). “Muhasebe Temelli Performans Ölçümleri ile Piyasa Temelli Performans Ölçümlerinin CRITIC ve ARAS Yöntemleriyle Değerlendirilmesi”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 55(641), 83-102.
- Tayyar, N., Akcanlı, F., Genç, E. ve Erem Ceylan, I. (2014). “BİST’e Kayıtlı Bilişim ve Teknoloji Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve Gri İlişkisel Analiz (GİA) Yöntemiyle Değerlendirilmesi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak/2014, 19-40.
- Tayyar, N., Akcanlı, F., Genç, E., Erem Ceylan, I. (2014). “BİST’e Kayıtlı Bilişim ve Teknoloji Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve Gri İlişkisel Analiz (GİA) Yöntemiyle Değerlendirilmesi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak/2014, 19-40.
- Tufan, C. ve Kılıç, Y. (2019). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Lojistik İşletmelerinin Finansal Performanslarinin TOPSIS ve VIKOR Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (1), 119-137.
- Ünlü, U., Yalçın, N. ve Yağlı, İ. (2017). “Kurumsal Yönetim Ve Firma Performansı: TOPSIS Yöntemi ile BIST-30 Firmaları Üzerine Bir Uygulama”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 63-81.
- Wang, Y. J. (2008), “Applying FMCDM to Evaluate Financial Performance of Domestic Airlines in Taiwan”, Expert Systems with Applications, 34(3), 1837-1845.
- Yükçü, S. (2004), Finansal Muhasebe, İzmir: Birleşik Matbaacılık. - Kayıt Dışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, (2001), Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT, 2001.
- Zietsman J., Rilett L. R. ve Kim S. J. (2006). “Transportation Corridor Decision Making With Multi Attribute Utility Theory”, Int. J. Management And Decision Making, 7(2/3): 254-266.
| APA | orhan m, ALTIN H, AYTEKIN M (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. , 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| Chicago | orhan mehmet,ALTIN Hakan,AYTEKIN MEHMET Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. (2020): 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| MLA | orhan mehmet,ALTIN Hakan,AYTEKIN MEHMET Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. , 2020, ss.395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| AMA | orhan m,ALTIN H,AYTEKIN M Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. . 2020; 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| Vancouver | orhan m,ALTIN H,AYTEKIN M Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. . 2020; 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| IEEE | orhan m,ALTIN H,AYTEKIN M "Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama." , ss.395 - 410, 2020. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| ISNAD | orhan, mehmet vd. "Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama". (2020), 395-410. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.40149 |
| APA | orhan m, ALTIN H, AYTEKIN M (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics , 15(1), 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| Chicago | orhan mehmet,ALTIN Hakan,AYTEKIN MEHMET Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics 15, no.1 (2020): 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| MLA | orhan mehmet,ALTIN Hakan,AYTEKIN MEHMET Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics , vol.15, no.1, 2020, ss.395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| AMA | orhan m,ALTIN H,AYTEKIN M Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics . 2020; 15(1): 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| Vancouver | orhan m,ALTIN H,AYTEKIN M Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics . 2020; 15(1): 395 - 410. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| IEEE | orhan m,ALTIN H,AYTEKIN M "Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama." Turkish Studies - Economics, Finance, Politics , 15, ss.395 - 410, 2020. 10.29228/TurkishStudies.40149 |
| ISNAD | orhan, mehmet vd. "Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Finansal Performans Değerlendirme: Ulaştırma Alanında Bir Uygulama". Turkish Studies - Economics, Finance, Politics 15/1 (2020), 395-410. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.40149 |
