Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması

doğan, soner; KELEŞ, OSMAN

Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması

Soner DOĞAN, (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye)

Osman KELEŞ (Milli Eğitim Bakanlığı, Çevlikler İlkokulu, Tokat, Türkiye)

Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi

106 53

Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 59 Sayfa Aralığı: 1 - 24 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 13-09-2023

Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması

Öz:

Bu çalışma, ilkokul kademesinde akran zorbalığını, hangi zorbalık türünün yaygın olduğunu, eğitim faaliyetlerine yansıması ve zorbalığın önlenmesine ilişkin düşünceleri öğretmenlerin okul yaşantılarına dayalı betimlemeyi amaçlamaktadır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) desenine göre yapılandırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Çalışma grubu, Tokat ili Turhal ilçesinde bulunan bir ilkokulda görev yapan 10 öğretmenden oluşmuştur. Araştırmanın verileri yüz yüze gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelerden elde edilmiş, veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda,akran zorbalığının okullarda öncelikli çözüm gerektiren bir soruna dönüştüğü, zorbalığın farklı sosyokültürel düzeye sahip aile ve yaşantılarda ortaya çıkabildiği, öğrencilere ve sınıf ortamına olumsuz yansıdığı tespit edilmiştir. Akran zorbalığının çözümünde öncelikli olarak okul-aile işbirliğinin önemi ve her okula ihtiyacı oranında psikolojik danışma ve rehber öğretmen ataması yapılmasının gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelime: zorbalık akran zorbalığı sözel şiddet fiziki şiddet psikolojik şiddet

Peer Bullying in the Context of Causes, Consequences and Solution Proposals: A Phenomenological Study

Öz:

This study aims to explore peer bullying at the primary school level, reveal which type of bullying is common, and find out its influences on educational activities as well as the reflections on the prevention of bullying based on school life of teachers. The research was designed according to the phenomenology design of qualitative research methods. The study group has been chosen via the criterion sampling method. The participants consisted of 10 teachers working in a primary school in the Turhal district of Tokat province. The data were gathered through in-depth and face-to-face interviews. Fort his purpose, a semi-structured interview form was developed by the researchers. The gathered data were subjected to content analysis. As a result of the research, it was found that peer bullying turned into a problem that required priority solution in schools; bullying could occur in families and experiences with different sociocultural levels, and that it influenced the students and classroom environment negatively. As a solution for peer bullying, the importance of school-family cooperation and the necessity of assigning guidance teachers to each school in proportion to its needs were emphasized.

Anahtar Kelime: bullying peer bullying verbal violence physical violence psychological violence.

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aksoy, G. (2019). Okullarda yaşanan akran zorbalığının nedenlerine ve müdahale yöntemlerine ilişkin okul yöneticileri ve öğretmenlerin görüşleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
Atış Akyol N., Yıldız, C. & Akman, B. (2018). Öğretmenlerin akran zorbalığına ilişkin görüşleri ve zorbalıkla başetme stratejileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 439-459. doi: 10.16986/HUJE.2017032926
Alkaya S. A. & Avşar, F. (2018). Akran zorbalığının önlenmesinde okul sağlığı hemşiresinin rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 5(1), 78- 84.https://doi.org/10.31125/hunhemsire.431134
Alper, S. İ. (2008). İlköğretimde zorbalık [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
Alsaker, F. D., & Valkanover, S. (2001). Early diagnosis and prevention of victimization in kindergarten. J. Juvonen & S. Graham (Ed.) içinde, Peer harassment in school: The plight of the vulnerable and victimized (ss. 175-195). Guilford Press.
Altıntaş, M., Güleç, H., Topaloğlu, M. & Ünsal, D. (2012). Bir kısır döngü olarak şiddet. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(1), 112-137. https://doi.org/10. 5455/cap.20120408
Andreou, E. (2000). Bully/victim problems and their association with psychological constructs in 8 to 12 -yearoldgreek school children. Aggressive Behaviour, 26(1), 49- 56. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2337(2000)26:1<49::AID-AB4>3.0.CO;2-M
Arabacı, L., Özgür, G. & Yörükoğlu, G. (2011). Lise öğrencilerinin şiddet algıları, şiddete eğilim düzeyleri ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), 53-60. https://www.researchgate.net/profile/Leyla-Baysan-Arabaci/publication/ 281648029 _Lise_Ogrencilerinin_Siddet_Algilari
Arslan, S. & Savaşer, S. (2009). Akranzorbalığınıönlemedeokulhemşiresininrolü. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, (2), 119-22. https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12415/3594/Sevda %20ARSLAN%20Sevim%20SAVA%c5%9eER.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Arslan, S. & Savaşer, S. (2009). Okulda zorbalık. Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 218-227. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/442932
Ayan, S. (2006). Şiddet ve fanatizm. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), 191-209. https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/10693/makaleler/7/2/arastirmax- siddet-fanatizm.pdf
Aydın, B., Kartal, M., Mıdık, O. & Büyükakkuş, A. (2009). Violence against general practitioners in Turkey. Journal of interpersonal violence, 24(12), http://jiv.sagepub.com/content/24/12/1980
Aypay, A., Durmuş, E. & Aybek, E. C. (2016). Akran zorbalığı, okul tükenmişliği ve ebeveyn izlemesi arasındaki ilişki. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1389- 1396. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/the-relationship-between-peer- victimization-school-burnout-and-parentmonitoring.pdf
Bacanlı, F. & Çarkıt, E. (2020). Okullarda akran zorbalığı: öğretmen görüşlerine göre nitel bir çalışma. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(24), 2545-2583. doi: 10.26466/opus.644848
Baker, C. (1995). Zorunlu eğitime hayır. (A. Sönmezay, Çev.). Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin basım yılı 1991)
Balak, D. (2017). İlkokul öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile akran zorbalığı ve okula aidiyet duyguları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
Baldry, A. C., & Farrington, D. (2000). Bullies and delinquents: personal characteristics and parental styles. Journal of Community and Applied Social Psychology, 10(1), 17-31. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1298(200001/02)10:1<17::AID- CASP526>3.0.CO;2-M
Banks, R. (1997). Bullying in schools. (ERIC Document Reproduction, Service No. ED 407154). https://eric.ed.gov/?id=ED407154
Bitney, J., & Title, B. (1997). No-bullying Program: Preventing Bullying/Victim Violence at School (programs directors manual). Central City, MN: Hazelden and Johnson Institute.
Bond, L., Carlin, J. B., Thomas, L., Rubin, K., & Patton, G. (2001). Does bullying cause emotional problems? A prospective study of young teenagers. Bmj, 323(7311), 480- 484. doi:10.1136/bmj.323.7311.480
Bridge, B. (2003). Zorbalık bilinmeyen çeşitleri ve çözümleri. BeyazYayınları.
Bullying, F. O. (1998). Focus on bullying: A prevention program for elementary school communities. BC Safe School Centre. Kanada: Ministry of Education Pub. https://www.gov.nl.ca/education/k12/safeandcaring/teachers/bullying/
Burnukara, P. & Uçanok, Z. (2012). İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: Gerçekleştiği yerler ve baş etme yolları. Türk Psikoloji Yazıları, 15(29), 68. http://antalya.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120120000m0 00108.pdf
Camodeca, M., & Goossens, F. A. (2005). Aggression, social cognitions, anger and sadness in bullies and victims. Child Psychol Psychiatry,46,186-97. doi: 10.1111/j.1469- 7610.2004.00347.x
Canan, S., & Demirbağ, B. C. (2019). İlk ve ortaokul öğrencilerinde akran zorbalığının sosyodemografik değişkenler açısından değerlendirilmesi: İlçe örneği. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(3), 119-131.https://dergipark.org.tr/en/download/article- file/908217
Carlisle, N., & Rofes, E. (2007). School bullying: Do adult survivors perceive long-term effects? Traumatology, 13(1), 16-26. https://doi.org/10.1177/1534765607299911
Cerezo, F., & Ato, M. (2005). Bullying in Spanish and English pupils: A sociometric perspective using the BULL-S questionnaire. Educational Psychology, 25(4), 353- 367. https://doi.org/10.1080/01443410500041458
Coşkun, A. (2018). Ortaokula devam eden öğrencilerde akran zorbalığına neden olan etkenlerin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Crick, N. R., & Grotpeter, J. K. (1995). Relational aggression, gender, and social psychological adjustment. Child Development, 66(3), 710-722. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1995.tb00900.x
Crick, N. R., Casas, J. F., & Nelson, D. A. (2002). Towards a more comprehensive understanding of peer maltreatment: Studies of relational victimization. Current Directions in Psychological Science, 11, pp:98-101. https://doi.org/10.1111/1467- 8721.00177
Çağlar, E. E., Kurtça, T. T. & Özcan, Y. S. (2019). Akran zorbalığı ve travma sonrası stres bozukluğu arasındaki ilişkinin gözden geçirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 584-595. doi: 10.24106/kefdergi.693410
Çağrı, R. (2010). Zorbalık yapan ve zorbalığa maruz kalan çocukların kişilik özelliklerinin karşılaştırılması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
Çankaya, İ. (2011). İlköğretimde akran zorbalığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 81-92. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153431
Çekmez, E., Yıldız, C., & Bütüner, S. Ö. (2012). Phenomenographic research method. Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(2), 77-102. http://www.nef.balikesir.edu.tr/~dergi/makaleler/ yayinda/13/EFMED_FBE180.pdf
Çelen, Ç., Çöp, E., Şenses D. G., Hekim, Ö., Göker, Z., Sekmen, E. & Üneri, Ö. Ş. (2020). Çocuk psikiyatrisi polikliniğine başvuran ergenlerde akran zorbalığı ile siber zorbalık ve öfke ifade tarzlarının ilişkisi. Türkiye Çocuk Hastanesi Dergisi, 14, 108-18. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/692179
Çelenk, T. E. A. & Yıldızlar, O. (2019). Lise öğrencilerinde akran zorbalığı ve mağduriyetinin incelenmesi. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 24-31. https://doi.org/10.33308/2687248X.201912150
Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
Çetinkaya, S., Nur, N., Ayvaz, A., Özdemir, D., & Kavakcı, Ö. (2009). Sosyoekonomik durumu farklı üç ilköğretim okulu öğrencilerinde akran zorbalığının depresyon ve benlik saygısı düzeyiyle ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(2), 151. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/92866/
Çınkır, S. (2006). Okullarda zorbalık: Türleri, etkileri ve önleme stratejileri. [I. Şiddet ve Okul Sempozyumu]. MEB ve Unicef İşbirliği, İstanbul.
Çiftçi, E. G. & Özkan, Y. (2010). Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ilköğretim okullarında akran zorbalığı. İlköğretim Online, 9(2), 576-586. https://dergipark.org.tr/en/ download/article-file/90762
Dantchev, S., Hickman, M., Heron, J., Zammit, S., & Wolke, D. (2019). The independent and cumulative effects of sibling and peer bullying in childhood on depression, anxiety, suicidal ideation, and self-harm in adulthood. Frontiers in Psychiatry, 10, 651. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2019.00651/full
Demirbağ, B. C. & Sarı C. (2019). İlk ve ortaokul öğrencilerinde akran zorbalığının sosyodemografik değişkenler açısından değerlendirilmesi: İlçe örneği. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(3), 119-131. https://dergipark.org.tr/en/download/article- file/908217
Donoghue, C., & Raia-Hawrylak, A. (2016). Moving beyond the emphasis on bullying: A generalized approach to peer aggression in high school. Children & Schools, 38(1), 30-39. https://doi.org/10.1093/cs/cdv042
Duman, T. Ö. (2017). Ordu ili akkuş ilçesinde ergenlerin algılanan sosyal destek ile akran zorbalığına maruz kalma durumlarının incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Avrasya Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Eray, Ş., Gür, N., Makinecioğlu, I., Sığırlı, D., & Vural, A.P. (2020). Akranzorbalığı ile aile duygu dışavurumu ve psikopatoloji arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(1), 77-86. https://www.alpha-psychiatry.com/Content/files/ sayilar/51/77-86.pdf
Ergil, D. (2001). Şiddetin kültürel kökenleri. Bilim ve Teknik, 399(2), 40-41.
Ertürk, S. (1998). Eğitimde program geliştirme. Meteksan.
Eslea, M., & Smith, P. K. (2000). Pupil and parent attitudes towards bullying in primary schools. European Journal of Psychology of Education, 15(2), 207-219. https://www.researchgate.net/publication/226708860_Pupil_and_Parent_Attitudes_ Towards_Bullying_in_Primary_Schools
Feldman, R. S. (2019). Essentials of understanding psychology. McGrawHill Education.
Furniss, C. (2000). Bullying in schools: it’s not a crime - is it. Education and The Law 12 (1), 9-29. https://doi.org/10.1080/713667559
Genç, G. (2007). Genel liselerde akran zorbalığı ve yönetimi [Yayınlanmamış doktora tezi] İnönü Üniversitesi.
Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511- 537. http://genclikbirikimi.org/kunye-29118-okullarda-akran-zorbaligi-makale#
Gökler, R. Y. (2007). İlköğretim öğrencilerinde akran zorbalığının bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
Özerkmen, N. & Gölbaşı, H. (2010). Toplumsal bir olgu olarak şiddet. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8(15), 23-37. https://www.muharrembalci.com/hukuk dunyasi/alintilar/508.pdf
Greenwood, C.W., & Martin, M. (2000). Çocuğunuzun okulla ilgili sorunlarını çözebilirsiniz. (Çev. F. Z. Dağıdır). Sistem Yayıncılık. (Orijinal eserin basım yılı 1995).
Griffiths, L. J., Wolke, D., Page, A. S. & Horwood, J. P. (2006). Obesity and bullying: different effects for boys and girls. Archives of Disease in Childhood, 91(2), 121-125. http://dx.doi.org/10.1136/adc.2005.072314
Gürhan, N. (2017). Her yönüileakranzorbalığı. Turkiye Klinikleri J Psychiatr Nurs-Special Topics, 3(2), 175-81. https://www.researchgate.net/publication/319257215 _Her_Yonu_ile_AkranZorbaligi/link/599e7ea045851574f4b835bc/download
Hamurcu, S. (2020) İlkokul öğrencilerinde akran zorbalığı: Ankara Pursaklar örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16, 5540-5564. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153431
Hirschberger, G. (2018). Collective trauma and the social construction of meaning. Frontiers in Psychology, 9, 1441. https://www.frontiersin.org/articles/ 10.3389/fpsyg.2018.01441/full?utm_source=facebook&utm_medium=Zoho+Social
Hoşgörür, V. & Orhan, A. (2017). Okulda zorbalık ve şiddetin nedenleri ve önlenmesinin yönetimi (Muğla merkez ilçe örneği). Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 859- 880. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/395467
Hurd, H.D., & Gettinger, M. (2011). Mothers’ and teachers’ perceptions of relational and physical aggression in pre-school children. Early Child Development and Care, 181(10), 1343-1359. https://doi.org/10.1080/03004430.2010.527336
Illich, I. (2018). Okulsuz toplum. (Çev. M. ÖZAY). Şule Yayıncılık. (Orijinal eserin basım yılı 1971)
Karasar, N. (1991). Bilimsel araştırma yöntemleri (17.baskı).Nobel Yayıncılık.
Karatzias, A., Power, K. G., & Swanson, V. (2002). Bullying and victimisation in Scottish secondary schools: Same or separate entities? Aggressive Behaviour: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 28(1), 45- 61. https://doi.org/10.1002/ab.90005
Kapcı, E. G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-13.https://pdfs.semanticscholar.org/235e/85e99efffbd0 206861bbfdbb9a30ccc61210.pdf
Kepenekci, Y. K., & Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse & Neglect, 30(2), 193-204.
Keskin, T. (2010). İlköğretim okullarındaki öğrencilerin akran zorbalığının benlik saygısıyla ilişkisi [Yayınlanmamışyüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
Koç, M. (2007). Şiddetin ortaya çıkardığı psikolojik travmayla baş etmede sporun işlevselliği. Ahmet Yesevi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 167- 179.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/843653
Kök, M. & Telci, H. T. (2018). Akran zorbalığı ve sosyal kaygı. TURAN: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 10(37), 300-307. doi:10.15189/1308-8041
Küpeli, H. D. (2020). Öğretmen adaylarının akran zorbalığına ilişkin görüşlerinin hikayeleştirilmiş durumlar ile incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
Lantieri, L., & Patti J. (1996). Waging peace in our scholls. Beacon press.
Marraccini, M. E., Brick, L. A. D., & Weyandt, L. L. (2018). Instructor and peer bullying in college students: Distinct typologies based on latent class analysis. Journal of American College Health, 66(8), 799-808. https://doi.org/10.1080/ 07448481.2018.1454926
Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage.
Mehtar, M. (2020). Akran zorbalığı nedir?https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/akran- zorbaligi-nedir-1730094
Mermer, F. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde akran çatışmasının incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
Mishna, F. (2003). Learning disabilities and bullying: Double jeopardy. Journal of Learning Disabilities, 36(4), 336-347. https://doi.org/10.1177/00222194030360040501
Murat, M. & Sezen, M. F. (2018). Ergenlerde akran zihinsel ve zihinsel gelişimin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 160-182. doi: 10.26466/opus 476629
Novikova, M., & Rean, A. (2019). Influence of school climate on bullying prevalence. russian and ınternational research experience. Educational Studies Moscow, 2, 78-97. https://cyberleninka.ru/article/n/influence-of-school-climate-on-bullying-prevalence- russian-and-international-research-experience/viewer
Oldenburg, B., Bosman R., & Veenstra R. (2016). Are elementary school teachers prepared to tackle bullying? A pilot study. School Psychology International, 37(1), 64–72. https://doi.org/10.1177/0143034315623324
Olweus, D. (1999). Sweden. In P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano & P. Slee (Eds.), The nature of school bullying: A cross national perspective (pp. 7- 27). Routledge.
Olweus, D. (2005). Bullying at school. What we know and what we can do (24. Baskı). Blackwell Publishing Ltd.
Öztürk, A., Tezel, A. & Öztürk, F. Ö. (2019). Bir ortaöğretim kurumunda akran zorbalığının değerlendirilmesi. Konuralp Medical Journal, 11(1), 82-88. https://doi.org/10.18521/ktd.392368
Palancı, M. & Şimşek, M. (2014). Zorbacı davranışların aile sorunları bağlamında psiko- sosyal nedenselliğinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 175-199. https://dergipark.org.tr/en/pub/amauefd/issue/1730/21236
Pellegrini, A. D. (2002). Bullying, victimization, and sexual harassment during the transition to middle school. Educational Psychologist, 37(3), 151-163. https://doi.org/10.1207/S15326985EP3703_2
Piazza, T., & Srabstein, J. (2008). Public health, safety and educational risks associated with bullying behaviors in American adolescents. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 20(2), 223–233.https://doi.org/10.1515/IJAMH.2008.20.2.223
Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 531- 562.https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/2142/
Pişkin, M. (2010). Ankara’daki ilköğretim öğrencileri arasında akran zorbalığının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156). http://213.14.10.181/index .php/EB/article/view/304/24
Polat, F. & Sohbet, R. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde akran çatışmasına bakış. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15(2), 41-51. https://doi.org/10.17517/ksutfd.608921
Rigby, K. (2001). Health consequences of bullying and its prevention in schools. Peer harassment in school: The plight of the vulnerable and victimized. New York: Guilford Press. https://stopsuicide.ch/wp-content/uploads/2017/07/Peer_ Harassment_in_School__The_Plight_of_the_Vulnerable_and_Victimized.pdf#page =333
Salmivalli, C. (2010). Bullying and the peer group: A review. Aggression and violent behaviour, 15(2), 112-120. https://doi.org/10.1016/j.avb.2009.08.007
Smith, P.K., & Sharp, S. (1994). School bullying: insights and perspectives. Routledge. Spring, J. H. (1991). Özgür eğitim. (Çev. A. Ekmekçi). Ayrıntı Yayıncılık. (Orjinl eserin basım yılı 1975)
Şahin, M. (2009). Anasınıfı öğretmenlerinin akran zorbalığı ile ilgili algıları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (17), 1-16. https://dergipark.org.tr/en /download/article-file/115591
Totan, T. & Yöndem, Z. D. (2007). Ergenlerde zorbalığın anne baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 8(2), 53-68. https://dergipark.org.tr /en/download/article-file/57062
Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543- 559. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108517
Uysal, H. & Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi akran zorbalığı. Teorik Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), 468-483. https://keg.aku.edu.tr/arsiv/c5s4/KuramsalEgitimbilim_ cilt5say%c3%84%c2%b14.pdf#page=82
Üneri, Ö. S. (2011). Çocuklarda akran zorbalığı. Düşünen Adam, 24(4), 352. doi: 10.5350/DAJPN2011240413
Vandebosch, H., & Van Cleemput, K. (2008). Defining cyberbullying: A qualitative research into the perceptions of youngsters. Cyber Psychology & Behavior, 11(4), 499- 503. doi: 10.1089/cpb.2007.0042
Wolke, D., Woods, S., &Stanford, K. (2001). Bullying and victimization of primary school children ın england and Germany: Prevalence and school factors. British Journal Psychology, 92, 673-696.https://doi.org/10.1348/000712601162419
Wolke, D., Woods, S., Bloomfield, L., & Karstadt, L. (2001). Bullying involvement in primary school and common health problems. Archives of Disease in Childhood, 85(3), 197-201.
Yaşar, M. & Yurtal, F. (2018). Öğretmenlerin sınıf yönetimi profillerine göre sınıflarında görülen akran zorbalığı. SDU International Journal of Educational Studies, 5(2), 64- 75.https://dergipark.org.tr/en/pub/sduijes/issue/40850/484842
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (1999-2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
Zapf, D., & Cooper, C. (2010). Bullying and harassment in the workplace. Developments in theory, research, and practice.CRC Pres.

APA	doğan s, KELEŞ O (2023). Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. , 1 - 24.
Chicago	doğan soner,KELEŞ OSMAN Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. (2023): 1 - 24.
MLA	doğan soner,KELEŞ OSMAN Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. , 2023, ss.1 - 24.
AMA	doğan s,KELEŞ O Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. . 2023; 1 - 24.
Vancouver	doğan s,KELEŞ O Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. . 2023; 1 - 24.
IEEE	doğan s,KELEŞ O "Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması." , ss.1 - 24, 2023.
ISNAD	doğan, soner - KELEŞ, OSMAN. "Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması". (2023), 1-24.

APA	doğan s, KELEŞ O (2023). Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (59), 1 - 24.
Chicago	doğan soner,KELEŞ OSMAN Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , no.59 (2023): 1 - 24.
MLA	doğan soner,KELEŞ OSMAN Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol., no.59, 2023, ss.1 - 24.
AMA	doğan s,KELEŞ O Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2023; (59): 1 - 24.
Vancouver	doğan s,KELEŞ O Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2023; (59): 1 - 24.
IEEE	doğan s,KELEŞ O "Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması." Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, , ss.1 - 24, 2023.
ISNAD	doğan, soner - KELEŞ, OSMAN. "Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması". Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 59 (2023), 1-24.